«Padlik hałasoŭ jak sataniscki rytuał». Były člen kamisii raskazaŭ, jak u Biełarusi falsifikujuć vybary
Na 26 studzienia ŭ Biełarusi zapłanavanyja čarhovyja prezidenckija vybary. Da Novaha hoda my daviedajemsia, kamu daručać padyhryvać Łukašenku ŭ śpiektakli palityčnaj kankurencyi viersii-2025. Adnak hałoŭnaje dziejstva vybaraŭ — padlik hałasoŭ — zastaniecca takim, jakim jaho pabačyŭ u 2020 hodzie Vital.
«Naša Niva» pahutaryła ź Vitalom, jaki byŭ členam vybarčaj kamisii jak na parłamienckich, tak i na prezidenckich vybarach. A taksama sa Źmitrom, jaki nieadnarazova byŭ naziralnikam i sprabavaŭ siabie na vybarach u parłamient. Jany asabista pabačyli, jak u Biełarusi falsifikujucca vyniki hałasavańnia. (My nie nazyvajem ich sapraŭdnyja imiony ŭ metach biaśpieki).
Idealnaje złačynstva
Źmicier byŭ naziralnikam na parłamienckich vybarach-2012, a taksama pabačyŭ vybarčuju sistemu znutry ŭ jakaści kandydata ŭ deputaty ŭ 2016-m.
Padčas svajoj pracy ŭ jakaści naziralnika na daterminovych vybarach Źmicier fiksavaŭ ukidy biuleteniaŭ.
«Nikoli ličby pa kolkaści tych, chto prahałasavaŭ, u naziralnikaŭ nie sychodzilisia. Dachodziła da absurdu: adnojčy na daterminovym za adzin dzień nibyta prahałasavała kala 400 čałaviek. Ja padzialiŭ hetuju kolkaść na čas pracy ŭčastka, i vychodziła, što pry takoj ličbie musiła b iści biaskoncaja płyń vybarščykaŭ.
Na daterminovym hałasavańni niama poŭnaha składu vybarčaj učastkovaj kamisii (tam usiaho adzin-dva čałavieki), a taksama maje značeńnie chutkaść samoha pracesu hałasavańnia: treba pryjści na ŭčastak, pravieryć pašpartnyja danyja, prahałasavać i hetak dalej. Karaciej, 400 čałaviek za dzień paprostu nie mahli prahałasavać tam fizična».
Jašče adzin naš surazmoŭca Vital byŭ členam vybarčaj kamisii, jak na parłamienckich, tak i na prezidenckich vybarach. Opcyi admovicca dla siabie nie bačyŭ, bo pracavaŭ na kirujučaj pasadzie i jaho «mocna paprasili». Jon adznačaje, što zaŭsiody najpierš kiraŭnictvu — staršyni i jaho namieśniku ŭ kamisii — było vielmi važna pakazać prymalny ŭzrovień jaŭki.
«Dla hetaha biuleteni paprostu ŭkidvalisia. Ja sam bačyŭ, jak ź dziasiatak papier na daterminovym hałasavańni ŭkinuli ŭ skrynku, u toj momant, kali na ŭčastku nie było nikoha starońniaha. Pry hetym usie vakoł uspryniali heta jak normu — prosta tak rabiłasia nie pieršy raz. Pieramoh tady praŭładny kandydat, viadoma».
Dadatkovy dokaz falsifikacyj Źmicier i jaho paplečniki adnojčy atrymali paśla praviedzienaha imi ekśpierymientu.
«Čamuści na miascovych vybarach amal nikoli nie było tych, chto prahałasavaŭ suprać usich. Ci sapsavanych biuleteniaŭ, ale tak prosta nie byvaje. Zaŭsiody niedzie budzie niejkaja pamyłka. I voś metanakiravana z adnaho z učastkaŭ, dzie pražyvali maje kalehi, my vynieśli svaje biuleteni. Try biuleteni z podpisami kamisii apynulisia ŭ nas na rukach. Ale ŭ vynikovym pratakole ŭsio sychodziłasia tak, nibyta jany nie źnikli».
Źjaviłasia AŬDYJA, jak usia kamisija ź Viciebska ciśnie na nastaŭnicu, kab taja padpisała sfalsifikavany pratakoł
Suzaležnyja adnosiny členaŭ kamisij
Adnym z hałoŭnych słupoŭ hetaha idealnaha złačynstva Źmicier nazyvaje suzaležnyja adnosiny ŭsich jaho ŭdzielnikaŭ.
«U schiemie asnoŭnyja ludzi — heta staršynia kamisii i jaho namieśnik (ci sakratar). Čaściej u ich lik traplajuć jakraz vyhadaatrymalniki ad režymu Łukašenki. Jany razumiejuć, što parušajuć zakon, ale dla ich važnaja pieramoha Łukašenki. Jany — kaściak režymu i falsifikacyjnaj sistemy. A astatnija zaležać ad ich, bo źjaŭlajucca pramymi ci ŭskosnymi padnačalenymi. U sumie ŭsie prosta chočuć vysłužycca i zachavać svaje miescy.
Pad kaniec asnoŭnaha dnia hałasavańnia sakratar ci sam staršynia moža paprasić kožnaha člena kamisii padpisać čysty błank pratakoła, matyvujučy heta tym, što «ty raniej pojdzieš dadomu, da dziaciej». Kaniečnie, nijakija dakumienty nielha padpisvać uślapuju, navat kali heta prapanuje tvoj načalnik, ź jakim u vas dobryja adnosiny. Ale pa vyniku heta tak i pracuje».
