Vypalenaja Jeŭropa. Kantynientu pahražajuć rekordnaja zasucha, śpioka i pažary druhi hod zapar
Letaś Jeŭropa pieražyła samaje śpiakotnaje leta ŭ historyi. U mietearołahaŭ usio bolš upeŭnienaści ŭ tym, što kataklizm paŭtorycca i sioleta.
Zasucha i śpioka abiacajuć Jeŭropie nieŭradžaj sadaviny i zielaniny, vysokija ceny ŭ kramach, nieprydatnyja dla sudnachodstva raki i zališniuju śmiarotnaść. Usio heta dadaść prablem jeŭrapiejcam, čyj dabrabyt druhi hod zapar padryvaje nie tolki i nie stolki zasucha, kolki Uładzimir Pucin, jaki ŭciahnuŭ Rasiju ŭ enierhietyčnuju vajnu suprać ES i ŭ sapraŭdnuju — suprać Ukrainy, piša Bi-bi-si.
Pavodle śviežych źviestak Jeŭrapiejskaj absiervatoryi ESO, papiaredžańnie pra zasuchu ŭžo raspaŭsiudžvajecca na čverć terytoryi 27 krain Jeŭrasajuza. Asabliva ciažkaja situacyja na poŭdni: na bolšaj častcy terytoryi Ispanii i ŭ mnohich rajonach Partuhalii i Italii.
Jak i letaś, uzrovień vady pahroźliva nizki nie tolki ŭ vadaschoviščach, ale i ŭ hałoŭnaj jeŭrapiejskaj vodnaj arteryi — race Rejn, jakaja minułym letam akazałasia nieprydatnaj dla sudnachodstva.
Vady nie chapaje, tamu što, jak i ŭ 2022 hodzie, hetaja zima vydałasia małaśniežnaj i suchoj. Daždžu amal nie było ni tady, ni hetym razam. Śniehu ŭ Alpach vypała nižej za histaryčnuju normu, što niepaźbiežna pryviadzie da zasuchi, papiaredžvali analityki ES jašče miesiac tamu.
Da leta zastaŭsia adzin šaniec trochi źmiakčyć kataklizm — miesiac maj. Letaś jon vydaŭsia samym suchim u historyi nazirańniaŭ, tak što jość nadzieja, što snarad u tuju ž varonku ŭžo nie patrapić. Praŭda, sioleta svaje rekordy: naprykład, u Francyi luty 2023 hoda byŭ samym haračym z 1959 hoda.
Jeŭropa jak vieršnik apakalipsisu
Hetym letam Jeŭropa ryzykuje paćvierdzić svajo rename vieršnika klimatyčnaha apakalipsisu, što ŭmacavałasia letaś. Jak vynikaje z apublikavanaj u čaćvier štohadovaj spravazdačy Jeŭrapiejskaha centra Copernicus Climate Change Service (C3S), ahułam 2022 hod byŭ dla Jeŭropy druhim samym haračym u historyi, a leta pabiła ŭsie rekordy.
«U apošnija dziesiacihodździ Jeŭropa nahravałasia chutčej za luby inšy kantynient», — adznačyli navukoŭcy.
Alpijskija ledaviki tryvała trymajucca ŭ suśvietnych lidarach pa chutkaści źniknieńnia. Čym mienš śniehapadaŭ, tym chutčej jany rastajuć, i vady dla arašeńnia, sudnachodstva i hienieracyi elektraenierhii stanovicca ŭsio mienš.
Z kožnym hodam u Jeŭropie niaŭchilna pavialičvajecca kolkaść dzion, kali kantynient u cełym pieražyvaje «mocnuju» abo «vielmi mocnuju» śpioku pa kłasifikacyi C3S, a na poŭdni Jeŭropy toj ža trend raspaŭsiudžvajecca na dni «ekstremalnaha ciepłavoha stresu».
