«Paliklinika čakała novaha traŭmatołaha, a toj źnik». Kolki miedykaŭ źjechała ź Biełarusi?
Tysiačy biełaruskich miedykaŭ pakidajuć Radzimu i znachodziać siabie ŭ krainach ad Polščy da Ekvadora. Jakaja jana, emihracyja ŭ biełych chałatach, i čamu novymi terminami raźmierkavańniaŭ jaje nie spynić? «Naša Niva» abmierkavała heta ź viadomymi biełaruskimi lekarami.
«Mnie kazali, maŭlaŭ, nie pišycie ničoha ŭ sacsietkach, našamu minułamu doktaru daviałosia źjechać»
Lekar-hiniekołah Stanisłaŭ Sałaviej apošnija niekalki hadoŭ pracuje ŭ adnoj z pryvatnych klinik Adesy. Da emihracyi mužčyna byŭ supracoŭnikam minskaj balnicy №3 — raskazvaje, što i jaje zakranuła prablema emihracyi miedykaŭ: «U maim adździaleńni byli čatyry lekary i lekar pryjomnaha adździaleńnia, ź jakim my zamianiali adzin adnaho, to-bok naš kaściak składaŭ piać čałaviek.
Na siońnia dva ź ich u emihracyi, adzin źmianiŭ miesca pracy i adzin pracuje na pałovu staŭki — ź pieršaha składu zastałosia paŭtara čałavieka».
Pierad adjezdam piedyjatarka Maja Cierakułava pracavała ŭ adnoj z babrujskich paliklinik. Tudy jana pieraviałasia praz čatyry miesiacy paśla palityčnaha zvalnieńnia ź inšaj ustanovy.
«Kali pryjechała [u Babrujsk], mnie kazali, maŭlaŭ, nie pišycie ničoha ŭ sacsietkach, našamu minułamu doktaru daviałosia źjechać. Kali mianie zvalniali, dzivilisia, što ja prychodziła padpisvać abchodny list, bo minułaja lekarka hetaha nie rabiła. U toj paliklinicy čakali novaha traŭmatołaha, a traŭmatołah — heta kaštoŭnaść dla palikliniki. Ale ŭ apošni momant vyjaviłasia, što jon terminova źjazdžaje.
Paśla taho, jak ja źjechała, kalehi mnie zvanili i šukali doktara, pytalisia, ci nie źjaviŭsia jon «u nas». Kazali, što jon źnik — ni jon, ni jaho žonka, taksama miedyk, nie vyjšli na pracu. I kalehi nie viedali, što ź imi, razvažali: abo jon patanuŭ, bo išło leta, a doktar lubiŭ rybačyć, abo jon źjechaŭ, abo jaho pasadzili».
Traŭmatołah Rustam Ajzatulin, kaardynatar Fondu miedycynskaj salidarnaści, pracuje na poŭnačy Polščy, u Varmińska-Mazurskim vajavodstvie. Za hod u Polščy doktar źmianiŭ niekalki balnic, i ŭ kožnaj znachodziŭ nie mienš za piać lekaraŭ ź Biełarusi.
Kažučy pra svajo vajavodstva, Rustam pryvodzić ułasnyja padliki — pavodle ich, tut pracuje bolš za 250 biełaruskich lekaraŭ.
Emihracyja miedykaŭ, raskazvaje Ajzatulin, była i da 2020-ha, ale ciapier jana nabiraje papularnaść. Heta źviazana nie tolki z tym, što ŭ krainach Jeŭropy žyćcio moža być lepšym, ale i z tym, jak staviacca da miedykaŭ u Biełarusi:
«Zhadajem apošnija zajavy pra raźmierkavańnie, pra toje, što buduć prapuskać miedykaŭ na peŭnyja vysokatechnałahičnyja śpiecyjalnaści tolki paśla prymusovaj ardynatury. Raniej jašče možna było niejak pazmahacca za svaje pravy, chacia b praź psieŭdaprafsajuz ci hałoŭnaha doktara, a ciapier heta ŭžo niemahčyma. Miedyk-niavolnik staŭ ułasnaściu hramady, i jon musić jechać pracavać na toje pole, kudy jaho pašle haspadar, varyjantu admovicca ŭ ciapierašnim zakanadaŭstvie niama. Kali ty nie pajedzieš pa raźmierkavańni, ciabie abo aštrafujuć, abo pasadziać».
