Zakrytaść i imknieńnie da viečnaha kiravańnia aŭtarytarnych režymaŭ pryvodziać da taho, što ciažkaja chvaroba ci śmierć lidara pieratvarajucca ŭ dziaržaŭnuju tajamnicu — heta ŭ svaju čarhu sparadžaje mnostva čutak i teoryj.
Doŭhi čas adnosiny pamiž Biełaruśsiu i Vieniesuełaj faktyčna adsutničali. Adnak z 2006 hoda situacyja rezka źmianiłasia. U hetym hodzie ŭpieršyniu prezident Vieniesueły Uha Čavies naviedaŭ Biełaruś. Čavies, jaki atrymaŭ uładu ŭ adnoj z samych zamožnych krain Łacinskaj Amieryki, mieŭ miesijanskija žadańni. Ën chacieŭ słavy novaha Fidela Kastra i statusa lidara suśvietnaha maštabu. Vieniesueła dla jaho była zamałaja. Ën nie škadavaŭ naftavych hrošaj, kab kuplać upłyŭ u roznych krainach. Minsk heta tonka adčuŭ.
Pamiž Čaviesam i Alaksandram Łukašenkam, jaki taksama badaŭsia z Zachadam i zrabiŭ staŭku na Maskvu, zaviazalisia ciopłyja siabroŭskija adnosiny, jakija paciahnuli za saboj aktyŭnuju supracu krain u mnohich śfierach. Vieniesuelski lidar naviedvaŭ Biełaruś z taho momantu štohod — u 2007, 2008, 2009 i 2010 hadach. Łukašenka rabiŭ vizity ŭ adkaz u 2007 i 2010 hadach.
U 2011 hodzie «vialiki siabar Biełarusi», jak tady prazvali Čaviesa, užo nie zmoh naviedać našu krainu pa stanie zdaroŭja. U mai ŭ jaho niečakana pačałosia zapaleńnie levaha kalena, traŭmavanaha ŭ maładości pry niaŭdałym pryziamleńni z parašutam. Čavies byŭ vymušany bolš za dva tydni prytrymlivacca paścielnaha režymu i navat karystacca mylicami. Paśla jon vypraviŭsia ŭ pracoŭnuju pajezdku pa Łacinskaj Amierycy, ale niečakana skončyŭ svajo turne ŭ pačatku červienia na Kubie, u Centry miedycynskich chirurhičnych daśledavańniaŭ, dzie byŭ praapieravany vyjaŭleny ŭnutrytazavy absces (hnojnaje zapaleńnie). U časie apieracyi, jakaja supravadžałasia mocnym kryvaciokam, chirurhi vyjavili złajakasnuju puchlinu, jakuju terminova vydalili.
U kancy taho ž miesiaca Čavies vystupiŭ pierad narodam, paviedamiŭšy pra svaje apieracyi. U lipieni prezident užo viarnuŭsia ŭ Karakas. Adnak jamu patrabavaŭsia praciah lačeńnia, i jon uziaŭ adpačynak na 180 dzion na «asabistyja mety nadzvyčajnaha charaktaru». Svaje rehularnyja vizity na Kubu Čavies ździajśniaŭ za dziaržaŭny košt, što aburała apazicyju, jakaja ličyła, što jon bolš niazdolny kiravać krainaj pa stanie zdaroŭja. U adkaz Čavies paabiacaŭ, što ŭ vypadku źnižeńnia svaich mahčymaściej i niazdolnaści kiravać dziaržavaj jon pieršym zajavić ab hatoŭnaści vykanać pałažeńni Kanstytucyi i sydzie ŭ adstaŭku.
U kancy leta jon kazaŭ, što «znachodzicca ŭ pracesie adradžeńnia i duchoŭnaha abnaŭleńnia», a ŭ prablemach sa zdaroŭjem vinavaciŭ toje, što ŭzvaliŭ na siabie šmat dziaržaŭnych abaviazkaŭ, a treba było pieradavać paŭnamoctvy na inšyja ŭzroŭni.
