Padrabiaznaści žyćcia staršyni CVK.
Žančyn-čynoŭnic, jakija ŭ Biełarusi zabralisia vysoka pa karjernaj leśvicy, možna pieraličyć pa palcach adnoj ruki. U najvyšejšym ešałonie ŭłady — pamočnica kiraŭnika dziaržavy Natalla Piatkievič (syšła z pasady), staršynia Nacbanka Nadzieja Jermakova, ministr pracy Maryjana Ščotkina i namieśnica kiraŭnika spravami prezidenta Nadzieja Katkaviec. Viadoma ž, u ich šerahu i niaźmiennaja staršynia Centralnaj vybarčaj kamisii Lidzija Jarmošyna.
14 listapada 1996 hoda prezidenckim ukazam byŭ adchileny ad pasady staršynia CVK Viktar Hančar, choć jahonaje pryznačeńnie i adstaŭka ŭvachodziła ŭ kampietencyju Viarchoŭnaha Savieta. Hančar, były paplečnik Alaksandra Łukašenki, napiaredadni zajaviŭ, što nie padpiša vynikovy pratakoł refierendumu, praviadzieńnie jakoha mnohija jurysty paličyli niezakonnym.
Tym ža ŭkazam vykanaŭcaj abaviazkaŭ staršyni CVK była pryznačanaja pradstaŭnica Mahiloŭščyny Lidzija Jarmošyna. Pierad babrujskaj jurystkaj nie stajała dylema, padpisvać ci nie padpisvać pratakoł.
«Uviečary viarnułasia ŭ Babrujsk za zubnoj ščotkaj, a na nastupny dzień źjechała ŭ Minsk kiravać vybarami», — raskazvała jana ŭ intervju.
Jarmošyna vykanała pastaŭlenuju zadaču. Na refierendumie ŭsie prapanovy Łukašenki byli padtrymanyja, jahonyja paŭnamoctvy stali nieabmiežavanymi. Čarhovym ukazam ad 6 śniežnia 1996 hoda Jarmošyna zastupiła na pasadu, ź jakoj nie sychodzić užo vasiamnaccaty hod. Spačatku ŭ Minsku jana pačuvałasia niaŭpeŭniena. «Sama siabie nazyvaju namienkłaturnaj papiałuškaj», — pryznavałasia jana. Ale ź ciaham času adčuła siabie siarod čynoŭnikaŭ svajoj.
Staršynia CVK vychodzić na avanscenu kožnyja piać hadoŭ, kali abviaščaje pra čarhovuju «elehantnuju pieramohu» Alaksandra Łukašenki.
U astatni čas, za vyniatkam małacikavych dla hramadstva parłamienckich i miascovych vybarčych kampanij, Jarmošyna pracuje ŭ nienapružanym režymie.
Znachodzicca čas i dla hutarak «za žyćcio», pieravažna z žurnalistkami dziaržaŭnaj presy. Lejtmatyŭ bolšaści hetych intervju — žanočaja dola.
A voś pra svajo dziacinstva Jarmošyna raskazvaje redka. Karespandenty «Našaj Nivy» vyrašyli kampiensavać niedachop infarmacyi.
Vajskovyja budni Harkavienkaŭ
Znajści karani Jarmošynaj składana. Aficyjnyja źviestki śviedčać, što staršynia CVK naradziłasia ŭ 1953 hodzie ŭ Słucku ŭ siamji vajskoŭca. Hety fakt pakinuŭ adbitak na ŭsioj jaje bijahrafii. «U mianie ź dziacinstva alerhija na vajskoŭcaŭ. Moj baćka — pałkoŭnik! I ja viedaju, jaki los tych, chto žyvie ŭ takoj siamji. Vielmi ciažki los. Baćka prajšoŭ vajnu, kamandavaŭ batarejaj, byŭ sapraŭdnym strajavym aficeram. Paviercie, isnavać u siamji z takimi surovymi ludźmi vielmi ciažka», — pryznavałasia jana. Słužba kidała pałkoŭnika z horada ŭ horad. Rodnyja rušyli ŭśled za im.
