«Jak raniej» — nie budzie». Inhryda Šymanicie pra budučyniu adnosin z Rasijaj, Biełaruś i miesca biełarusaŭ u Vilni
Pra biełarusaŭ u Litvie i jak da ich stavicca, pra pahrozy, vykliki i jakoj budzie paślavajennaja budučynia ŭ intervju Radio-R raspaviała premjer-ministarka Litvy Inhryda Šymanicie.
Pra dapamohu Ukrainie
Inhryda Šymanicie kaža, što padtrymka Ukrainy ŭ Litvie — vielmi šyrokaja, tamu ŭ dziaržavy jość mandat i na dapamohu USU, i na humanitarnuju dapamohu ŭkrainskim hramadzianam.
Premjerka raspaviadaje, što jana sama imkniecca ŭdzielničać u takoj dapamozie jak hramadzianka. Kali była pieršaja płyń uciekačoŭ u sakaviku minułaha hoda i kali ŭ centrach rehistracyi patrabavalisia ludzi («było składana, za dzień pierajazdžali da 2000 čałaviek, jakich treba było zarehistravać i dać prytułak»), jana sama pajšła vałancioryć.
Niekalki viečaroŭ i vychadnych jana siadzieła i rehistravała biežancaŭ, šukała žyllo, telefanavała. Jana raspaviadaje, što pradstaŭlałasia: vam telefanuje vałancior Inhryda. Časam jaje paznavali pa hołasie i pierapytvali: heta taja Inhryda?
Taksama jana była vałancioram na mierapryjemstvach dla ŭkrainskich dziaciej. «Ja prosta starajusia być častkaj taho, što my možam zrabić dla ludziej, jakich vajna prymusiła pakinuć svoj dom», — kaža jana.
Premjerka raspaviadaje, što intehracyja ludziej, jakija ŭžo znachodziacca ŭ Litvie, idzie davoli dobra. Pavodle jaje, Litva — kraina numar adzin u ES, dzie ŭciekačy znajšli siabie na rynku pracy.
Mierkavańni ab tym, što biežancy — heta ŭtrymancy, premjerka abviarhaje. Dapamoha, jakuju Litva nadaje biežancam, — takaja ž, jak hramadzianam krainy. Heta dapamoha na dziaciej, na žyllo, časam dapamahajuć pryvatnyja kampanii. «Nie viedaju nivodnaha čałavieka, jaki pahadziŭsia b, kab jaho dom razburyli bombaj dla taho, kab pajechać kudyści ŭ inšuju krainu. Nu heta prosta duraść», — kaža Šymanicie.
Pavodle jaje, šmat biežancaŭ pracuje, płacić padatki, i tamu hladzieć na ich jak na ŭtrymancaŭ, nielha. «Uciekačy imknucca być častkaj litoŭskaha hramadstva», — kaža Šymanicie.
Pra biełarusaŭ i rasijan
Ukraincy na siońnia — samaja vialikaja hrupa zamiežnikaŭ u Litvie. Druhaja hrupa — heta biełarusy, jakija ŭciakajuć ad masavych represij na radzimie, ciapier ich kala 50 tysiač. Kala 15 tysiač — rasijanie, pałova ź jakich pryjechała zadoŭha da vajny. Ci pahražajuć biełarusy i rasijanie nacyjanalnaj biaśpiecy Litvy, spytaŭ viadučy.
Premjerka Litvy kaža, što biełarusy, jakija pryjechali z-za represij Łukašenki, — heta «vielmi roznyja ludzi, jakija trapilisia pad ruku KDB abo milicyi [časam] prosta za kardonnuju skryniu na bałkonie [u bieła-čyrvona-biełych kolerach], i dla ludziej była realnaja pahroza».
Jana kaža, što nikoli nie viadoma, ci niama ŭ ludziej, jakich katavali abo ź jakimi «pravodzili hutarki», niejkich damoŭlenaściaŭ sa śpiecsłužbami. «Tak taksama byvaje, tamu Departamient dziaržaŭnaj biaśpieki skrynić ludziej, jakija ciapier imknucca prybyć u Litvu.
Ale humanitarnyja vizy da hetaha času isnujuć, tamu što da hetaha času jość ludzi, jakim pahražaje turma, katavańni. My ličym siabie jeŭrapiejskaj krainaj, i my abaviazanyja dapamahać», — kaža jana.
Što tyčycca rasijan, jakija biehli ad mabilizacyi ŭ Rasii, to tut u Šymanicie inšy punkt hledžańnia. Jana kaža, što było b niapravilna ich prymać jak palityčnych uciekačoŭ.
«Tamu što tyja ludzi, jakim vajna Pucina okiej, pakul jana idzie ŭ ich u televizary (tady «Rasija pieramahaje», «my lepšyja za ŭsich» i da taho padobnaje), a kali da ciabie prychodzić vajenkamat i kaža: na tabie vintoŭku, ci ŭvohule bieź vintoŭki šuruj kudyści ŭ Łuhanskuju vobłaść pierad zahradatradami, heta ŭžo inšaja sprava. Ja liču, što heta prosta strach za svajo cieła, a nie palityčnaja pazicyja», — kaža jana.