Vidać, razumiejučy paharšeńnie stanu Čaviesa, prezidenckija vybary ŭ Vieniesuele pieranieśli z 7 kastryčnika na 13 vieraśnia. Sam Čavies na publicy badzioryŭsia i imknuŭsia pakazać, što jon idzie na papraŭku. Ale ŭžo ŭ kancy vieraśnia ŭ ŚMI pačała źjaŭlacca infarmacyja pra toje, što vieniesuelski lidar straciŭ prytomnaść i byŭ dastaŭleny ŭ balnicu. Usie publičnyja zajavy takoha kštałtu Čaviesu davodziłasia abviarhać demanstracyjaj svaich fizičnych zdolnaściej.
Na prezidenckich vybarach Čavies pieramoh, nabraŭšy 54,42% hałasoŭ. U kastryčniku doktar Salvador Navarete, jaki vyjechaŭ z krainy i śćviardžaŭ, što z 2002 hoda zajmaŭsia lačeńniem vieniesuelskaha prezidenta, paviedamiŭ u intervju mieksikanskamu vydańniu, što Čavies chvory na sarkomu i žyć jamu zastałosia nie bolš za dva hady.
Vieniesuelskaja prapahanda pačała aktyŭna abviarhać słovy doktara, vystaŭlajučy jaho samazvancam. Uha Čavies, jaki da kastryčnika pieražyŭ čatyry kursy chimijaterapii, navat paviedamiŭ pra svaju kančatkovuju pieramohu nad rakam. Jon taksama zajaviŭ, što chacieŭ syści ŭ 2021 hodzie, ale kali apazicyja śćviardžaje, što jon pamiraje, to jon źbirajecca kiravać da 2031. Jak pakaža dalejšaja historyja, apazicyja mieła racyju.
Užo ŭ lutym 2012 hoda Čavies zajaviŭ, što jamu patrebnaja jašče adna apieracyja na tym ža miescy, adkul była vydalena puchlina. Bolšuju častku hoda vieniesuelski prezident pravioŭ u pastajannych vizitach u kliniku na Kubie. U mai źjaviłasia infarmacyja, što Čavies chvory na nadzvyčaj ahresiŭny typ złajakasnaj puchliny — mietastatyčnuju rabdamijasarkomu, i žyć jamu zastałosia nie bolš za dva miesiacy. Adnak Čavies pieražyŭ hety termin.
26 červienia svajho vieniesuelskaha siabra, jaki pastaŭlaŭ u Biełaruś naftu ŭ razhar čarhovaj «enierhietyčnaj vajny» z Rasijaj, apošni raz naviedaŭ Alaksandr Łukašenka.
Apošniuju, čaćviortuju za hod, apieracyju Čavies pieražyŭ 9 śniežnia. Pavodle niekatorych krynic, u časie apieracyi ŭźnikli ŭskładnieńni i jon patrapiŭ u komu. Prynamsi, z hetaha času jon bolš nie vystupaŭ ni pa telebačańni, ni pa radyjo. Pad kaniec miesiaca ŭźnikli novyja ŭskładnieńni. 4 studzienia 2013 hoda ministr infarmacyi Vieniesueły paviedamiŭ, što stan prezidenta pahoršyŭsia praz ciažkuju reśpiratornuju infiekcyju.
Historyju pra chutkaje viartańnie Čaviesa na radzimu ŭ svaich vystupach padtrymlivaŭ Eva Marales, aŭtarytarny kiraŭnik susiedniaj Balivii (adchileny ad ułady ŭ vyniku masavych pratestaŭ u 2019 hodzie). Adnak čutki raznosili supraćlehłuju viersiju pra toje, što Čavies pieražyŭ śmierć hałaŭnoha mozha i ciapier jaho žyćcio padtrymlivajecca štučna. Kab abvierhnuć čutki, u siaredzinie lutaha vieniesuelskaja prapahanda apublikavała fota Čaviesa, jaki lažyć u balničnym łožku i trymaje śviežy numar haziety. Udakładniałasia, što pakul jon nie moža samastojna dychać i razmaŭlać.