Siamja — heta baćka Michaił z žonkaj Lizavietaj i dźviuma dočkami. Starejšaja Lida źjaviłasia na śviet, kali mamie było ŭžo 35 hod.
Ni ŭ adnym intervju Jarmošyna nie zhadvaje svajo dziavočaje proźvišča. Tolki na vypusknym zdymku my raptam pračytali podpis pad fota: «Harkavienka Ł.»
Admietny momant: baćka Jarmošynaj byŭ ukraincam, a maci — ruskaj. Nie dziva, što nacyjanalnuju pazicyju jana nie vykazvaje, a pabiełarusku moža chiba što pakpić z Alaksandra Milinkieviča, jak było ŭ 2006-m: «Siejčas my najdiem vašie «paśviedčańnie».
Naradziŭšysia ŭ Słucku, u pieršy kłas škoły Lida pajšła ŭ niamieckim Viejmary, pa miescy słužby baćki. Ale praz hod daviałosia viarnucca ŭ Biełaruś. Harkavienki pasialilisia ŭ Babrujsku. Baćka słužyŭ u vajskovaj čaści, a maci ŭładkavałasia buchhałtaram.
Lubimaja nastaŭnica
Siaredniaja škoła №2 Babrujska, u druhi kłas jakoj pajšła dziaŭčynka, znachodzicca ŭ samym centry horada. U starejšych kłasach kłasnym kiraŭnikom Lidzii była Raisa Jafimaŭna Liŭšyc. Nastaŭnica raniej sama skončyła hetuju škołu, a paśla adpracavała ŭ joj 39 hadoŭ, zasłužyŭšy zvańnie vydatnicy aśviety. Pad jaje ehidaj vučni doŭhi čas vydavali školny časopis «Naš sučaśnik», jaho navat vazili demanstravać na Vystavu dasiahnieńniaŭ narodnaj haspadarki ŭ Maskvu.
Pra svaju zornuju vypusknicu Raisa Jafimaŭna moža raskazvać doŭha.
«Jana była vydatnaj vučanicaj, choć zakončyła škołu bieź miedala, bo było niekalki «čaćviorak». Lida ŭžo tady vyhladała lidaram, a ŭ kłasie była kamsorham», — zhadvaje nastaŭnica. Lubimym pradmietam vučanicy była ruskaja litaratura, jakuju vykładała Raisa Jafimaŭna.
U školnym žyćci aktyŭna ŭdzielničaŭ tata Lidzii.
«Rehularna chadziŭ na baćkoŭskija schody, — raskazvaje kłasnaja kiraŭnica. — A paśla niejak prapanavaŭ: ja ciapier svabodny, na piensii, mahu stać členam vašaha kalektyvu. I chadziŭ razam sa mnoj pa kvaterach vučniaŭ, hladzieŭ umovy žyćcia».
U svaje 85 hadoŭ Raisa Jafimaŭna zachoŭvaje badzioraść. Darečy, jana vielmi prosić Lidziju Michajłaŭnu pazvanić joj, jak budzie čas.
Niaŭdałyja šluby
Paśla škoły Lidzija źjechała až za 700 km ad doma, pastupać na jurydyčny fakultet Kalininhradskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta. Jaje nastaŭnica miarkuje, što adnoj z pryčyn stali roznahałośsi ŭ siamji.
Tak ci inakš, ale nastupnyja dva dziesiacihodździ jana praviała ŭ Kalininhradzie. Paśla zakančeńnia ŭniviersiteta pracavała jurydyčnym kansultantam u roznych miascovych kampanijach.
Tady ž Lidzija Harkavienka stała Jarmošynaj. Pra svajho pieršaha muža Dźmitryja staršynia CVK nie raskazvaje ničoha, tolki adznačaje, što razvod byŭ jaje inicyjatyvaj.
