«Paskudny čałaviek» ci «vydatny vybar»: čaho čakać ad novaha rektara BDU?
Alaksandr Łukašenka pryznačyŭ Andreja Karala rektaram BDU. Dahetul hetuju pasadu zajmaŭ Siarhiej Abłamiejka, pra jakoha kazali, što jon mocny navukoviec, jaki padniaŭ univiersitet u suśvietnych rejtynhach. A što čakać ad Karala, jaki pierajedzie ŭ Minsk z rektarskaha kresła Hrodzienskaha ŭniviersiteta? Viadoma, što Karala vyciahnuŭ u časie svajho kiravańnia ŭ Hrodnie Siamion Šapira. Što Karol abaraniaŭ dysiertacyi pa piedahohicy ŭ Rasii. I što Karol dazvańnia vyčyściŭ usich apazicyjna nastrojenych vykładčykaŭ.
Naradziŭsia Karol u Hrodnie u 1972, jahony akademičny šlach vielmi zabłytany: pa adukacyi jon — inžynier, ale kandydackuju i doktarskuju abaraniaŭ ŭ Maskvie pa «eŭrystyčnaj piedahohicy», paśla čaho pracavaŭ u miedycynskim univiersitecie na kafiedry miedycynskaj i bijałahičnaj fiziki.
U 2012 hodzie ŭznačaliŭ kafiedru piedahohiki HrDU, a jašče praz hod, davoli maładym, staŭ rektaram hetaha ŭniviersiteta.
Karol žanaty na dalokaj svajačcy (unučcy siastry) Mašerava, doktarcy Taćcianie Prańko. Jana kiruje kafiedraj u Hrodzienskim miedycynskim univiersitecie.
Taksama Karol vierujučy čałaviek, jahony pradzied byŭ śviatarom. Novy rektar BDU zachaplajecca ŭschodniaj fiłasofijaj, čytaje kitajskich i japonskich aŭtaraŭ.
Na apošnich prezidenckich vybarach Karol byŭ davieranaj asobaj Alaksandra Łukašenki pa Hrodzienskaj vobłaści.
Jon vypłyŭ navierch u časie, kali Hrodzienskaj vobłaściu kiravaŭ Siamion Šapira, ciesna kantaktavaŭ i zachavaŭ siabroŭstva z Andrejem Chudykam, byłym meram Hrodna (paśla toj staŭ namieśnikam kiraŭnika spravami prezidenta, a ciapier — ministr pryrodnych resursaŭ).
A čym Karol zapomniŭsia ŭ Hrodnie? Najpierš, zvalnieńniem niezaležna nastrojenych vykładčykaŭ.
Dobry tuzin dacentaŭ i prafiesaraŭ stracili rabotu paśla prychodu Karala. Jaho byłyja kalehi mała što znachodziać dobraha dla apisańnia hetaha čałavieka.
«Dla mianie Karol — asoba šeraja i maskoŭskaja. Jon byŭ pryznačany rektaram HrDU, kali Šapira i Chudyk razharnuli vajnu suprać intelihiencyi. Z prychodam Karala syšli: Švied, Silvierstava, Sorkina, mianie taksama zvolnili, Ihar Kuźminič, Ałła Pietruškievič ź fiłfaka, Siarhiej Snop… Pry im ža pačałosia źniščeńnie histfaka, na jaki siońnia nabirajuć mienš za 30 čałaviek, i jaki źjaŭlajecca častkaj štučna stvoranaha Fakulteta historyi, kamunikacyi i turyzmu, tam ciapier historyja Biełarusi vykładajecca pa-rasiejsku. Tam zastalisia pracavać piensijaniery, prahresiŭnych elemientaŭ začmyryli i vyčyścili! Taksama Karol — hadavaniec maskoŭskaj akademičnaj škoły, i mnie škada BDU, bo ŭ Karalu ničoha biełaruskaha niama. Nidzie i nikoli jon publična nie vystupiŭ pa-biełarusku. Pry im ŭ HrDU pryjazdžaŭ Naryškin (tady — śpikier Dziarždumy Rasii), a historyki-piensijaniery padnialisia i stali prasić stvaryć pry HrDU filijał «Russkoho istoričieskoho obščiestva», vy ŭjaŭlajecie? Što vam jašče skazać pra hetaha čałavieka?» — rezka vykazaŭsia kandydat histaryčnych navuk, dacent Hienadź Siemiančuk.
