Paśla akupacyi Aŭdziejeŭki ŭ kancy zimy, zdajecca, Kreml užo vyznačyŭ svaju novuju metu na Danbasie. Heta haradok Časaŭ Jar, jaki stanovicca hałoŭnaj arenaj bitvy hetaj viasnoj, piša ŭkrainskaja słužba BBC.
Zima 2021 hoda. Da poŭnamaštabnaj vajny jašče hod. Ale Časaŭ Jar užo napoŭnieny vajskoŭcami.
Tut navoddal hustanasielenaha rajona savieckich 5-paviarchovikaŭ i pramysłovych pradpryjemstvaŭ raźmieščany štab Apieracyi abjadnanych sił (tak raniej nazyvałasia antyterarystyčnaja apieracyja).
Hetaja akaličnaść pieratvaryła zvyčajny danbaski haradok u mahutny ŭmacavany rajon, «krepaść» ukrainskaha vojska.
Ciapier, viasnoj 2024 hoda, rasijskija vojski ŭščylnuju nablizilisia da Časava Jara i źniščajuć jaho pavietranymi atakami.
Pa danych hałoŭnakamandujučaha Uzbrojenych Sił Alaksandra Syrskaha, Rasija pastaviła metaj zachapić hety horad da daty 9 maja — Dnia Pieramohi.
Horad na pahorkach
Kali b chto-niebudź z pałkavodcaŭ minułaha chacieŭ by pabudavać krepaść u danbaskich stepach, to lepšaha miesca čym Časaŭ Jar niama.
Heta samy vysoki punkt na sotni kiłamietraŭ vakoł. Horad staić na pahorkach, jakija niby ścieny abaraniajuć jaho z uschodu i poŭdnia. Samy vysoki punkt — 247 mietraŭ, a, da prykładu, u susiednich Kanstancinaŭcy, Słaviansku i Kramatorsku — siarednija vyšyni ad 100 da 125 mietraŭ.
Ahłamieracyja hetych haradoŭ paśla rasijskaj akupacyi Daniecka ŭ 2014 hodzie faktyčna stała administracyjnym centram padkantrolnaj Ukrainie častki Danieckaj vobłaści. Tut raźvivalisia pramysłovyja pradpryjemstvy, byŭ razhalinavany transpartny vuzieł, u pryvatnaści čyhunačny.
Časaŭ Jar staŭ «varotami» da hetaj ahłamieracyi — z-za blizkaści da Kanstancinaŭki (7 km na zachad) i Kramatorska (25 km na paŭnočny zachad).
Tut žyli kala 13 tysiač žycharoŭ, ale pa stanie na pačatak krasavika zastałosia kala 700, kaža «VVS Ukraina» kiraŭnik horada Siarhiej Čavus. Ź ich 80-85% — heta pažyłyja ludzi, jakija admaŭlajucca evakujavacca.
«Asnoŭny arhumient, jaki jany vykarystoŭvajuć, zaklučajecca ŭ tym, što heta «moj dom, ja tut naradziŭsia i tut budu pamirać, kali zabjuć, dyk zabjuć», — tłumačyć kiraŭnik haradskoj vajskovaj administracyi.
Ź lutaha 2023 hoda ŭ horadzie adsutničaje haza– i vodazabieśpiačeńnie, niama elektryčnaści i słabaja mabilnaja suviaź. Pobyt tych, zastaŭsia tut, zabiaśpiečvajecca tolki dziakujučy hienierataram i vadzie ź śvidravin.
Usie šmatpaviarchoviki majuć paškodžańni ad abstrełaŭ, ź jakich 80% krytyčnyja, pakazvaje Čavus.
Akramia svajho daminujučaha reljefu, Časaŭ Jar maje i vodnuju pieraškodu — na ŭschodnich uskrainach praciakaje kanał Sievierski Daniec — Danbas.
Padčas bitvy za Bachmut letaś hety rajon byŭ apieratyŭnym tyłam dla ŭkrainskaj hrupoŭki, jakaja viała bajavyja dziejańni z praciŭnikam na Bachmuckim kirunku. Adnak z pačatku hetaha hoda situacyja źmianiłasia.