Raniej, tłumačyć doktar, miežy byli adkrytyja, i bolšaść miedykaŭ mahli pajechać na peŭnuju kanfierencyju, pastažyravacca ŭ zamiežnaj balnicy, pryčym raniej takich stažyrovak było vielmi šmat i možna było znajści finansavańnie dla svajoj vučoby. Tak lekar moh znajści dla siabie prymianieńnie za miažoj, moh i prosta paraŭnać umovy pracy, i vynik atrymlivaŭsia nie na karyść biełaruskaj miedycyny.
Kali miedyki masava emihrujuć, chto tady zastajecca? Sałaviej tłumačyć, što ŭ jaho klinicy, jak i ŭ šmatlikich inšych miedyčnych ustanovach Biełarusi, pracuje duža mała daktaroŭ siaredniaha ŭzrostu. Zatoje tam šmat lekaraŭ pieradpiensijnaha i piensijnaha ŭzrostu i maładych — tych, chto pracuje nie bolš za paru hadoŭ.
«Pastajanna idzie kruciołka: pryjšło šmat maładych, u ich skončyłasia raźmierkavańnie, častka ź ich abo zvalniajecca, abo emihruje, zastajecca maleńki pracent. Kali kazać pra našych aniestezijołahaŭ, pryjšło piać maładych, potym syšło try-čatyry», — dzielicca doktar.
Tak było i raniej, kaža Stanisłaŭ, prosta ŭ apošnija hady tendencyja duža ŭzmacniłasia, i źjazdžajuć vielmi šmat. Raniej tolki častka moładzi, kali prychodziła, zahadzia vučyła niamieckuju movu, bo byli nastrojenaja na pierajezd, ciapier heta masavaja źjava.
«Kali brać tolki Polšču, pa joj raskidana kala troch tysiač biełaruskich miedykaŭ»
Kab patłumačyć, jakim było staŭleńnie zamiežnikaŭ da biełaruskaj miedycyny i jakoje jano ciapier, Maja raskazvaje historyju z ułasnaha dośviedu: «Moj adnahrupnik z Kazachstana zajmajecca miedycynskim turyzmam, zbolšaha adpraŭlaje kazachaŭ u Paŭdniovuju Kareju, Izrail i Hiermaniju. Ale kali ŭ inšaj krainie budzie doktar, zdolny prakansultavać pa toj ci inšaj chvarobie, možna adpravić čałavieka i da jaho.
Kali ja hutaryła z adnahrupnikam u 2019 hodzie, jon razhladaŭ Biełaruś jak dobry varyjant dla miedyčnaha turyzmu: maŭlaŭ, jeŭrapiejskija pratakoły lačeńnia ŭ ankałohii, dobryja kardyjachirurhija, artapiedyja i transpłantałohija, tańniejšyja, čym u Izraili. U 2020-m jon mnie kazaŭ, što pakul treba pačakać u heta ŭkładacca.
Kali mianie ŭ čarhovy raz zvolnili i ja zrazumieła, što ŭ Biełarusi mnie nie śviecić pracavać, ja pytałasia ŭ jaho — moža, usio-tki pačniem biznes? Jon adkazaŭ, što bolš u Biełarusi niama da kaho adsyłać».
Kolki biełaruskich lekaraŭ ciapier za miažoj? Ajzatulin maje peŭnyja ličby:
«U minułym hodzie my hutaryli z pradstaŭnikom polskaha Minzdaroŭja, jaki skazaŭ, što za hod jany pierapracavali bolš za 2,5 tysiačy zajavaŭ ad miedykaŭ ź Biełarusi. Sioleta ŭ kancy viasny ja znoŭ hutaryŭ z pradstaŭnikom Minzdaroŭja, i jon mnie kazaŭ, što za čas z pačatku hoda ŭ ich nazapasiłasia kala 700 nieapracavanych zajavaŭ ad biełarusaŭ. Tamu kali brać tolki Polšču, pa joj raskidana kala troch tysiač biełaruskich miedykaŭ.