Inšy historyk — Ihar Marzaluk, trymajecca inšych pazicyj i znachodzić dla apisańnia Karala tolki dobryja słovy.
«Heta vydatny, hodny prafiesijanał, — kaža Marzaluk pra Karala. — Ja asabista ščaślivy, što hety čałaviek budzie rektaram BDU. Kali b kožny rektar tak dbaŭ pra svoj kalektyŭ, jak dbaŭ Karol pra Harodniu, to vykładčyki nie kazali b, što ich źnievažajuć. Haradzienski ŭniviersitet pa kolkaści abaronienych dysiertacyj, pa jakaści, i pa finansavańni tych, chto ŭmieje i lubić pracavać, adzin z samych lepšych. I ja liču, što heta adzin z samych pravilnych vybaraŭ siońnia. A što kažuć, što jon biełaruskuju movu źniščyŭ u HrDU — brachnia! Sa mnoj Karol razmaŭlaje pa-biełarusku».
«Rektar — heta zaŭsiody spałučeńnie vučonaha i administratara. I toje, i inšaje ŭ Karala atrymlivajecca vydatna. Ja ŭściešany rašeńniami kiraŭnika dziaržavy i ŭ adnosinach da inšych rektaraŭ — dla hetych ludziej Biełaruś nie prosta miesca pražyvańnia, a Radzima. I ja tut nie pracuju jaho advakatam, bo ja jamu ničym nie abaviazany, i jon mnie. Prosta ja ź im sutykaŭsia i ŭ mianie takija dumki skłalisia. Što jon źmienić? A vy spytajciesia ŭ haradzienskich vykładčykaŭ, jakija nie ŭciakli pracavać na polskija paletki, a zastalisia, što źmianiłasia, kali pryjšoŭ Karol? Ja pryjemna byŭ ździŭleny toj sistemaj materyjalnaha stymulavańnia śpiecyjalistaŭ, jakaja jość u Harodni. Mnohim staličnym rektaram treba pavučycca, jak aščadna i łajalna stavicca da vysokich prafiesijanałaŭ. I nie treba rabić z Karala biełarusafoba. Pahladzicie, chto ŭ jaho prarektary. Vy nazaviecie ich biełarusafobami? Treba być chvorym na hałavu, kab ličyć, što ŭ Harodni štości było drenna zroblena. Heta kryŭdy tych, kaho pa roznych pryčynach zvolnili. Jon zmahaŭsia suprać pałanizacyi, a nie suprać biełaruskaści, voś što ja skažu», — reziumavaŭ Marzaluk.
Jašče adna byłaja vykładčyca HrDU, kandydat histaryčnych navuk i dacent Ina Sorkina pryvodzić prykłady, jak pry Karalu adbyvałasia imklivaja rusifikacyja ŭniviersiteta.
«Kali chtości jaho apisvaje, jak prarasijskaha čałavieka, to heta tak — takuju rysu ja mahu paćvierdzić. Heta było adčuvalna pa palitycy, jakaja pačałasia ź jaho prychodam. Pamiataju navat takija drobnyja momanty, jak raskład dla studentaŭ: ź biełaruskaj movy pierakłali na ruskuju, šyldački na kabinietach sprabavali zamianić na ruskamoŭnyja, — uzhadvaje Sorkina. — Zahad ab skančeńni ŭniviersiteta i ŭručeńni dypłomaŭ stali vydavać na ruskaj movie, raniej zaŭsiedy na vypusknych biełaruskaja mova hučała. Na vykładčykaŭ, jakija vykładali pa-biełarusku, pačaŭsia cisk, kab pierachodzili na ruskuju, nibyta praz najaŭnaść turkmienskich studentaŭ. Na adnoj uračystaj imprezie majoj maładoj znajomaj vykładčycy, jakaja źbirałasia vystupić pa-biełarusku, skazali, što rektaru heta moža nie spadabacca: lepš by vy, maŭlaŭ, pa-rusku pramovu skazali svaju. Heta dapaŭniaje jaho charaktarystyku. Pra biełarusafobiju kankretna nie skažaš, ale nieprymańnie biełaruskaha — heta było».
Usio zdaryłasia na Novy hod. Śmierć samaj publičnaj supracoŭnicy minskaha AMAPa dahetul pakidaje pytańni11
Kamientary