Jašče zimoj Rasija stvaryła mahutnuju hrupoŭku — pieravažna ź sił pavietrana-desantnych vojskaŭ – i pačała ruch da Časava Jara z susiedniaha Bachmuta. Niahledziačy na zapeŭnivańni ŭkrainskaha Hienštaba, što tam «stvoranyja niekalki pałos abarony», užo da pačatku krasavika armija RF zmahła ŭščylnuju nablizicca da ŭschodnich uskrain horada z boku viosak Bahdanaŭka i Ivanaŭskaje.
Abiedźvie hetyja vioski nie byli zachoplenyja całkam, ale rasiejcam udałosia znajści ščylinu pamiž imi i ŭklinicca va ŭkrainskuju abaronu.
Važna adznačyć, što pahorki i bolšaja častka zabudovy Časava Jara znachodziacca na zachodnim bierazie kanała. I tolki novy mikrarajon, što tak i nazyvajecca «Kanał», raźmieščany na ŭschodnim.
Haradskija ŭłady kažuć, što hety mikrarajon znachodzicca pad pastajannymi abstrełami i tam nie zastałosia nivodnaha cyvilnaha.
«Vyžyć na «Kanale» cyvilnym nierealna. Tam pastajannyja abstreły. Arta (artyleryja. — Red.) tam nie zmaŭkaje, plus pryloty KABaŭ plus FPV-drony», — kaža Siarhiej Čavus.
Voś mienavita ŭ hety mikrarajon na krajniuju vulicu Zialonuju i ŭdałosia ŭ pačatku krasavika zajści hrupie rasijskich vajskoŭcaŭ. Ukrainskaje kamandavańnie zapeŭnivaje, što ich užo vybili, rasijskija krynicy śćviardžajuć pra advarotnaje.
Ukrainskija vajskoŭcy, jakija abaraniajuć horad, pakazvajuć, što rasiejcy časta vykarystoŭvajuć «banzaj-ataki». Heta značyć sprabujuć nievialikaj kałonaj braniatechniki abo na inšym transparcie imkliva prarvacca da mety. Bolšaja častka ź ich źniščajecca, ale astatnija sprabujuć začapicca za pazicyju.
Vizualnaha paćvierdžańnia, što rasiejcy praciahvajuć znachodzicca ŭ miežach nasielenaha punkta Časaŭ Jar pa stanie na siaredzinu krasavika niama. Adnak, heta nie značyć, što situacyja na hetym kirunku dla USU palepšyłasia.
Čamu tak adbyłosia?
Jak tak atrymałasia, što rasijskija vojski zmahli ŭščylnuju nablizicca da stratehična važnaha horada?
Jašče ŭ kancy vosieni minułaha hoda RF pačała ruch na zachad ad akupavanaha Bachmuta i zmahła zachapić pasiołak Chromavaje, jaki lažyć na darozie da Časava Jara. Paśla abodva baki zaviaźli ŭ krovapralitnych bitvach za susiednija vioski Bahdanaŭku (2 km na paŭnočny ŭschod ad Časava Jara) i Ivanaŭskaje (3 km na paŭdniovy ŭschod).
Što da apošniaj, to rasijskija ŭłady jašče ŭ kancy sakavika zajavili ab uziaćci pad kantrol hetaj vioski, jakuju jany nazyvajuć staroj savieckaj nazvaj Krasnaje. Ale ŭkrainskija vajskoŭcy admaŭlajuć hetuju infarmacyju.
Niahledziačy na heta, armija RF znajšła mahčymaść prarvacca pamiž hetymi siołami praz pali i lesapasadki.
Pa danych krynic, nie ŭ apošniuju čarhu hety praryŭ adbyŭsia z-za niaŭdałych dziejańniaŭ 67-j asobnaj miechanizavanaj bryhady USU, jakaja abaraniała siektar.
Hetaja vajskovaja častka, stvoranaja ŭ 2022 hodzie na bazie arhanizacyi «Dobraachvotnicki ŭkrainski korpus «Pravy siektar». Mienavita dobraachvotniki DUK PS i byli jaje asnovaj.
