«Dachodzić da troch litraŭ u dzień». Biełarusy, jakija padsieli na enierhietyki, raskazali pra svaju dziŭnuju zaležnaść
Na zapyt «karyść i škoda kavy» Google hatovy vydać hihabajty infarmacyi. Choć sprečki na hetuju temu praciahvajucca, bolšaść miedykaŭ pryznajuć: niekalki kubkaŭ u dzień dakładna nie naškodziać. Ale što, kali zranku čałavieku dapamahaje pračnucca nie kava, a enierhietyk z udarnaj dozaj kafieinu? «Anłajnier» kinuŭ klič siarod svaich čytačoŭ i atrymaŭ dziasiatki vodhukaŭ ad tych, chto kožny dzień pje haziroŭku dla badzioraści. Biełarusy raspaviali pra zvykłuju «normu» i sproby kinuć, a lekarka-endakrynołah padzialiłasia svaim mierkavańniem, ci možna stać zaležnym ad enierhietykaŭ i ci tak užo škodna ich pić.
«Pakul nie vypju pieršuju blašanku, nie adčuvaju siabie čałaviekam»
Kaciaryna ščylna siadzić na enierhietykach užo dzieviać hadoŭ. Usio pačałosia ŭ studenctvie, kali dziaŭčyna pajechała vučycca ŭ Kareju. U miascovych kramach byŭ vialiki vybar niezvyčajnych napojaŭ — mnohaje chaciełasia pasprabavać. Bolš za ŭsio tady začapili mienavita enierhietyki.
«Kuplała ich tam kožny dzień paŭhoda, paśla viarnułasia ŭ Minsk i pačała kaštavać miascovy asartymient. Nijakaj enierhii jany mnie nie dajuć, kali ščyra, ale smak i pach taŭrynu, zdajecca, mianie zavajavaŭ. Jość rytuał z ranicy: pračnucca, vypić kavy, paśla jaje vypić pieršy enierhietyk, papracavać, praz paru hadzin zrazumieć, što chočacca niejkaj radaści, vypić jašče adzin. Kali ja doma i ŭ šafie, naprykład, staić siem-vosiem blašanak, dumaju: «Adzin raz žyviom» — i biaru jašče».
Ciapier Kaciaryna stabilna vypivaje pa dźvie blašanki enierhietyka za dzień (500 mł), ale časam «norma» pavyšajecca da paŭtara litra.
«Adčuvańnie ŭ takija dni było vielmi kiepskim — da paničnych atak. Abiacała, što zaŭtra bolš nie budu, ale ŭsio išło pa kole…
Zaležnaść drenna ŭpłyvaje na majo žyćcio, bo, pakul nie vypju pieršuju blašanačku, nie adčuvaju siabie čałaviekam. Kali doma niama enierhietykaŭ ci zastajecca tolki na dzień-dva, ja razumieju, što nie mahu dumać pra pracu, pra rełaks — dumajecca tolki pra toje, kab chutčej pajści ŭ kramu i kupić bolš.
Skažu jašče, što pju ja tolki dva brendy, i ich davoli składana znajści ŭ supiermarkietach, tamu davodzicca jeździć daloka ad domu i marnavać čas, kab ich prydbać.
A nie prydbać nijak nielha, bo budzie isteryka».
Z-za svajoj zaležnaści dziaŭčyna nie raz svaryłasia ź siamjoj i chłopcam: blizkija sprabujuć danieści, što takoje zachapleńnie naŭrad ci karysnaje dla arhanizma. A jašče heta patrabuje niemałych vydatkaŭ (pa 200-300 rubloŭ u miesiac, jakija možna było b vydatkavać na niešta karysnaje).
«Kidać namahałasia dva razy — pieršy raz atrymałasia na dva miesiacy, druhi — na try. Bolš nijak. Mnie patrebnyja i smak, i adčuvańnie šklanački ŭ ruce, i pach hetych napojaŭ. Viadoma, byli prablemy sa zdaroŭjem. Apošni raz kidała pić enierhietyki, tamu što trapiła ŭ balnicu z kryzam padstraŭnikavaj załozy, lažała pad kropielnicami. Ale heta žach, zvyčajna heta paničnyja ataki, vanity, prablemy sa straŭnikam, biassońnica, niervovaść».
Kaciaryna pierakananaja: usio heta nastupstvy mienavita enierhietykaŭ. U astatnim dziaŭčyna całkam na zdarovym ładzie žyćcia: chodzić u spartyŭnuju zału, biehaje, sočyć za charčavańniem.