Heta my kažam tolki pra tych, chto pačaŭ pracavać biez paćvierdžanaha dypłoma i paćvierdzić jaho ciaham pracy, a jość ža i tyja, chto spačatku vyrašyŭ zdać naležnyja ekzamieny. Ci inšy prykład: u 2008 hodzie ja skončyŭ kliničnuju ardynaturu pa traŭmatałohii i artapiedyi. Bolš za pałovu tych, chto navučaŭsia sa mnoj u ardynatury i internatury, vyjechali ŭ roznyja hady ź Biełarusi».
«U Polščy ŭ 2022-m kazali, što za hod vydali daktaram dźvie tysiačy dazvołaŭ na pracu, ź ich tysiaču — biełarusam.
A kolki ź lekaraŭ pierajechali, ale jašče nie atrymali dazvołu, kolki daktaroŭ u Biełarusi prosta zvolnilisia i syšli ŭ inšuju halinu? Ciapier u biełaruskaj miedycynie kanviejer: moładź pryjšła, adpracavała i zvolniłasia, pryjšła novaja moładź, znoŭ adpracavała i zvolniłasia. Tamu i padymajuć termin raźmierkavańnia, i ŭvodziać abaviazkovuju ardynaturu, kab niejak utrymać daktaroŭ u sistemie», — dadaje Stanisłaŭ Sałaviej.
Z pytańniem pra toje, kolki biełaruskich miedykaŭ ciapier za miažoj, źviartajemsia i da Lidzii Tarasienka, kaardynatarki Fondu miedycynskaj salidarnaści. Pavodle jaje, hetyja ličby niemahčyma nazvać dakładna, ale havorka idzie pra tysiačy: «Nie isnuje takoha miechanizmu padliku, da taho ž pytańnie ŭ asabistych danych miedykaŭ, jakija nie vydaść tak prosta nivodnaja dziaržava. Vielmi šmat miedykaŭ u Polščy. Da 2020-ha adnym z papularnych kirunkaŭ była Rasija, i my nie viedajem, kolki tam ciapier lekaraŭ, naŭrad ci adtul usie źjechali.
Da [poŭnamaštabnaj] vajny šmat miedykaŭ jechała va Ukrainu. Stabilna papularnym kirunkam była Hiermanija — chacia tam i składanaja mova, ale astatnija faktary pierajezdu pryvabnyja. U Litvu mała chto jedzie, bo tam i kraina, i rynak maleńkija, i mova składanaja, niadaŭna aktyŭna jechali ŭ Čechiju».
Ci robić kraina što-niebudź praduktyŭnaje, kab utrymać miedykaŭ? Aničoha, ličyć Lidzija. Kali ŭ hetaj halinie i zdarajecca niešta nie zusim błahoje, heta byvaje ci vypadkova, ci pa niedahladzie režymu, ale nijak nie metanakiravana, kaža doktarka.
«Było pryjemna pačuć ad adnaho lekara, što ŭ jaho ciapier stolki hrošaj, što jon nie viedaje, jak ich tracić»
Samymi prostymi varyjantami dla pierajezdu zvyčajna ličać Hiermaniju i Polšču, bo tam łahičnaja sistema paćvierdžańnia dypłoma, dakładny ałharytm, što rabić. Spačatku Hiermanija, a potym Polšča ablehčyli pryjezd zamiežnych śpiecyjalistaŭ, tamu tam lahčej uładkavacca. Chacia našy dajazdžajuć i da Šviecyi, Brytanii, ZŠA, pracujuć u arabskich krainach, raskazvaje Sałaviej. Rustam Ajzatulin kaža pra znajomych, jakija pracujuć u Paŭnočnaj Amierycy, Hvatemale, Arhiencinie, Ekvadory, Parahvai.