U toj ža čas, pavodle źviestak «BBC Ukraina», jakija paćviardžajuć krynicy «Ukrainskaj praŭdy», u 67-j bryhadzie byli nieparazumieńni pamiž dobraachvotnikami «Pravaha siektara» i zvyčajnymi mabilizavanymi.
Heta pryviało da taho, što apošnich biez naležnaj padrychtoŭki adpraŭlali ŭtrymlivać składanyja ŭčastki frontu. Pry ŭzmacnieńni rasijskaha nastupu niekatoryja vajskoŭcy 67-j bryhady nie vytrymali i pakinuli pazicyi.
Takaja situacyja vyklikała asudžeńnie z boku Hienštaba USU. Jak skazana ŭ zajavie «Dobraachvotnickaha ŭkrainskaha korpusa», vyšejšaje kamandavańnie Uzbrojenych Sił pačało «pierafarmatavańnie bryhady», u pryvatnaści pieravod u inšyja voinskija častki ŭsich kamandziraŭ i bajcoŭ DUK PS, jakija zjaŭlajucca jaje bajavym kaściakom.
«Na kamandziraŭ padraździaleńniaŭ adkrytyja słužbovyja rasśledavańni, nie vyklučana, što adkryjuć kryminalnyja spravy pavodle nadumanych abvinavačvańniaŭ u nievykanańni bajavych rasparadžeńniaŭ», — skazana ŭ zajavie bryhady.
16 krasavika kamandavańnie Suchaputnych vojskaŭ paćvierdziła, što pryniało rašeńnie ab «rearhanizacyi» 67-j bryhady, u pryvatnaści šlacham vydzialeńnia šturmavoha bataljona ŭ asobnuju častku.
Adnak asnoŭnaja prablema ŭ abaronie Časava Jara nie ŭ hetym. Rasijskija vojski z usich sił imknucca skarystacca momantam, pakul majuć značnuju pieravahu pierad ukraincami ŭ kolkaści asabistaha składu, avijacyi i ŭ kolkaści bojeprypasaŭ.
Ukrainskija ŭłady kažuć ab suadnosinach 1 da 10 pa artyleryjskich bojeprypasach na karyść RF. Pieravaha ŭ avijacyi dazvalaje rasiejcam skidać štodnia 20-30 kiravanych avijacyjnych bombaŭ na Časaŭ Jar.
Jany rujnujuć damy, pramysłovyja abjekty, a taksama fartyfikacyjnyja ŭmacavańni USU jak u samim horadzie, tak i na podstupach da jaho.
Što zapłanavała Rasija?
«Kali pahladzieć na kartu vyšyń, to stanovicca zrazumieła što za Časavym Jaram adkryvajecca raŭnina, tam step i adkrytaja miascovaść», — kaža vajenny analityk i historyk Michaił Žyrachaŭ.
Kali rasijskaja armija zmoža zachapić Časaŭ Jar, to ŭ jaje «jak na dałoni» budzie ŭsia Kramatorska-Słavianskaja ahłamieracyja. Heta dazvolić dalnabojnaj artyleryi RF uziać pad ahniavy kantrol łahistyčnyja maršruty ŭkrainskaj armii.
Pierš za ŭsio havorka idzie ab čyhunačnych vuzłach — Kanstancinaŭka i Kramatorsk.
U toj ža čas, pa danych Žyrachava, na zachad ad Časava Jara ŭkrainskija vajskoŭcy paskoranym tempam uzvodziać dźvie fartyfikacyjnyja linii, kab uskładnić dalejšy ruch praciŭnika.
Ale, na dumku analityka, Rasija nie maje namieru šturmavać horad, a pasprabuje abyści jaho z poŭdnia i poŭnačy. Ciapier padraździaleńni RF nabližajucca na fłanhach da vodnaj pieraškody — kanała Sievierski Daniec — Danbas.
«Kali ŭ ich budzie takoje ž prasoŭvańnie, jak my bačyli apošnija 2-3 tydni, to heta (pierapraŭka praz kanał) praktyčna niepaźbiežna», — ličyć Žyrachaŭ.
