Prarasijskija aktyvisty zapadozryli, što rekanstrukcyja Bresckaj krepaści pad centr patryjatyčnaha vychavańnia pryviadzie da źniščeńnia pamiaci pra Stalina, a «ruskuju fartyfikacyju» spahaniać «polskim kanstruktyvizmam».
Volha Bondarava ŭ svaim telehram-kanale paviedamiła, što da jaje źviarnuŭsia pa dapamohu brescki prarasijski aktyvist Piotr Picko. Pavodle jaho słovaŭ, jość padstavy mierkavać, što ŭ časie rekanstrukcyi pabudoŭ u Bresckaj krepaści pad Respublikanski centr patryjatyčnaha vychavańnia sa ściany źniknie nadpis, jaki prasłaŭlaje I. V. Stalina.
«Sprava hetaja [pabudova centra] biezumoŭna patrebnaja i pravilnaja. Ale niekatoryja rašeńni pa budaŭnictvie vyklikajuć, miakka kažučy, ździŭleńnie», — adznačaje infakazačka.
Na dumku prarasijskich aktyvistaŭ, pa prajekcie rekanstrukcyi, raspracavanym instytutam «Vajenprajekt», jaki padparadkoŭvajecca Ministerstvu abarony Biełarusi, «zamiest abjekta ruskaj fartyfikacyi źjavicca budynak u styli, jaki nahadvaje polski kanstruktyvizm», a taksama buduć źniščanyja nadpisy, pakinutyja vieteranami Vialikaj Ajčynnaj vajny ŭ 1945-1947 hh. (to-bok užo paśla vajny), a taksama, jak śćviardžajecca, adzinaja ŭ śviecie naściennaja vyjava pieršaha himna SSSR. Mienavita himn, zaćvierdžany ŭ 1943 hodzie, i prasłaŭlaje Stalina:
«Skvoź hrozy sijało nam sołncie svobody,
I Lenin vielikij nam puť ozarił.
Nas vyrastił Stalin — na viernosť narodu,
Na trud i na podvihi nas vdochnovił…»
Na dumku ž śpiecyjalistaŭ, varyjant savieckaha himna, jaki źmiaščaŭ radki pra Stalina až da 1956 hoda, a značyć moh być naniesieny značna paźniej za padziei Druhoj suśvietnaj vajny, nijakaj histaryčnaj kaštoŭnaści nie maje. Niemahčyma paćvierdzić i jahony ŭnikalny status, bo takija vychavaŭča-patryjatyčnyja nadpisy, vykananyja zvyčajnaj alejnaj farbaj, byli šyroka raspaŭsiudžany ŭ vajskovych čaściach.
Što tyčycca «polskaha kanstruktyvizmu», to śpiecyjalisty adznačajuć nieabaznanaść adeptaŭ «ruskaha śvietu» ŭ architektury. Novy fasad, jaki źjavicca ŭ haržavych kazarmaŭ na Kobrynskim umacavańni, heta tvor sučasnaha madernizmu, vielmi šyrokaha pa svaich ramkach stylu, jaki, viadoma, budzie pierahukvacca z tvorami mižvajennaha madernizmu, kanstruktyvizmu ci funkcyjanalizmu. Ale znajści niešta mienavita «polskaje» ŭ askietyčnym fasadzie niemahčyma.
Pry hetym prarasijskija aktyvisty zusim nie zaŭvažyli, što siońnia patryjatyčny centr znachodzicca ŭ pabudovie 1930-ch hadoŭ, čyj vuhał aformleny reniesansnaj arkadaj — hety paznavalny elemient vydaje ŭ im pomnik polskaha nacyjanalnaha stylu.
Darečy Piotr Picko, aktyŭny prychilnik «ruskaha śvietu», jak i Bondarava, mieŭ nie tolki niepasrednaje dačynieńnie da patryjatyčnaha centra, ale navat byŭ pakarany za niezakonnyja raboty, praviedzienyja na tym ža abjekcie, jaki ciapier byccam «abaraniaje».
Picko peŭny čas zajmaŭ pasadu druhoha sakratara Bresckaha haradskoha kamiteta BRSM, źjaŭlaŭsia kiraŭnikom patryjatyčnaha centra, jaki raźmiaščaŭsia ŭ krepaści. U 2018 hodzie jon adznačyŭsia adrazu dźviuma rečami — spryčyniŭsia da arhanizacyi akcyi «Nieśmiarotny połk», jakaja pryjšła da nas z Rasii, i svajoj dziejnaściu ŭ histaryčnych kazarmach. Mienavita paśla jaje z patryjatyčnym centram jamu daviałosia raźvitacca.