Da krain ES, kudy jedzie bolšaść biełaruskich miedykaŭ-emihrantaŭ, Maja dadaje i azijackija dziaržavy. Znajomy žančyny ciapier pracuje va ŭźbiekskaj Buchary, i bahata biełarusaŭ, pavodle piedyjatarki, vybrali dla siabie Kazachstan. Na radzimu Mai jeduć znakamityja daktary, jakija atrymajuć tam vyšejšy zarobak. Vabić i lahčejšaja lehalizacyja, i toje, što ŭ ruskamoŭnaj prastory našy viadomyja daktary majuć peŭnuju reputacyju, što taksama palahčaje žyćcio.
Jakija śpiecyjalnaści źjazdžajuć? «Usie, nikoha nie chapaje, lekar — duža deficytnaja śpiecyjalnaść. U Polščy šmat daktaroŭ źjazdžali na zarobki ŭ Hiermaniju, z Hiermanii jechali ŭ Šviejcaryju i Brytaniju. Daktaroŭ vielmi ciažka rychtavać, ich treba šmat. U toj ža Polščy luby lekar luboj śpiecyjalnaści znojdzie sabie pracu. Tak, treba budzie paćviardžać svaje viedy i lehalizoŭvacca, ale niama takoj śpiecyjalnaści, jakaja nie była b patrebnaja. Takaja ž situacyja ŭ Biełarusi — nie chapaje ŭvohule ŭsich daktaroŭ, ad učastkovych terapieŭtaŭ da transpłantołahaŭ.
Pierajezd — heta ciažka. Ale kali raniej pierajazdžali praz umovy pracy i zarobak, ciapier da hetaha dadałosia toje, što ŭ Biełarusi ciabie mohuć prosta aryštavać i kinuć u turmu. Apuskajecca žaleznaja zasłona i prymajucca drakonaŭskija zakony, jakija ciabie pryviazvajuć da krainy, to-bok ludziej, i miedykaŭ u pryvatnaści, pieratvarajuć u raboŭ», — aburajecca Sałaviej.
«Ty vypuściŭsia z univiersiteta i musiš piać hadoŭ adpracavać, bo siońnia bolšaść pastupaje ŭ miedycynski metavikami. Potym, kab stać vuzkim śpiecyjalistam, ty musiš iści ŭ ardynaturu i jašče hadoŭ siem adpracavać. Dyk što, stać čałaviekam, jaki moža vybirać, dzie jamu žyć i pracavać, u 45 hadoŭ?» — razvažaje jon.
Fond miedycynskaj salidarnaści dapamahaje miedykam-emihrantam arhanizoŭvać piersanalnyja zbory, kansultuje ich nakont pracaŭładkavańnia, daje hajdy datyčna lehalizacyi za miažoj. Lidzija adznačaje, što niekatoryja miedyki častkova ci całkam źmianiajuć u emihracyi śfieru dziejnaści:
«Paćvierdzić dypłom — zadača nie adnaho dnia, i kali vaš pierajezd nie byŭ spłanavany zahadzia, vam spatrebicca nie mienš za hod, kab atrymać prava znoŭ pracavać lekaram. Jość sproščanyja sposaby ŭładkavacca na pracu, ale jany pracujuć usio radziej. Usio heta davoli składana, ale luby, chto šukaje mahčymaść uładkavać žyćcio, urešcie daje rady.
Naprykład, u Polščy padčas pandemii stali vydavać zamiežnym miedykam dazvoły pracavać bieź lehalizacyi dypłoma ciaham piaci hadoŭ (kali paśla hetaha času miedyk płanuje praciahnuć pracu, jon musić za hetyja piać hadoŭ prajści naležnyja ekzamieny). Ciapier takija mahčymaści ŭsio bolš skaračajuć, bo nichto nie choča dapuskać na svoj rynak pracy ludziej ź nieviadomaj kvalifikacyjaj, heta vyklikaje supraciŭ miascovaha nasielnictva i miedykaŭ».