U abstanoŭcy strohaj sakretnaści Čaviesa pieravieźli ŭ Vieniesuełu 18 lutaha. Kala špitala, u jakim jaho raźmiaścili, navat pabudavali kaplicu, dzie nieabyjakavyja hramadzianie mahli b pamalicca za jaho zdaroŭje.
Nie dapamahło. Pavodle aficyjnaj viersii, 5 sakavika stan Čaviesa pahoršaŭ, abvastrylisia prablemy z dychalnaj sistemaj, a ŭžo ŭ 16:25 pa vieniesuelskim časie zarehistravana śmierć prezidenta ŭ vyniku ciažkaha infarktu. Cikava, što ŭ hety ž dzień kaliści aficyjna kanstatavali śmierć Iosifa Stalina, vakoł jakoj bytuje niamała čutak i kanśpirałahičnych teoryj.
Kolkaść čutak vakoł śmierci kamandante nie našmat mienšaja. U 2015 hodzie były achoŭnik prezidenta padpałkoŭnik Leamsi Sałasara zajaviŭ, što Čavies skanaŭ jašče 30 śniežnia 2012 hoda, i navat nazvaŭ dakładny čas — 19:32. Takim čynam, atrymlivałasia, što bolš jak dva miesiacy ad imia ŭžo pamierłaha prezidenta padpisvaŭsia ceły šerah važnych ukazaŭ i zakonaŭ. Heta staviła pad sumnieŭ zakonnaść prychodu da ŭłady palityčnaha pierajemnika Čaviesa — Nikałasa Madura. U lipieni 2018 hoda byłaja hienprakurorka Łuisa Arteha Dyjas taksama zajaviła pra śmierć Čaviesa za niekalki miesiacaŭ da aficyjnaj daty. Mahčyma, heta prosta intryhi apazicyi, jakoj dahetul nie ŭdałosia skinuć nienavisny režym, niahledziačy na masavyja pratesty ŭ krainie i katastrafičnuju situacyju ŭ ekanomicy. Ale hetyja čutki buduć žyć jašče doŭha, bo traplajuć u samy nierv naroda, jaki admaŭlaje Madura ŭ svajoj prychilnaści i z nastalhijaj uspaminaje nie takija błahija dla ich pa siońniašnich mierkach časy kiravańnia Čaviesa.
U Biełarusi śmierć aŭtarytarnaha lidara Vieniesueły była ŭspryniata na dziaržaŭnym uzroŭni ledź nie jak nacyjanalnaja trahiedyja. U krainie navat byli pryspuščanyja dziaržaŭnyja ściahi, a Alaksandr Łukašenka z małaletnim synam Kolem asabista palacieŭ na pachavańnie siabra.
U kancy taho ž 2013 hoda rašeńniem Minskaha haradskoha Savieta deputataŭ parku ŭ staličnym rajonie Kamiennaja Horka było prysvojena imia Uha Čaviesa. Biełaruskaja pamiać pra kolišniaha ščodraha siabra, praŭda, akazałasia niadoŭhaj, bo za 10 hadoŭ, jakija minuli z taho času, park tak i nie byŭ dobraŭparadkavany dy patrochu zabudoŭvajecca z roznych bakoŭ. Parosłaja burjanom pustka imia Čaviesa, mabyć, najlepš simvalizuje siońniašni stan Vieniesueły, u jakim jaje pakinuŭ naščadkam kolišni lidar. A biełaruski doŭh u pamiery 1,5 miljarda dalaraŭ za naftu, pastaŭlenuju ŭ ciažki čas Vieniesuełaj, tak i zastaŭsia niavypłačany.
Kamientary