— Kali ja kidaju pić enierhietyčnyja napoi, chutka prapadajuć prablemy sa zdaroŭjem. Litaralna praz šeść-siem dzion lahčej spać, jeści, dychać, niama vanitaŭ. Nie mahu patłumačyć, čamu paśla miesiacaŭ ja biahu da ich znoŭku. Prosta idu ŭ supiermarkiet, baču enierhietyki — i kuplaju.
«Kali kidaju, heta padobna da nikatynavaj łomki»
Arciom pačaŭ zabaŭlacca enierhietykami hadoŭ ź dziesiać tamu — z tych časoŭ niekalki blašanak stali štodzionnym racyjonam. Asablivaha efiektu ad ich užyvańnia chłopiec nie zaŭvažaje, ale i skazać sabie «stop» čamuści nie moža.
«Padsieŭ hadoŭ u 17-18 — zamiest butelečki piva ŭ kampanii kuplaŭ blašanku enierhietyka. Šmat razoŭ sprabavaŭ admaŭlacca, pić nie kožny dzień, a praź dzień, ale ničoha nie vychodziła. Tolki kali zamianiać enierhietyki vialikaj kolkaściu kavy, ale heta taksama nie varyjant, — razvažaje Arciom. — Kali ja kidaju, heta padobna da nikatynavaj łomki: źjaŭlajecca vielmi mocnaja razdražnialnaść. Tamu ja idu i kuplaju enierhietyki, kab ranica prajšła lahčej».
Na samaadčuvańni prychilnaść da enierhietykaŭ pakul nijak nie adbiłasia, zapeŭnivaje małady čałaviek. Ale sam fakt zaležnaści napružvaje.
U Ramana zvyčka pryniała davoli surjoznyja maštaby: na praciahu siami hadoŭ jon kožny dzień pje enierhietyki ŭ kolkaści ad litra da troch (nieskładana paličyć, kolki heta blašanak pa 250 mł).
«Pačaŭ pić enierhietyki, bo pracavaŭ sutačnymi źmienami i ŭnačy nielha było spać. Nie skažu, što atrymlivaŭ mocny efiekt, ale na ŭzroŭni psichałohii, napeŭna, pracavała. Potym heta pierajšło ŭ alternatyvu zvyčajnym hazavanym napojam. Da prykładu, Coca-Cola na fonie enierhietykaŭ prosta straciła smak».
Upieršyniu Raman ćviorda vyrašyŭ kidać, kali staŭ ciarpieć ad piakotki z-za enierhietykaŭ (takoha efiektu ad inšych praduktaŭ i napojaŭ chłopiec nie zaŭvažaŭ). Pratrymacca atrymałasia roŭna tydzień.
«Potym znoŭ pačaŭ pić pa trošački i vyjšaŭ na raniejšyja abjomy. Čamuści pačynaje zdavacca, što zadavolić smahu možna tolki enierhietykami. Ja sprabavaŭ pierajści na vadu: vypivaŭ prykładna pa čatyry litry. Ale ŭsio roŭna ciahnuła ŭziać blašanku enierhietyka — choć by adnu».
Alaksiej pryznajecca: kali nie vypje chacia b adnu blašanku enierhietyka, uźnikaje adčuvańnie, byccam «dzień pražyty darma», źjaŭlajucca apatyja i mlavaść.
«Mnie 21, a kuplać enierhietyki ja pačaŭ jašče ŭ školnyja hady, kali nie było zabarony na ich prodaž niepaŭnaletnim. Starajusia pić nie bolš za 500 mł u dzień, bo vydatna ŭśviedamlaju, što heta škodna. Kidać sprabavaŭ — i navat kidaŭ. Ciažej za ŭsio pieršyja niekalki dzion, ale, kali znajści jaki-niebudź smačny napoj na zamienu, admova prachodzić hładka. Adnak u apošni čas u mianie ŭ žyćci adbyłasia čarada vielmi drennych padziej, z-za čaho ja sprabuju atrymlivać zadavalnieńnie i spakoj ad takich voś zaležnaściaŭ, jak kafiein z taŭrynam».
«Stamlałasia ŭ dekrecie i vyrašyła pasprabavać»
Nina — maładaja mama. U tym liku tamu joj davodzicca kuplać enierhietyki: inakš u dekrecie vyžyć «prosta nie atrymlivajecca».