Maja tłumačyć, što miedykam z vuzkaj śpiecyjalizacyjaj za miažoj składaniej, bo ŭ toj ža Polščy im treba daŭžej paćviardžać dypłom, prachodzić nanava rezidenturu pa svajoj śpiecyjalnaści. Ź inšaha boku, rezidentura ŭ Polščy dobra apłočvajecca.
Sama Cierakułava ciapier vučyć polskuju movu, bo bieź jaje paćvierdzić dypłom nie atrymajecca. Joj treba budzie zdać niekalki ekzamienaŭ: spačatku — pa miedycynskaj polskaj movie, potym — pa tearetyčnym kursie mieduniviersiteta. Dalej budzie niekalki miesiacaŭ apłatnaj stažyroŭki i vynikovy ekzamien, jaki daść žančynie prava być lekarkaj u Polščy.
Maja choča pracavać piedyjatarkaj u paliklinicy, jak i ŭ Biełarusi, i vielmi čakaje viartańnia da spravy. Umovy pracy ŭ Polščy dajuć joj nadzieju na lepšaje:
«Ja pracavała ŭ Biełarusi ŭčastkovaj piedyjatarkaj, tam na pryjom dziciaci dajecca 5 chvilin, i heta niesumiaščalna z dobraj miedycynaj. Niemahčyma ahledzieć dzicia, narmalna pastavić dyjahnaz i pryznačyć lačeńnie za 5 chvilin. A tut na kožnaha pacyjenta dajuć 30 chvilin, i dla mianie heta vyhladaje adekvatnaj kolkaściu času. Ty nie ŭ myle ad kolkaści pacyjentaŭ, tabie dobra płociać — niejak tut pa-čałaviečamu staviacca da pacyjentaŭ i lekaraŭ.
Mnie było pryjemna pačuć ad adnaho lekara, što ŭ jaho ciapier stolki hrošaj, što jon nie viedaje, jak ich tracić. Ale polskija lekary ličać, što ŭ ich małyja zarobki. Jašče pra biełarusaŭ kažuć, što jany pryjazdžajuć «uklučanyja» i pačynajuć brać sabie jak maha bolš źmien, dadatkova vučacca i jašče pracujuć. U biełaruskich lekaraŭ tut dobraja reputacyja».
«Z krainy biahuć usie, daktary — prosta vielmi vuzkaja hrupa, straty ŭ jakoj mocna adčuvajucca»
Vielmi šmat źjaviłasia pryčyn, jakija matyvujuć lekaraŭ emihravać, razvažaje Sałaviej: heta vajna, kali z tvajoj terytoryi laciać rakiety, ahulnaja niervoznaść, padzieńnie ekanomiki, zarobkaŭ. Kali prosta jechać pa lepšaje žyćcio, dla hetaha pryjdziecca ciažka pracavać, i na takoje vyrašaŭsia nie kožny. A ciapier šmat chto źbiahaje, bo prosta nie žadaje apynucca ŭ turmie praz podpis za Babaryku.
«Nie tolki daktary źbiahajuć: budaŭniki, inžyniery, ajciška. Z krainy biahuć usie, miedyki — prosta vielmi vuzkaja hrupa, straty ŭ jakoj mocna adčuvajucca. U našaj sistemie taksama nie chapaje ni miedsiaścior, ni sanitarak», — kaža Sałaviej.
Rustam źviartaje ŭvahu na zajavy biełaruskaha kiraŭnictva datyčna miedykaŭ: pavodle jaho, tam źjavilisia naratyvy nakštałt «Radzima kliča», «kudy ciabie pašle Radzima», kažuć pra patryjatyzm. Kali dziaržava pačynaje takim manipulavać, ličyć doktar, heta vielmi błahaja prykmieta. Miedyki — niedurnyja ludzi, tamu takija raskazy ŭ kambinacyi z zajavami pra raźmierkavańnie, ardynaturu i płatnikaŭ stymulujuć źbirać valizku i rychtavacca da pierajezdu.