Ale ludziam, jakich zatrymlivajuć za kvietki da pomnika Lesi Ukraincy albo Tarasu Šaŭčenku, «takim ludziam dapamahčy my abaviazanyja».
Jak budavać adnosiny ź Biełaruśsiu i Rasijaj paśla vajny?
Šymanicie miarkuje, što heta pytańnie pra toje, jakaja budučynia čakaje Rasiju, tamu što, na jaje dumku, ad budučyni RF zaležyć i budučynia Biełarusi.
Premjerka Litvy kaža, što nie vieryć, što ciapier unutry Rasii jość zapyt na demakratyzacyju, a alternatyŭnyja [Pucinu] siły, jakija isnujuć, — «adna horšaja za inšuju».
A voś zapyt na narmalizacyju adnosin z Zachadam u Rasii, na jaje dumku, jość. Šymanicie kaža, što sankcyi pa naftapraduktach zapracujuć z 5 lutaha, i heta budzie davoli vialiki ŭdar pa rasijskim biudžecie i pa rasijskaj ekanomicy. Tamu tam mnohija b chacieli, kab było «jak tady», da vajny.
«Ale dla nas, — kaža premjerka Litvy, — viarnucca da taho, «jak tady», kali situacyja va Ukrainie nie vyrašajecca na 100%, u sensie, kali Rasija nie prajhraje, a jość niešta takoje, jak było ŭ 2015 hodzie, kali nichto nie vyjhraŭ, nichto nie prajhraŭ, «mir, družba, bałałajka», dla nas heta vielmi niebiaśpiečna. I tamu, ja dumaju, što na hety raz umovy dla Rasii, kab niejak viarnucca ŭ narmalnyja adnosiny z zachodnim śvietam, buduć našmat stražejšyja, čym jany byli raniej».
Pra sankcyi ŭ dačynieńni da Biełarusi
Jość razychodžańnie sankcyj pamiž Rasijaj i Biełaruśsiu — «takaja infrastruktura sankcyjnaja, dla Rasii sankcyi bolš žorstkija, čym dla Łukašenki, pakul što».
Šymanicie kaža, što Litva ŭvieś čas vystupaje za toje, kab sankcyi byli adnolkavyja. Tamu što heta «peŭnaja kampramietacyja sankcyj dla Rasii», kali ich vielmi prosta abyści, vykarystoŭvajučy Biełaruś.
Pra ruskuju movu i admienu ruskaj kultury
Premjerka Litvy raspaviadaje, što jana nie prymaje nianaviści pa prykmiecie movy, na jakoj razmaŭlaje čałaviek.
«Ja nie mahu prydumać nijakaj padstavy dla taho, kab nienavidzieć čałavieka prosta tamu, što jon havoryć na niejkaj movie».
Sama Šymanicie razmaŭlaje na ŭsich asnoŭnych movy Vilni — litoŭskaj, ruskaj, polskaj. Za apošni hod užo i ŭkrainskuju padvučyła. «Chutka zmahu i razmaŭlać», — kaža jana.
«Stavić znak roŭnaści: ruskamoŭny, značyć, antydziaržaŭny — heta naohuł absurd, tamu što my viedajem proźviščy ludziej, jakich my možam albo pa svajoj acency, albo navat aficyjna, pa rašeńniach suda, ličyć antydziaržaŭnymi dziejačami, i ŭ absalutnaj bolšaści ź ich proźviščy litoŭskija, i jany havorać na litoŭskaj movie».
Što tyčycca ruskaj kultury, Šymanicie miarkuje, što pijetet pierad vieličču ruskaj kultury «adlustroŭvaje pravincyjnaść».
«Tamu što kali my žyli ŭ Savieckim Sajuzie, nas prosta karmili ruskaj kulturaj. Kali b nas karmili ispanskaj kulturaj, francuzskaj kulturaj, anhlijskaj kulturaj, jakija nie mienš vialikija, tady, napeŭna, u nas nie było b takoha». Ale «inšaj» kultury na savieckaj prastory było vielmi mała.
Jana ličyć, što staŭleńnie da ruskaj kultury ciapier nieadekvatnaje «z abodvuch bakoŭ».
«Zrazumieła, što ciapier, mahčyma, mienš apietytu na toje, kab heta [rasijskija tvory] hladzieć, heta čytać, ale ja dumaju, što heta taksama projdzie.
Nam prosta treba znajści zdarovaje staŭleńnie da rasijskaj kultury jak da adnoj z kultur, jakija nas atačajuć», — kaža jana.
Pra Vilniu, jakoj 700 hadoŭ
«Vilnia — heta horad, jaki adkryty dla ŭsich, jaki hatovy pryniać usich, jaki zaŭsiody prymaŭ ludziej, jakija biehli ad pryhniotu, pahroz u svaich krainach», — raspaviadaje Šymanicie.
Na pytańnie, što jana chacieła b abaviazkova zachavać u horadzie ŭ nastupnyja 700 hadoŭ, jana adkazvaje: «Toje ž samaje paniaćcie, što ŭ hetym horadzie miesca moža znajści kožny».
Kamientary