«Paśla rodaŭ ja mocna stamlałasia. Kali dačce spoŭniłasia krychu bolš za hod, ad nazapašanaj stomlenaści ja nie tolki pierastała paśpiavać spraŭlacca z pobytam, byli i davoli niebiaśpiečnyja momanty. Naprykład, ja išła z dačkoj na rukach pa leśvicy i ledź nie ŭpała ad stomy. Paśla takich tryvožnych zvanočkaŭ pabiehła ŭ palikliniku, ale tam skazali, što maciarynstva nie chvaroba, lačyć niama čaho. I voś padčas prahułki voka začapiłasia za enierhietyk. Hrudziami ja ŭžo nie karmiła, voś i vyrašyła pasprabavać.
Pryjšła dadomu, pakłała dzicia spać i za čas dzionnaha snu paśpieła zakryć usie bytavyja pytańni. Praź niekalki dzion historyja paŭtaryłasia».
Prajšło paŭhoda — ciapier biez enierhietykaŭ Nina adčuvaje siabie tak, niby «nie spała troje sutak». Adna-dźvie blašanki ŭ pieršaj pałovie dnia — heta norma, jakaja dazvalaje narmalna funkcyjanavać.
«Sproby admovicca byli. Ciarplu-ciarplu, zdajecca, viečnaść ciarplu, a pa fakcie vypivaju nie a dziasiataj-adzinaccataj, a paśla abiedu. Inakš nulavaja kancentracyja i poŭny niedachop sił. Razumieju, što heta ŭžo zaležnaść, ale pakul na mnie biaśpieka majho dziciaci, ničoha rabić z hetym nie budu».
Kacia adčuvaje siabie narkamankaj, kali joj davodzicca pić enierhietyki ŭpotaj ad muža i chavać pustyja blašanki hłybiej u śmiećcievaje viadro. U astatnim luboŭ da enierhietykaŭ joj nijak nie pieraškadžaje.
«Rodnyja i blizkija dakučajuć z tym, što ja zaležnaja ad enierhietykaŭ, ale inakš ja nie mahu. Pju ranicaj, kab pračnucca, i na praciahu dnia pju dla badzioraści. Jość prablemy z zasynańniem, tamu što «napiłasia enierhietykaŭ», i tak pa kruzie. Plus smak — jon mnie vielmi padabajecca. Sprabavała pierajści na zvyčajnuju haziroŭku, ale niama taho smaku.
Adnojčy vypiła adrazu piać blašanak — ledź paničnaja ataka nie zdaryłasia. Ci zdaryłasia: ja bajałasia, što pamru (była mocnaja tachikardyja). Tamu starajusia nie pierabirać — u dzień pju pa dźvie blašanki. Ale časam strymlivacca nie atrymlivajecca, i ja pju bolš».
«Kalehi papiaredžvali, što heta škodna. Ale mnie rabiłasia niejak śmiešna»
Karyna — adna ź niamnohich z tych, chto adhuknuŭsia, kamu ŭdałosia źleźci sa štodzionnaha ŭžyvańnia enierhietykaŭ. Dapamahli balničnyja ścieny i strach za svajo zdaroŭje. Choć spačatku zachapleńnie zdavałasia bolš čym biaskryŭdnym.
«Ja padsieła, kali vyrašyła pryncypova admovicca ad ałkaholu. Kab tusavacca ŭ kampanijach, brała pa try-čatyry blašanki enierhietyka. Potym pastupova zrazumieła, što, kali idu ŭ kramu, abaviazkova kuplu dźvie blašanki. Nie mahła pračnucca, pakul nie vypju 0,5. Kalehi kazali: jak tak, ja ž mahu ledź nie infarkt schapić, jany takija škodnyja. Niejak navat śmiešna rabiłasia ad ich słoŭ».
Tak praciahvałasia da minułaha hoda, pakul dziaŭčyna nie apynułasia ŭ balnicy z padazreńniem na cukrovy dyjabiet.
«Kali ja palažała ŭ endakrynałohii, u mianie ŭ hałavie «pstryknuła». Ja ŭbačyła, jakija tam ciažkija (u pramym sensie) pacyjenty, i heta prymusiła vielmi surjozna zadumacca. Niejak nie chočacca pamierci ad nastupstvaŭ. Pryjšłosia pierabudoŭvać usio svajo charčavańnie, ličyć kałaryjnaść. Ja zrazumieła, što ŭ adnoj blašancy enierhietyka 250 kiłakałoryj, jakija tołkam navat nie nasyčajuć! Dy i finansavaje pytańnie paŭstała vostra (na enierhietyki stabilna išło kala 150 rubloŭ), tamu vyrašyła kidać».
Karyna zapeŭnivaje, što paśla admieny enierhietykaŭ analizy chutka pryjšli ŭ normu i navat syšła lišniaja vaha. Admovicca było na ździŭleńnie lohka, kali nastupstvy dla zdaroŭja stali vidavočnymi.