Praz usie intervju Jarmošynaj refrenam prachodzić dumka pra mužoŭ-ałkaholikaŭ, jakija nie vartyja svaich žonak.
«Kali žančyna dasiahaje peŭnych vyšyniaŭ u palitycy ci biznesie, joj rana ci pozna nie budzie pra što razmaŭlać z mužam, jaki jak byŭ dziesiać hadoŭ tamu, naprykład, rabočym, tak im i zastaŭsia. Ja heta adčuła na sabie, tamu viedaju, pra što kažu», — tłumačyła jana ŭ intervju.
U 1977 hodzie ŭ siamji naradziŭsia syn Alaksiej. Pa słovach maci, u dziacinstvie jon byŭ chvaravitym. «Ja navat zališnie kłapatlivaja i lubiačaja maci, dla jakoj jaje dzicia ŭsio žyćcio było hałoŭnym. Razumiejecie, nie praca, a pierš za ŭsio dzicia», — zhadvała jana. I žartam raskazvała pra mietady vychavańnia: «Kali mianie pytajucca, jak ja vychoŭvała syna, zaŭsiody kažu: łupcavała jaho raz na hod, i roŭna na hod jamu chapała».
Pra śviakruchu Jarmošyna vykazvajecca vyklučna stanoŭča, pryznajecca, što nazyvała jaje mamaj. Adnak šlub usio adno raspaŭsia.
«Pa-mojmu, mała chto z mužčyn pa ŭłasnym žadańni pakidaje paśpiachovuju žonku. Chutčej, mienavita žonka praz hady paprostu pazbaŭlajecca ad bałastu.
Ad mužčyny, jaki, na žal, zamiest taho, kab dapamahać vyrašać prablemy svajoj žančynie, tolki stvaraje joj novyja», — apisvaje situacyju Jarmošyna.
Urešcie rešt u 1988 hodzie Lidzija kinuła pracu ŭ Kalininhradzie — a tady jana była pamočnikam prakurora adnaho z rajonaŭ horada — i razam z synam viarnułasia da mamy ŭ Babrujsk.
Tut jana ŭładkavałasia ŭ jurydyčny adździeł Babrujskaha rajvykankama, a nieŭzabavie ŭznačaliła jaho. U 1992 hodzie Jarmošynu ŭklučyli ŭ skład Centralnaj vybarčaj kamisii, što pradvyznačała jaje dalejšuju karjeru.
Adzinoki syn
Syn Alaksiej tym časam skončyŭ babrujskuju škołu i rychtavaŭsia da pastupleńnia va ŭniviersitet. Jon vyrašyŭ iści pa šlachu maci — na jurfak. Pa słovach Jarmošynaj, heta byŭ samastojny vybar chłopca. «Jon ros u našym asiarodku, čuŭ razmovy maich kaleh, bačyŭ ludziej u milicejskich i prakurorskich pahonach, i tamu dla jaho heta nie tolki prafiesija, ale i ład žyćcia», — raskazvała jana.
Skončyŭšy BDU, Alaksiej pajšoŭ pracavać u prakuraturu, niekalki hadoŭ tamu jon byŭ namieśnikam prakurora Frunzienskaha rajona Minska. Ale paśla pierajšoŭ z boku abvinavačvańnia na bok abarony. Ciapier jon advakat u Minskaj abłasnoj śpiecyjalizavanaj jurydyčnaj kansultacyi.
Alaksieju ŭžo idzie 37-y hod, a jon dahetul nie žanaty. Choć Lidzija Jarmošyna abiacaje, što stanie dobraj śviakruchaj — nie budzie ŭmiešvacca ŭ siamju syna i dyktavać svaju volu.
I adrazu ž dadaje: «Moj syn zaŭsiody budzie dla mianie hałoŭnym i zaŭsiody budzie mieć racyju. Nikoli nie stanu na bok niaviestki».
