«Možaš pieradać uładu nadziejnamu čałavieku, i heta nie vyklučaje, što ciabie niechta padsiedzić». Jak padziei ŭ Kazachstanie paŭpłyvajuć na Łukašenku
U bližejšy čas vajskovy kantynhient ADKB pavinien pakinuć Kazachstan. Ciapier, kali aktyŭnyja pratesty spynienyja, analityki sprabujuć asensavać, što heta było, časta hučać paraŭnańni z pratestnym rucham u Biełarusi. Ci mohuć biełarusy atrymać niejki karysny dla siabie dośvied z analizu padziej u Kazachstanie? Ci adabjucca hetyja padziei na płanach pa praviadzieńni «kanstytucyjnaha refierendumu»? I da jakich nastupstvaŭ pryviadzie ŭdzieł ADKB u «naviadzieńni paradku» ŭ Kazachstanie?
«U Kazachstanie pratest pačaŭsia jak sacyjalna-ekanamičny, u ludziej naśpiavała niezadavolenaść. U Biełarusi pratest byŭ čysta palityčnym, jon taksama nakaplivaŭsia, ale pieršapryčyny byli inšyja, — adznačyŭ u prahramie «Što heta było?» palityčny ahladalnik Piotr Kuźniacoŭ. — I toje, jak adybyvalisia pratesty, taksama zusim roznyja źjavy.
Heta tłumačycca tym, što ŭ nas zusim roznyja hramadstvy. U płanie demahrafii Biełaruś zbolšaha stalejučaja nacyja, u Kazachstanie kudy bolš maładych mužčyn, častkova hetym možna patłumačyć bolšuju tempieramietnaść. Da taho ž, u Kazachstanie suisnujuć i zmahajucca kłany, što mocna ŭpłyvaje na palityku, a ŭ nas takoha niama».
«Niekatralujemaść pratestu pryviała da ŭsplosku hvałtu»
Ahladalnik źviartaje ŭvahu, što ŭvieś pieryjad kiravańnia Łukašenki prachodzić pry maksimalnaj depalityzacyi hramadstva, ale ŭ 2020 hodzie pačulisia hałasy, što nam treba samaadukoŭvacca ŭ palityčnym pracesie.
«I ja pryhadvaju pratesty letam 2020-ha, i nie pamiataju, kab tady byli łozunhi, što nam patrebnaja inšaja, bolš demakratyčnaja Kanstytucyja, — praciahvaje Kuźniacoŭ. — Pa vialikim rachunku, hałoŭnym łozunham było «Łukašenka, sychodź!».
I voś u hetym momancie jość padabienstva z Kazachstanam, kali ich pratestoŭcy pačali kryčać «Stary, sychodź!», majučy na ŭvazie Nazarbajeva. Heta emacyjanalnaja reakcyja na kiraŭnikoŭ, jakija nadakučyli i nie pakazvajuć svaim narodam pierśpiektyvy.
Usie chočuć bačyć pierśpiektyvy, a postsavieckija režymy, što rasijski, što biełaruski, što kazachski, ničoha padobnaha nie demanstrujuć».
Analityk Centra jeŭrapiejskaj transfarmacyi Andrej Jahoraŭ adznačaje, što i ŭ Biełarusi, i ŭ Kazachstanie pratest, asabliva na pačatku, byŭ decantralizavany:
«I heta syhrała svaju niehatyŭnuju rolu. Šmat u čym niekatralujemaść pratestu pryviała da ŭsplosku hvałtu, nie było dyjałohu. Pa sutnaści, u Kazachstanie spačatku pratesty navat nie byli nakiravanyja suprać Takajeva, užo paśla heta vyliłasia ŭ takuju dzikavatuju formu».
Łukašenka nie admienić refierendum, heta budzie prajava słabaści
Andrej Jahoraŭ źviartaje ŭvahu na toje, što situacyja, pry jakoj Takajeŭ umoŭna naciskaje na piedali, a styrno zastajecca ŭ rukach Nazarbajeva, ličyłasia prymalnym varyjantam tranzitu ŭłady i dla Rasii, i dla Biełarusi. U Kazachstanie było cicha i spakojna, biez zaŭvažnych skačkoŭ, da pačatku 2022 hoda. Pieršy ž kryzis pakazaŭ, što heta nie vielmi ŭstojlivaja madel. I ciapier pytańnie, jak heta adlustrujecca na płanach Łukašenki pryniać novuju Kanstytucyju.
«Nie dumaju, što heta paŭpłyvaje na płany pravieści refierendum, — ličyć Piotr Kuźniacoŭ. — Režym Łukašenki nie moža sabie dazvolić prajavić takuju słabaść. Kali ŭ kantekście padziej u Kazachstanie admieniać refierendum u Biełarusi, heta prosta pakaža vielizarnuju niaŭpeŭnienaść.