Krainy Jeŭropy, tłumačyć Ajzatulin, zacikaŭlenyja atrymać hatovaha śpiecyjalista, dla jakoha možna spraścić umovy lehalizacyi. Heta vyhadna i dla krainy, i dla biełaruskaha lekara, bo kali paraŭnać zarobki biełaruskich miedykaŭ z dachodami navat ich polskich kaleh, roźnica budzie ŭ šmat razoŭ, a vydatki svajoj enierhii i času buduć takija ž.
Ci sastupajuć biełarusy zamiežnikam u kvalifikacyi? Stanisłaŭ raskazvaje, što va Ukrainie jość cudoŭnyja daktary, jakija daduć foru našym najlepšym śpiecyjalistam. A jość i miedyki siaredniaha ŭzroŭniu, jość i słabyja. Usio toje ž samaje, jak i ŭ Biełarusi, ale za miažoj umovy žyćcia i pracy ŭ biełaruskich lekaraŭ lepšyja ŭ razy. Kalehi, jakija pracujuć u Polščy, kažuć, što ŭ ich tam našmat lepšaje abstalavańnie, čym u Biełarusi.
Rustam pahadžajecca, što ŭ zamiežžy ŭmovy pracy adroźnivajucca ŭ lepšy bok:
«U Biełarusi lekaram dahetul nie dazvolena paśla sutačnaha dziažurstva iści adpačyvać dachaty — maŭlaŭ, paśla hetaha treba zastacca na pracy jašče na 12 hadzin. A ŭ Polščy, ja paśla takoha ž dziažurstva ŭ pryjomnym pakoi maju dzień adpačynku, jaki mnie apłočvajuć pa staŭcy pracoŭnaha dnia.
Nivodny biełaruski RNPC nie padpisany na mižnarodnyja pratakoły lačeńnia, to-bok lekar nie moža adkryć hetyja dakumienty i pahladzieć, jak ciapier pryniata pracavać z chvarobaj. Kali takoha niama ŭ RNPC, što kazać pra zvyčajnuju rajonnuju balnicu?
Infarmacyju davodzicca šukać samomu, za svaje srodki i ŭ asabisty čas, tym bolš što tracina biełaruskich klinik nie padpisanaja na mižnarodnyja pieryjadyčnyja miedycynskija vydańni. Tamu prafiesijny rost u biełaruskich umovach budzie tolki ŭ vyhladzie statystyki na papiery».
Polskaja klinika, dzie pracuje Rustam, na takija pratakoły padpisanaja, tamu lekar moža ŭ volnuju chvilinu adkryć adpaviednuju prahramu i pačytać, što novaha publikujuć daśledčyki pa cikavych jamu temach. Ale kłopat pra miedykaŭ na hetym nie skančajecca:
«Mnie było vielmi pryjemna vyśvietlić, što ŭ pryjomnym pakoi, dzie ja pieryjadyčna dziažuru, na kampjutarach jość padpiska na Spotify, tak što ja mahu, kali pacyjentaŭ niama, pasłuchać muzyku».
Sałaviej spasyłajecca na dośvied kaleh i kaža, što lekaraŭ u Polščy vielmi pavažajuć užo za samu prafiesiju, ale musić być viedańnie movy. Kali ty nie budzieš hutaryć pa-polsku, ty nie zmožaš tam pracavać lekaram, prosta tamu što ty musiš kamunikavać ź ludźmi.
«Naša fieadalnaja ŭłada robić usio, kab ludziej pamacniej zaniavolić i zapužać. Nielha skazać, što ŭ ich nie atrymlivajecca»
U historyjach pra pierajezd lekaraŭ, pryznajecca Maja, chapaje niehatyvu — ciažka pieršy čas žyć za miažoj i rychtavacca da ekzamienaŭ.
U Polščy biełaruski miedyk moža pačać pracu biez paćviardžeńnia dypłoma, kali atrymaje dazvoł ministra achovy zdaroŭja, i ŭ takim vypadku mohuć być pytańni: Maja tłumačyć, što tady ty musiš pracavać u adnoj ustanovie, pracadaŭcy časam razumiejuć, nakolki ad ich zaležyć taki pracaŭnik, i karystajucca hetym.