Dla siabie jana ŭžo patłumačyła, čamu jaje syn tak i nie znajšoŭ svaju abrańnicu. «Sacyjołahi śćviardžajuć, što bolšaść niezamužnich i niežanatych ludziej, starejšych za tryccać — heta dzieci albo raźviedzienych, adzinokich maci albo tyja, chto vyras u nie nadta ščaślivych siemjach. Takija chłopcy nie śpiašajucca ŭstupać u šlub tamu, što nijakich pryjemnych uspaminaŭ pra toje, što takoje žyćcio ŭ paŭnavartasnaj siamji, u ich niama. Asabliva heta tyčycca chłopčykaŭ, vychavanych biez baćki…» — adkazvaje jana na pytańnie pra syna.
Sama Lidzija Jarmošyna vyjšła zamuž jašče raz, adnak i hety jaje vybar akazaŭsia nieščaślivym. Znoŭ razvod, i znoŭ pa jaje inicyjatyvie. «Abodva mužy akazalisia pa žyćci niedarekami», — zajaŭlała Jarmošyna. I pryznavałasia, što ŭ jaje ciažki charaktar.
«Siadzieli b doma, boršč varyli»
«Mahu doŭha tryvać, ale ŭ niejki momant vybuchaje. Takija vybuchi zdarajucca vielmi redka, ale zapaminajucca padnačalenym nadoŭha. Heta, viadoma, moj niedachop: čałaviek pavinien umieć trymać siabie ŭ rukach», — raskazvała jana.
Adzin z takich zryvaŭ zdaryŭsia ŭ žyvym efiry ANT padčas Płoščy, uviečary 19 śniežnia 2010 hoda.
Paśla niekalkich niazručnych pytańniaŭ viadučaha tokšou «Vybar» Siarhieja Darafiejeva staršynia CVK demanstratyŭna pakinuła studyju.
Praź niekalki hadzin, padčas pres-kanfierencyi, Jarmošyna aburałasia znoŭ: «Heta nie «žorstki razhon» — heta abarona našaj Ajčyny i pravaparadku. Heta z vašaha boku — tamu što vy ž u hetym budynku nie znachodzilisia. Vam ža ništo nie pahražała. A kali niavinnyja ludzi, dalikatnyja žančyny 42-ha pamieru — i raźjušany natoŭp pior…» Paśla zaŭvahi, što siarod pratestoŭcaŭ taksama było niamała žančyn, staršyniu CVK, jak kažuć, paniesła: «Hetym «žančynam» rabić niama čaho! Siadzieli b doma, boršč varyli. A nie pa płoščach šastali. Heta hańba dla žančyny — udzielničać u padobnych mierapryjemstvach».
Hety «boršč» pryhadvali Jarmošynaj jašče nie raz. Za jaho jana atrymała «pačesnaje» zvańnie «Seksist hoda». Ale niepalitkarektny pasaž pra rolu žančyn nie byŭ ekspromtam, heta sfarmulavanaja pazicyja Jarmošynaj.
«Kali pry roŭnych umovach na adzin i toj ža post pretendujuć dvoje, pieravahu treba addavać mužčynu, — tłumačyć jana. — Dla žančyny karjera, jakaja nie skłałasia, — niepryjemny ŭspamin pra toje, što mahła b, ale nie stała. Dla mužčyny čaściakom heta sapsavanaje žyćcio i pałamany los».
Niedasiažny Paryž
Jarmošyna cikavicca kulturnym žyćciom. Chodzić na teatralnyja premjery, dyj na knižnych vystavach jaje daŭno zapisali ŭ zaŭsiodniki. Niadaŭna staršynia CVK chvaliłasia: zajmieła elektronnuju knihu.