Picko vyrašyŭ pa ŭłasnym razumieńni, nie majučy ni prajekta, ni navukovaha kiraŭnika, zaniacca adnaŭleńniem histaryčnych budynkaŭ Bresckaj krepaści. Jon razam z paplečnikami pavysiakaŭ kusty i drevy vakoł zakinutych budynkaŭ, a vokny z vybitymi šybami zakleiŭ raściažkami z fotazdymkami vajennych rekanstruktaraŭ u formie sałdat Čyrvonaj Armii i Viermachta. Na ścienach kazarmy jany napisali saviecki łozunh «Da zdravstvujet partija Lenina-Stalina — vdochnovitiel i orhanizator našich pobied!», a taksama ŭ arkušach źmiaścili vytrymki z savieckaj Kanstytucyi i cytatu Stalina «Izučať protivnika, ułučšať raźviedku, hłaza i uši armii, pomniť, čto biez etoho nielzia biť vraha navierniaka».
Ale aktyvisty bresckaj inicyjatyvy «Za svoj horad» źviarnuli ŭvahu Ministerstva kultury na toje, što takija dziejańni na historyka-kulturnaj kaštoŭnaści źjaŭlajucca niezakonnymi. Viedamstva pahadziłasia ź ich mierkavańniem i zapatrabavała prybrać usie nadpisy i raściažki z pomnika architektury i historyi. Sam Picko byŭ aštrafavany na 10 bazavych vieličyń. Paśla hetaha vypadku jon pakinuŭ pasadu kiraŭnika centra.
Charakterna, što hetaja hrupa ludziej uspaminaje pra spadčynu tolki ŭ dvuch vypadkach: kali tam ušanoŭvajecca ichni kumir Stalin i kali jość šaniec źniščyć niešta, što źviaznaje z polskaj ci biełaruskaj historyjaj. Absalutna abyjakavymi jany zastajucca i da źniščeńnia savieckaj mižvajennaj architektury, i da znosu «stalinskaha ampiru», jaki, naprykład, prosta ciapier adbyvajecca ŭ Minsku, i da poŭnaj dehradacyi savieckaha madernizmu 1960-1980-ch hadoŭ.
Ale, na dumku śpiecyjalistaŭ, Bresckaja krepaść sapraŭdy ŭ niebiaśpiecy. Pad namiečanuju rekanstrukcyju źmianiajucca rehłamienty achovy, a zapłanavanaja pierabudova faktyčna źniščyć adzin z budynkaŭ kompleksu.
Usio pieramianiłasia, jak u Biełarusi, tak i ŭ krepaści ŭ 2020 hodzie. Kali pratesty ŭžo byli praktyčna zadušany i pačaŭsia pieraśled niazhodnych z palitykaj režymu Łukašenki, biełaruskaja ideałohija pačała pierabudoŭvacca, całkam pierachodzić na prasavieckija pazicyi. Mienavita tady, u listapadzie 2020 hoda ministr abarony Viktar Chrenin zajaviŭ ab płanach stvaryć respublikanski centr patryjatyčnaha vychavańnia ŭ Bresckaj krepaści.
U čas pasłańnia Alaksandra Łukašenki ad studenta BrDTU Siamiona Lulkoviča prahučała prośba «davieryć BRSM udzieł u stvareńni respublikanskaha patryjatyčnaha centra i abvieścić budučy abjekt usiebiełaruskaj maładziožnaj budoŭlaj». Łukašenka prysłuchaŭsia da hetaj prośby i 9 žniŭnia svaim ukazam prysvoiŭ abjektam «Respublikanskaha centra patryjatyčnaha vychavańnia» status «usiebiełaruskaj maładziožnaj budoŭli». Raniej taki status byŭ prysvojeny rekanstrukcyi miemaryjalnaha kompleksu «Chatyń», za pracu na jakoj toj ža Lulkovič atrymaŭ niadaŭna padziaku Łukašenki.
U pačatku vieraśnia Ministerstva kultury Biełarusi pryniało pastanovu, jakoj źmianiła rehłamienty achovy krepaści, kab zabiaśpiečyć mahčymaść budaŭnictva na jaje terytoryi patryjatyčnaha centra.