Lekarka-endakrynołah: «U blašancy enierhietyka pałova sutačnaj normy kafieinu»
Ci tak na samaj spravie škodnyja enierhietyki, ci zdolnyja jany vyklikać zaležnaść i ci jość «biaśpiečnaja doza»? Pra heta spytalisia lekarku-endakrynołaha, dyjetołaha Taćcianu Musik.
«Za badzioraść u enierhietykach adkazvajuć taŭryn i kafiein, — dapamahaje razabracca ŭ składzie miedyk. — Taŭryn — heta kisłata, jakaja naturalnym čynam vypracoŭvajecca i ŭ našym arhaniźmie. Jana rehuluje mietabaličnyja pracesy i aktyvizuje mazhavuju pracu. Kafiein taksama daje aktyŭnaść — mazhavuju i fizičnuju, i mienavita hety efiekt padabajecca ludziam».
Pa słovach miedyka, taŭryn nijakaj niebiaśpieki ŭ sabie nie niasie, a voś na kafieinie spynimsia padrabiaźniej. Dla zdarovaha čałavieka rekamiendujecca nie pieravyšać dozu ŭ 400 mh kafieinu (ci dva kubki kavy) u sutki. U 100 mł enierhietyka zvyčajna źmiaščajecca 30-50 mh kafieinu, heta značyć u adnoj 250-mililitrovaj blašancy kala pałovy sutačnaj normy. Kali dadajem źvierchu kavy i harbatu, to kafieinu atrymajecca zanadta šmat, papiaredžvaje miedyk.
— Taksama ŭ składzie mianie biantežyć kolkaść dabavak (typu bienzaatu natryju), farbavalnikaŭ i vielmi vialikaje ŭtrymańnie cukru, pryčym cukar byvaje ŭ niekalkich formach — atrymlivajecca takoje «padvojnaje ŭzmacnieńnie». Jość enierhietyki biez cukru — naprykład, na cukrazamianialniku sukrałozie. Tady heta niadrenny varyjant.
— U składzie taksama jość vitaminy — jany tam navošta?
— Vitaminy dadajuć, bo jany taksama akazvajuć uździejańnie na niervovuju sistemu i dajuć enierhiju. Ale jany tam u nastolki maleńkich dozach, što naŭrad ci varta pić enierhietyki dziela vitaminaŭ. Lepš uziać ich sa zvyčajnaj ježy.
Što tyčycca kałaryjnaści, to jana takaja ž, jak u luboj inšaj haziroŭki ci soku, adznačaje miedyk. Tym, chto chudzieje, viadoma, takija napoi varta vyklučać. Ale ŭ cełym, kali nie pierabirać i ŭpisvać enierhietyk u sutačny kałaraž, naboru vahi ad jaho nie budzie.
— Ź niepryjemnych nastupstvaŭ — raźvićcio zaležnaści, pierš za ŭsio psichałahičnaj. Čałaviek adčuvaje ŭzdym enierhii i nastroi, kali litaralna hatovy źviarnuć hory, i padsadžvajecca na hety stan. Ale jon padstupny tym, što paśla taho, jak stymulacyja kafieinam prachodzić, my traplajem u «enierhietyčnuju jamu» — i znoŭ znachodzimsia ŭ pošuku hetaj krynicy enierhii.
Kali pa zvyčcy pić enierhietyki kožny dzień, viadoma, nastupstvy dla zdaroŭja mohuć być surjoznymi. Da mianie źviartaŭsia pa dapamohu małady chłopiec, jaki pracavaŭ dalnabojnikam. Jon piŭ pa čatyry-piać blašanak enierhietykaŭ u dzień. Na fonie rehularnaha ŭžyvańnia vialikaj kolkaści prostych vuhlavodaŭ u mužčyny raźviŭsia cukrovy dyjabiet 2-ha typu.
Taksama štodzionnaja zvyčka pić enierhietyki moža pryvieści da taho, što čałaviek pierastanie adčuvać dziejańnie kafieinu i zamiest enierhii budzie adčuvać pastajannuju słabaść, ličyć Taćciana Musik.
— A ci jość biaśpiečnaja doza — kolki blašanak nie naškodzić?
— Nie bolš za adnu ŭ dzień, i lepš u pieršaj pałovie dnia. Kali ŭźnikaje patreba vypić niešta, što padbadziorvaje, pažadana vybirać niešta adno: kava/čaj ci enierhietyk. Asabliva aściarožnymi treba być ludziam z hipiertanijaj: paśla enierhietykaŭ moža pavyšacca cisk, pačaščacca puls, mohuć uźnikać hałaŭnyja boli.
Kamientary