Jašče adno jaje chobi — padarožžy. Z hetym atrymlivajecca horš… Z maraj Jarmošynaj trapić u Paryž internaŭty paciašajucca ŭžo katory hod. U «čornym śpisie» nieŭjaznych u Jeŭrasajuz staršynia CVK siarod staražyłaŭ — trapiła jašče ŭ 2006 hodzie za «datyčnaść da falsifikacyj». Padčas libieralizacyi 2008 hoda pryznałasia: kali sankcyi źnimuć, chočacca źjeździć u Paryž i Vieniecyju.
Praz dva hady, padčas vydačy paśviedčańniaŭ kandydataŭ u prezidenty, Lidzija Jarmošyna atrymała ad Jarasłava Ramančuka ŭ padarunak albom pra stalicu Francyi. Adnak čarhovyja sumnieŭnyja padliki hałasoŭ — i z «čornaha śpisu» Jarmošynu tak i nie vykraślili.
Zatoje ŭ Paryžy adznačyŭsia syn Alaksiej. U adroźnieńnie ad mamy, jon raźjazdžaje pa Jeŭropie svabodna.
…Kab zrabić materyjał pra staršyniu CVK bolš poŭnym, my vyrašyli pahutaryć ź jaje mamaj.
Chto, kali nie jana, viedaje ŭsio pra dačku? Lizaviecie Kanstancinaŭnie ŭžo 95 hadoŭ, jana dahetul žyvie ŭ Babrujsku. Adnak na zvanok pa damafonie adkazała… sama Lidzija Jarmošyna. Jana zajaviła, što jaje mama ni z kim razmaŭlać nie budzie.
— Tady, moža, my zadamo pytańni vam?
— A jakoje ŚMI vy pradstaŭlajecie?
— «Naša Niva».
— Heta katoraja apazicyjnaja?
— Heta niezaležnaja hazieta.
— Z vami ja razmaŭlać nie budu.
* * *
Žycharka Drazdoŭ
Pierajechaŭšy ŭ Minsk, staršynia CVK atrymała trochpakajoŭku ŭ spalnym rajonie Masiukoŭščyna. Kali ŭ siaredzinie 2000-ch vysokim čynoŭnikam razdavali nadzieły ŭ Drazdach, Jarmošyna dziŭnym čynam apynułasia pa-za śpisam ułaśnikaŭ darahoj ziamli.
Ź ciaham času chibu vypravili. Pad kaniec 2007 hoda Jarmošyna atrymała-taki nadzieł pad budoŭlu. Taksama ŭ Drazdach, ale zboku ad inšych čynoŭnikaŭ. Budaŭničyja pracy doŭžylisia dva hady. Atrymaŭsia nievialiki katedž — dva pavierchi i padvał. Žyllovyja ŭmovy Jarmošynaj i syna palepšylisia ŭ čatyry razy — kala 270 m2 na dvaich.
A što rabić sa staroj kvateraj? Pradavać. Pakul paśla Płoščy-2010 sotni demanstrantaŭ čakali Novy hod u kamierach śledčych izalataraŭ, Lidzija Jarmošyna pradavała kvateru. Jak stała viadoma «NN», u apošnija dni śniežnia 2010 hoda trochpakajoŭku aformili za $89 tysiač.
* * *
Lidzija Jarmošyna, staršynia CVK
Naradziłasia 29 studzienia 1953 u Słucku. Skončyła jurydyčny fakultet Kalininhradskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta (1975). U 1975-1987 pracavała juryskansultantam u Kalininhradzie i Babrujsku. U 1987-1988 — pamočnik prakurora Kastryčnickaha rajona Kalininhrada. U 1988-1996 — kiraŭnik jurydyčnaj słužby Babrujskaha harkavykankama. U 1992-1996 — siabra CVK, z 1996 — staršynia CVK.
Zasłužany juryst Biełarusi (2003).
Raźviedzienaja, maje syna.
«Padlik hałasoŭ jak sataniscki rytuał». Były člen kamisii raskazaŭ, jak u Biełarusi falsifikujuć vybary8
Kamientary