U vypadku, kali rasiejcam atrymajecca prasunucca na fłanhach, ukrainski harnizon u Časavym Jary budzie vymušany adyści z horada, kab nie apynucca ŭ pastcy.
Vajskovy analityk hrupy «Infarmacyjny supraciŭ» Kanstancin Mašaviec miarkuje, što ciapier Rasija ažyćciaŭlaje «farmujučyja apieracyi». Heta značyć adnačasova farmuje paŭdniovy i paŭnočny franty dla praviadzieńnia paśla bujnoha nastupu na Kramatorsk i Słaviansk.
«Jany stvarajuć papiarednija ŭmovy dla arhanizacyi bujnoha nastupu, — ličyć analityk. — Ale tut supierniku treba budzie bolš vojskaŭ, pryčym adčuvalna bolš».
Akramia taho, sa słoŭ Mašaŭca, rasijskaje vojska ryzykuje, prasoŭvajučysia da Časavaha Jara, biez raźviazańnia prablemy dvuch susiednich viosak — Klaščejeŭki i Andrejeŭki.
Heta dva nasielenyja punkty na poŭdzień ad Bachmuta i 10-12 km na paŭdniovy ŭschod ad Časava Jara.
Ich ukrainskija siły vyzvalili jašče minułym letam u chodzie kontrnastupleńnia i da hetaha času ŭtrymlivajuć. «Taja hrupoŭka (rasiejcaŭ), jakaja ciapier nastupaje na Časaŭ Jar i sprabuje prarvacca ŭ horad, vidavočna, ryzykuje ŭ svoj levy fłanh atrymać niejkija kontrdziei (ad USU)», — ličyć Mašaviec.
Kiraŭnik HUR Kirył Budanaŭ miarkuje, što «vialiki nastup» na Danbasie Maskva płanuje ŭ pačatku leta, i jon upeŭnieny, što paśla Časava Jara rasiejcy chočuć ruchacca ŭ bok Pakroŭska, što 55 km na zachad. Heta klučavy transpartny vuzieł na miažy Danieckaj i Dnieprapiatroŭskaj abłaściej.
«Jany (rasijskija vajskoŭcy) trochi prasunucca ŭ bok Časavaha Jara. Jany buduć ruchacca ŭ napramku horada Pakroŭska, stratehičny kirunak na Pakroŭsk», — skazaŭ kiraŭnik HUR u intervju niamieckamu telekanału ARD.
Ale ci paśpieje Kreml da 9 maja raźviazać pieršuju zadaču i ŭziać Časaŭ Jar?
Michaił Žyrachaŭ kaža, što asnoŭnym pakazčykam budzie toje, ci zmoža rasijskaje vojska najbližejšym časam pierasiekčy kanał Sievierski Daniec — Danbas (jaho šyrynia blizu 30 mietraŭ) i stvaryć płacdarm na Zachodnim bierazie.
«Kali heta adbudziecca, to heta budzie pakazčyk, što ŭžo niadoŭha zastałosia [utrymlivać Časaŭ Jar]».
Va ŭkrainskich uzbrojenych siłach zapeŭnivajuć, što pa stanie na siaredzinu krasavika situacyja ŭ hetym rajonie składanaja, ale kantralujemaja.
«Jak žychar hetaha horada ŭ dušy ja spadziajusia, što my vystaim i našy vorahi da nas tak i nie dojduć», — adkazvaje kiraŭnik Časava Jara Siarhiej Čavus na pytańnie ab dalejšym raźvićci padziej.
Kamientary
Raška ŭžo prajhrała, bo tyja mety što staviła ŭ pačatku zaraz vyhladajuć nierealna.
Što tyčycca pieramohi Ukrainy heta nie Časaŭ Jar, i nie miežy 91 hoda, a poŭny razvał raški, i heta całkam realna.
Ili rieakciju ukrainskoho obŝiestva na zakon o mobilizacii?
Kijev za tri dnia nie połučiłoś i nie połučitsia, no jeśli Kijev za tri hoda, ot etoho nie silno žie lehčie, pravda? A vriemia rabotajet javno nie na Ukrainu.