Navukoŭcy daŭno papiaredžvali, što nahravańnie płaniety parušaje klimatyčnuju raŭnavahu i pryvodzić da «arelaŭ» — zimoj usio čaściej patopy, urahany i marazy, a letam — zasucha i śpioka, a zamiest pažyŭnaha daždžu — razburalnyja zalevy z hradam.
Praktyčna ŭsie krainy śvietu padpisalisia pad vysnovami ab tym, što paciapleńnie — pramy vynik dziejnaści čałavieka i vykidaŭ parnikovych hazaŭ u atmaśfieru. Jany damovilisia skaracić vykidy i pryznali, što navat kali nieadkładna pierastać kapcić nieba, nazapašanyja ŭ atmaśfiery hazy nikudy nie padzienucca i paciapleńnie praciahniecca, ale terminy niepaźbiežnaha apakalipsisu pasunucca za haryzont.
Čamu Jeŭropa nie radujecca śpiakotnamu letu
Pierasochłyja reki stvarajuć prablemy z dastaŭkaj hruzaŭ i tarmoziać pramysłovaść i handal, i biez taho padarvanyja postkavidnym kryzisam i vajnoj va Ukrainie.
Niedachop vilhaci ŭ ziamli padryvaje sielskuju haspadarku i abiacaje razhon cenaŭ va ŭmovach i biez taho rekordnaj za 40 hadoŭ inflacyi. Praŭda, pakul što zasucha pahražaje tolki poŭdniu Jeŭropy, dzie ŭ asnoŭnym vyroščvajuć sadavinu, aliŭki i zielaninu. Pšanica i inšyja zbožžavyja ŭ Francyi, Polščy i Hiermanii adčuvajuć siabie vydatna, dziakujučy bahatym daždžam u sakaviku i krasaviku.
Biez vady pamianšajecca vypracoŭka elektraenierhii jak na hidraelektrastancyjach, tak i na AES, jak heta było letaś u Francyi, kali ŭzrovień vady akazaŭsia niedastatkovym dla achaładžeńnia jadziernych reaktaraŭ. U vyniku letam davodzicca palić nazapašany na zimu haz, ceny na jaki bjuć rekordy praz enierhietyčnuju vajnu Kramla suprać ES.
Praŭda, adnaŭlalnaj soniečnaj enierhii chapaje. Pa danych centra Kapiernika, kali chutkaść vietru ŭ minułym hodzie ŭ Jeŭropie była praktyčna na ŭzroŭni 30-hadovaj siaredniaj, to suma soniečnaj radyjacyi na pavierchni praciahnuła pavialičvacca i stała rekordnaj za ŭsiu 40-hadovuju historyju nazirańniaŭ.
Lasnyja pažary — jašče adno razburalnaje nastupstva suchoha i haračaha nadvorja, jakoje pahražaje žyćciu i zdaroŭju ludziej. Jany źniščajuć damy, pali, lasy, darohi i masty, pamianšajuć ekanamičny rost i pavialičvajuć vykidy parnikovych hazaŭ u atmaśfieru.
Pavodle śviežych źviestak jeŭrapiejskaj sistemy EFFIS, «anamalny» ŭzrovień pažaraniebiaśpieki zachavajecca ciapier amal na ŭsioj terytoryi Ispanii i ŭ častcy Partuhalii, a taksama na poŭnačy Jeŭropy — u Skandynavii i krainach Bałtyi.
Śpioka zabivaje ludziej. Acenki maštabu adroźnivajucca, adnak fakt zališniaj śmiarotnaści ŭ ekstremalna haračyja hady biassprečny. Pavodle padlikaŭ navukoŭcaŭ, kali b nie hłabalnaje paciapleńnie, achviar ekstremalna haračaha nadvorja było b mienš prykładna ŭ paŭtara ź lišnim raza.
«Navat jaho prychilniki zrazumieli, što žyć jak raniej užo nie atrymajecca». Biełarusy raskazali pra atmaśfieru ŭ krainie napiaredadni vybaraŭ8
Kamientary