Moža być, jany nie bajacca pakazvać niaŭpeŭnienaść pierad biełarusami, tamu što jak takoha pratestu ŭžo niama, ale pakazvać niaŭpeŭnienaść pierad svaimi prychilnikami, siłavikami jany dakładna pabajacca.
Da taho ž, zadumanaja kambinacyja nie praduhledžvaje, što tranzit treba pravodzić ciapier, u Łukašenki jość mahčymaść pajści jašče na dva terminy, plus jašče hety termin dasiadzieć — ahułam heta 13 hod. Pracedura raśpisanaja na šmat hod napierad i tak, što možna ničoha nie rabić, jak heta i robicca ŭ Biełarusi».
Pa mierkavańni Kuźniacova, situacyja ŭ Kazachstanie pakazvaje, što dla aŭtarytarnych i dyktatarskich režymaŭ niama dobrych varyjantaŭ raźvićcia padziej.
«Ty možaš siadzieć da śmierci, što nie vyklučaje, što ŭ 81 hod zachvareješ na ankałohiju, chvatka asłabnie i ciabie niechta padsiedzić. Možaš pieradać uładu nadziejnamu čałavieku, i heta taksama nie vyklučaje, što ciabie niechta padsiedzić. Tamu što ŭ samoj takoj sistemie adsutničajuć zakony i maral. Jany pieršapačatkova pryvučajuć svaich ludziej da taho, što palityka — heta brudnaja sprava, možna vajavać biez pravił, nijakich praviłaŭ nie isnuje. Taki ŭrok zasvojvajuć vielmi chutka, i tady zaklon «nie zdradžvajcie» nie nadta pracuje.
Nazarbajevu ž zdzradzili, u tym liku siabry pa ADKB, tamu što nichto za jaho ciapier nie zastupajecca. I vajskovy kantynhient uviali nie dla taho, kab abaranić uładu Nazarbajeva i kanstytucyjny ład. Heta čarhovy raz padkreślivaje, što aŭtarytarnyja i dyktatarskija režymy nie ŭ stanie vybudavać efiektyŭnuju madel dziaržaŭnaha kiravańnia».
Andrej Jahoraŭ miarkuje, što prykład Kazachstana moža paŭpłyvać na prychilnikaŭ Łukašenki va ŭładzie, jakim kažuć, što jany nie pavinny zdradzić, a za heta im harantujuć biaśpieku — praz schiemu tranzitu ŭłady, jaki nie razburyć papiarednija damoŭlenaści.
«Kazachstan pakazvaje, što nikomu heta ničoha nie harantuje. Lubaja kryzisnaja situacyja moža zvalić režym ź niepradkazalnymi nastupstvami», — padkreślivaje analityk.
ADKB adpravili ŭ Kazachstan, kab supakoić siłavikoŭ
Padziei ŭ Kazachstanie źmieniać rolu ADKB, sychodziacca ŭ mierkavańniach ekśpierty.
«My bačym, jak niekatoryja kiraŭniki postsavieckich krain sprabujuć pierafarmatavać misiju ADKB dla abarony palityčnych režymaŭ, — kaža palityčny ahladalnik Kuźniacoŭ. — I ŭ Kazachstanie stvorany pieršy precedent.
30 hod isnuje damova ab kalektyŭnaj biaśpiecy, ale raniej tolki razmovy išli, što jana moža dla čahości spatrebicca. Jak pakazała praktyka, ADKB nie ŭ stanie abaranić i dapamahčy Armienii, uziać pad kantrol miežy z Afhanistanam. I voś u peŭny momant jana akazałasia ŭ stanie nakiravać niekalki tysiač čałaviek u Kazachstan.
Vyhladaje, što situacyjaj udała skarystaŭsia Takajeŭ, jon apynuŭsia ŭ składanaj situacyi, kali treba było adsoŭvać Nazarbajeva. Byli vialikija ryzyki, što jon nie daść rady miascovym siłavikam. Tamu i źviarnuŭsia da Pucina, składana ŭjavić, što toj moh admovicca, uličvajučy, što na terytoryi Kazachstana znachodzicca Bajkanur, uranavyja rudniki.
Upeŭnieny, što kali b Pucin skazaŭ, što nie padtrymlivaje Łukašenku, biełaruskija siłaviki b adrazu raźbiehlisia. Pucinu na toj momant było dastatkova tolki zajavić ab padtrymcy, nie treba było i svajo vojska ŭvodzić. U hetym sensie ŭvod vajskoŭcaŭ u Kazachstan — sihnał, kab navieści paradak u siłavym błoku».
Łukašenka krytykavaŭ za admovu ŭvieści vojski ŭ Kyrhyzstan. Što nie tak z ADKB i ź jakimi metami jaje vykarystoŭvajuć
«Stary, sychodź!» Raskazvajem pra kult asoby Nazarbajeva, suprać jakoha paŭstali kazachi
Andrej Dźmitryjeŭ źjeździŭ u Bundestah, kab davieści nieabchodnaść udziełu Łukašenki ŭ mirnych pieramovach11
Kamientary