Tak u poŭnaj zabaronie na ŭźviadzieńnie budynkaŭ i zbudavańniaŭ, jakija nie tyčacca adnaŭleńnia stračanych elemientaŭ historyka-kulturnych kaštoŭnaściej, było zroblena ŭdakładnieńnie — akramia «ŭładkavańnia spartyŭnych placovak i zbudavańniaŭ i rekanstrukcyi budynka kuchni-stałovaj (invientarny numar 100/S-30378) z pavieličeńniem płoščy zabudovy i zachavańniem isnujučaj vyšyni hetaha budynka».
Kali raniej «źmianieńnie histaryčnaj płanirovačnaj struktury» było zabaroniena, to ciapier zroblena vyklučeńnie dla «budaŭnictva inžynierna-transpartnaj infrastruktury z prymianieńniem sučasnych i zachavańniem isnujučych histaryčnych pakryćciaŭ, nieabchodnaj dla funkcyjanavańnia ŭstanovy «Respublikanski centr patryjatyčnaha vychavańnia moładzi».
I heta nie ŭsio. Kaziematy tenalnaha frontu Bresckaj krepaści, jakija płanujuć pierabudavać, heta faktyčna hrupa z 20 asobnych pamiaškańniaŭ-kaziemataŭ, pierakrytych cylindryčnymi sklapieńniami i zasypanych ziamloj. Jany byli pabudavanyja ŭ 1864 hodzie ŭ vale kala Kanstancinaŭskaj (Paŭnočna-Zachodniaj) bramy krepaści. Hetaja kazarma była raźličana na znachodžańnie 288 čałaviek u vajenny čas, pieršapačatkova piakarnia, kuchnia, aficerskija kvatery, kapciorka, pamiaškańni dla nižnich čynoŭ. Nie ŭsie kaziematy złučalisia pamiž saboj, a byli padzieleny na čatyry siekcyi z asobnymi ŭvachodami. Mienavita hety fakt uskładniaje rekanstrukcyju zbudavańnia pad novyja patreby.
Miarkujučy pa prajekcie, rašeńnie było vybrana prostaje — prosta pabudavać pierad adzinym fasadam kazarmy jašče adzin fasad, pavialičyŭšy karysnuju płošču. Ale hetaje rašeńnie budzie dvojčy parušać zakon.
Pa pieršaje, na rendarach bačna, što tarcovyja ścieny kaziemataŭ, jakija isnavali ad samaha času ich pabudovy, całkam raźbirajucca, a na ich miesca staviacca ničym nie abhruntavanyja vitražy. Takim čynam źniščajecca aŭtentyčny fasad i hetaje rašeńnie nijak nielha nazvać navukova abhruntavanym.
Pa-druhoje, akramia prajekta zon achovy isnuje ŭłasna Kodeks ab kultury, u jakim zabaraniajecca stvarać vizualnyja pieraškody dla ŭsprymańnia historyka-kulturnych kaštoŭnaściej, da jakich adnosicca i budaŭnictva novaha fasada pierad histaryčnym.
Ale nie vyklučana, što ciapierašniaje Ministerstva kultury, jakoje tak lohka zaćvierdziła źmianieńnie rehłamientaŭ achovy na pomniku 0-j katehoryi (heta značyć uklučanaha abo prapanavanaha da ŭklučeńnia ŭ śpis Suśvietnaj spadčyny JUNIESKA), hetak ža lohka ŭzhodnić i adstupleńnie ad svajho asnoŭnaha pravavoha dakumienta dziela ideałahičnych patreb režymu Łukašenki.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆArchitekturnyja tvory aŭtara bieła-čyrvonaha-biełaha ściaha pryznanyja Suśvietnaj spadčynaj JUNIESKA
U centry Minska pabudavanaja rezidencyja staršyni Usiebiełaruskaha narodnaha schodu? Tam jon zmoža nie tolki pracavać i žyć, ale i lačycca
U śpis Suśvietnaj spadčyny JUNIESKA ŭklučyli łatvijskuju Kułdyhu. Heta daje nadzieju biełaruskim haradam
«Padlik hałasoŭ jak sataniscki rytuał». Były člen kamisii raskazaŭ, jak u Biełarusi falsifikujuć vybary4
Kamientary