Pratakoł padpisvajuć časam navat zahadzia
Vital raskazvaje, što na vybarach 2020-ha im prosta zahadzia prynieśli pratakoł z vynikami hałasavańnia na podpis — za niekalki hadzin da zakryćcia ŭčastkaŭ. Praŭda, tady jon nie adrazu zrazumieŭ, što jamu dajuć padpisać: «usie byli na stresie».
Dziejničać takim čynam kiraŭnictvu pryjšłosia tamu, što jaŭka na tych prezidenckich vybarach była vialikaja, z ukidami było b składana, bo biuleteniaŭ na ŭsich nie chapiła b.
Pry hetym praces pabudavany tak, što pry luboj asiečcy vinavatyja buduć nie načalniki i CVK, a prostyja nastaŭniki, šarahovyja sałdaty falsifikacyi.
«Jarmošyna jak kvalifikavanaja jurystka pa adukacyi razumieła, što musić siabie zaścierahčy, — razvažaje Źmicier. — Tamu ŭ vyniku jak usio naładžana: CVK prosta atrymlivaje pratakoły, składvaje ich i ahučvaje. Jany jak by ni pry čym. Toje samaje sa staršyniami terytaryjalnych kamisij: jany prosta źbirajuć pratakoły ŭčastkovych kamisij i pieradajuć ich u CVK, što ź ich uziać?», — zaŭvažaje Źmicier.
«Na vucha pieradaje ličby»
Źmicier adznačaje, što navat sam praces padliku hałasoŭ u Biełarusi adrazu demanstruje anamalnaść vybaraŭ:
«Ad šarahovych členaŭ učastkovych kamisij jak chavajuć ahulny vynik? Vysypajucca biuleteni na stoł sa skryniaŭ, kožny sabie padciahvaje kučku papier i pačynaje ličyć, farmujučy ŭłasnyja stosy. I heta taki praces, jon jak sataniscki rytuał ci tajemstva vyhladaje. Pa skančeńni padlikaŭ kožny namieśniku ci sakrataru nie hučna, na vucha (ci ŭvohule pišučy na papiery) pieradaje ličby. I zrazumieć, što ty tam padličyŭ, nichto inšy nie moža, tolki pryblizna, pa vizualnych padkazkach. Nichto nie viedaje, što i za kaho ŭ vyniku. I potym načalstva sychodzić kudyści ŭ kabiniet, i ŭžo piša tyja ličby, jakija im daviali ŭ vykankamie. Potym jany viartajucca i kažuć, što «naličyli» ahułam usłych. I ŭsie členy kamisij raśpisvajucca ŭ vynikovym pratakole, chacia nichto ź ich nie viedaje ahulnaj dakładnaj ličby, tolki ŭłasnuju».
Viadoma, što pra mahčymaść sačyć za hetym rytuałam i tym bolš kantralavać jaho, kali ty niezaležny naziralnik, daŭno niama havorki.
«Navat kali byŭ kandydatam u deputaty i spasyłaŭsia na Vybarčy kodeks — što maju prava mieć dostup da stała, dzie adbyvaŭsia padlik hałasoŭ, a nie siadzieć za 20 mietraŭ ad jaho, — mnie admovili. Staršynia kamisii prosta paprasiła dziažurnaha milicyjaniera «adnavić paradak», chacia ja navat hołasu tady nie pavysiŭ», — zhadvaje Źmicier.
Ahułam, na ŭčastkach moža adbyvacca što chočacie, zaŭvažajuć surazmoŭcy. Bo što vy, tak skazać, zrobicie?
«Kali ja, znoŭ ža, byŭ kandydatam u deputaty, to zajšoŭ na adzin z učastkaŭ u Kaladzičach: paprasić kopiju daterminovaha pratakoła, što dazvolena mnie pa zakonie. I tam uvohule nikoha nie było — biary i rabi, što chočaš. Ujaŭlaju, što adbyvajecca ŭ niejkim umoŭnym sielsaviecie, dzie ludziam na vybary ŭsio roŭna, dzie niama nijakich naziralnikaŭ i ŭsio robicca čysta dla ptušački», — kamientuje Źmicier.
Pry ŭsioj padrychtavanaści i napracavanaści mašyny falsifikacyj 2020 hod pakazaŭ, što i ŭ takoj sistemie mahčymyja zboi.
«Kali hetyja čerhi na ŭčastkach uviečary źjavilisia, stała zrazumieła, što sistema pačnie traščać, i niekatoryja staršyni kamisij panieśli vynikovyja pratakoły da ludziej, jakija čakali ich za płotam škoł, i skazali, chto realna pieramoh na ŭčastku. Moža, niechta ź ich spužaŭsia, što natoŭp ich prosta razarvie, kali jany nazavuć ličbu, spuščanuju vykankamam. Tym nie mienš, hetaja vielizarnaja hramadzianskaja aktyŭnaść 2020 hoda i pryviała da taho, što sistema idealnaha złačynstva pasypałasia.
I CVK byŭ vymušany apieratyŭna dać rasparadžeńnie pierastać vyviešvać pratakoły, źbirać usie dakumienty i vyvozić u terytaryjalnyja kamisii, kab niejak vyratavać siabie», — kamientuje Źmicier.
Vital dadaje, što na vybarach-2020 na jaho ŭčastku za Cichanoŭskuju ŭ vynikovy dzień prahałasavała ŭ niekalki razoŭ bolš — dva ci ŭ try, pa vizualnaj acency stosaŭ, jakija jon paśpieŭ pabačyć.
«Ale staršynia kamisii, kali ahučvaŭ nam vyniki, prosta pamianiaŭ ich miescami: hałasy za Cichanoŭskuju stali hałasami Łukašenki».
«Padlik hałasoŭ jak sataniscki rytuał». Były člen kamisii raskazaŭ, jak u Biełarusi falsifikujuć vybary8
Kamientary