Ale kali ty paćvierdziŭ dypłom, ty paŭnavartasny doktar, dypłom jakoha šanujecca pa ŭsioj Jeŭropie.
Rustam nazapasiŭ bahata stanoŭčych historyj adaptacyi, ale jość i niehatyŭnyja vypadki. Adkul jany biarucca? Miedyk tłumačyć: «U Jeŭropie svaje standarty miedycynskaj adukacyi, i adukacyja biełaruskich lekaraŭ pad ich nie padychodzić. Tamu kab dakazać, što tvaje viedy adpaviadajuć viedam jeŭrapiejskaha lekara, treba sabrać bahata dakumientaŭ, jakich u Biełarusi nie vydajuć.
Taksama treba zdać ekzamien, jaki datyčyć usich halin miedycyny — ad terapii da hierantałohii. Heta moža być składana dla ludziej, jakija skončyli ŭniviersitet 15-20 hadoŭ tamu i majuć nie nadta śviežyja viedy. Kali ž lekar maje vuzkuju śpiecyjalnaść, jamu treba budzie nanava prachodzić rezidenturu, jakaja doŭžycca ad troch da šaści hadoŭ.
Lekaru sa stažam ciažka ŭsio heta nanava prachodzić i nie ličycca śpiecyjalistam, atrymlivać zarobak rezidenta. Hetyja prablemy pieraśledujuć miedyka ciaham piaci-šaści hadoŭ paśla rełakiejtu, ale jon atrymaje pierśpiektyvy. Kali b hety ž miedyk zastavaŭsia ŭ Biełarusi, praz taki ž čas jon akazaŭsia b u stanoviščy raba».
Što čakaje biełaruskuju miedycynu, ź jakoj biahuć lekary? Jaje treba vielmi mocna refarmavać, ličyć Maja: «Ciapier u Biełarusi miedycyna — nibyta staraja arba, na jakuju paviesili niedzie zboku tamohraf, jakim nichto nie moža karystacca, bo chto ŭmieŭ, toj źjechaŭ. Ale ŭ krainie ŭsio roŭna zastajecca šmat dobrych daktaroŭ.
Škada biełaruskuju miedycynu — niekali jana mahła być jak IT».
Lidzija adznačaje, što ŭmovy pracaŭładkavańnia dla biełarusaŭ za miažoj nie spraščajucca, a kulturny razryŭ pavialičvajecca. U miedykaŭ usio mienš mahčymaściaŭ źjechać, u pieršuju čarhu tamu, što im uskładniajuć žyćcio na Radzimie: nie dajuć dakumientaŭ, nieabchodnych dla pierajezdu, jakaść adukacyi padaje, tamu paćvierdzić dypłom usio składaniej. Ale miedycynskuju emihracyju heta i blizka nie spyniaje.
Vynik — zmročnaja, na dumku Lidzii, budučynia dla biełaruskaj miedycyny, bo padstavaŭ dla aptymizmu lekarka nie bačyć:
«Naša fieadalnaja ŭłada robić usio, kab ludziej pamacniej zaniavolić i zapužać. Nielha skazać, što ŭ ich nie atrymlivajecca. Ludzi pierastajuć bačyć dla siabie pierśpiektyvu, jany mienš sprabujuć niekudy vyrvacca, bo ich pužajuć biaskoncymi adpracoŭkami i vielizarnymi štrafami niezrazumieła za što. Tamu ciapier akno mahčymaściej dla biełarusaŭ adnaznačna zvužajecca».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Bieź ich rašeńnia nie voźmuć navat u sanitarki». U balnicach ciapier jość svaje ideołahi
Bajpoł nazvaŭ imiony mahčymych zabojcaŭ Andreja Zielcera. I zajaviŭ, što siłavika «Nirvanu zastreliŭ svoj ža2
Kamientary