Biełaruskaja emihrantka ŭ Amierycy stała instahram-błohierkaj — raskazvaje pra padziei ŭ Minsku i źbiraje sotni tysiač prahladaŭ
Emacyjnaje videa hetaj dziaŭčyny ŭ instahramie na anhlijskaj movie pra situacyju z Ramanam Pratasievičam za tydzień nabrała kala miljona prahladaŭ. Ahułam jaje anhłamoŭnyja instahramnyja zapisy pra padziei ŭ Biełarusi źbirajuć dziasiatki i sotni tysiač prahladaŭ. My pahutaryli z Mašaj Zabaraj, biełaruskaj emihrantkaj z pryharada Ńju-Jorka — pra toje, navošta jana raskazvaje pra Biełaruś i chto jaje aŭdytoryja.
Mašy 23 hady, jana naradziłasia i vyrasła ŭ Minsku, u 16 hadoŭ atrymała stypiendyju na navučańnie ŭ kłasie vijałančeli ŭ Miniesockaj starejšaj škole pa śpiecyjalnaj prahramie pry kansiervatoryi. Paśla zakančeńnia škoły praciahnuła adukacyju ŭ Ńju-Jorskim univiersitecie na padvojnaj śpiecyjalnaści: kiniematohraf i muzyka, ale praz dva hady kinuła navučańnie, maŭlaŭ, atrymanaj u Amierycy adukacyi joj było dastatkova, a praciahvać zajmacca muzykaj Maša bolš nie chacieła.
Ciapier dziaŭčyna pracuje ŭ prajekcie Thrift to Fight — inicyjatyva źbiraje sekand-chend adzieńnie, pradaje i atrymanyja hrošy raźmiarkoŭvaje ŭ drobnyja kamjunici, jakija zajmajucca pytańniami rasavaj spraviadlivaści, ŁHBT-prablemami, padtrymkaj ludziej ź invalidnaściu.
Maša kaža, što stała cikavicca biełaruskaj palitykaj jašče ŭ dziacinstvie:
«Moj baćka — biełaruska-ŭkrainski režysior i akcior Ihar Zabara. Maja mama-vijałančelistka była ŭ minskaj rok-tusoŭcy, dzie vykarystoŭvali taraškievicu i zaŭsiody prytrymlivalisia apazicyjnych pohladaŭ. Ciapier 90% z hetych ludziej — u čornych śpisach. Ja z samaha dziacinstva viedała, što takoje bieł-čyrvona-bieły ściah, moj baćka vadziŭ mianie na mitynhi. Była niejkaja sustreča z adnym z kandydataŭ u prezidenty, nie pamiataju, jaki heta byŭ hod, ale pamiataju, jak jon uziaŭ mianie na ruki. A potym ja ŭžo sama stała hetym cikavicca, pačała chadzić na mitynhi, časam navat bolš niebiaśpiečnyja. Adnojčy, kali mnie było 12 hadoŭ, my zaharnulisia z maim siabram u bieł-čyrvona-bieły ściah i pabiehli na mitynh. Moj baćka praktyčna vyciahnuŭ mianie adtul za škirku i skazaŭ: «Idzi dadomu, kab maci nie ŭbačyła pa televizary». Kolki siabie pamiataju, zaŭsiody była ŭ apazicyi.
Suviaź s Radzimaj ja padtrymlivała i padtrymlivaju zaŭsiody — u Minsku ŭ mianie zastałosia šmat siabroŭ. Raniej ja davoli časta, raz u niekalki miesiacaŭ, pryjazdžała dadomu, adnak apošni raz była tam 3,5 hoda tamu — z-za vizavych prablem pakul što nie mahu vyjechać z ZŠA».
Pieršyja videa nakont situacyi ŭ Biełarusi Maša pačała zapisvać paralelna z pačatkam žnivieńskich padziej u krainie:
«U mianie šmat siabroŭ, jakija nie viedajuć, što adbyvajecca ŭ Biełarusi. Tolki dziakujučy mnie jany viedajuć chacia b, što isnuje takaja kraina Biełaruś. Kali adbyvalisia padziei ŭ žniŭni i maje rodnyja i siabry znachodzilisia na Akreścina, maje amierykanskija znajomyja namahalisia mianie padtrymać, ale jany nie razumieli, što adbyvajecca. Ja vyrašyła: usie klipy, jakija datyčacca žniŭnia i jakija dapamahajuć ludziam razabracca ŭ biełaruskaj situacyi, treba źmiaścić ŭ adno videa i pierakłaści jaho na anhlijskuju movu. Ciapier, kali mnie zadajuć pytańni, ja prosta dasyłaju im videa z subcitrami na anhlijskaj — voś, hladzicie, što adbyvajecca ŭ majoj krainie.
Da taho, jak usio heta pačałosia, na mianie byli padpisanyja kala paŭtary tysiačy čałaviek, i bolšaść ź ich byli amierykancy. Ciapier, ja dumaju, usio padzialiłasia paroŭnu: tracina z SND, inšaja tracina — z ZŠA, astatnija — ź inšych krain, jakija nie razmaŭlajuć pa-rusku: mnie šmat pisali ź Italii, Litvy».
Videa, pryśviečanaje zatrymańniu Ramana Pratasieviča, atrymała takuju vialikuju kolkaść prahladaŭ dziakujučy pierapostam biełaruskaj aŭdytoryi, ale Maša taksama adznačyła i zusim niečakanuju padtrymku:
«Repost videa taksama zrabiła Mierchan, viadomaja aktyvistka z Paleściny. U jaje kala paŭmiljona padpisčykaŭ, mahčyma, šmat ludziej pryjšło i ad jaje.
Ja atrymała šmat pazityŭnych vodhukaŭ, šmat padtrymki. Niehatyŭnych kamientaryjaŭ było zusim niašmat, chiba što niekalki razoŭ — napeŭna, aŭdytoryja «jabaciek» nie zusim razumieje anhlijskuju movu, tamu jany mohuć tolki zdahadvacca, pra što idzie havorka. Chiba što źviarnuli ŭvahu na maje niaholenyja nohi ŭ adnym z pastoŭ».
Ale tut uźnikaje pytańnie: što moža źmianić abaznanaść zachodniaj aŭdytoryi ab situacyi ŭ Biełarusi, jakaja praktyčnaja karyść ad hetaha? Z histaryčnaha dośviedu Jeŭropa i ZŠA dastatkova iniertna reahujuć na palityčnaja padziei ŭ krainach postsavieckaj prastory:
«Heta ŭžo niešta źmianiaje. Bolšaść biełaruskaj apazicyi znachodzicca za miažoj, u inšym razie ich by naŭprost zabili albo pasadzili ŭ turmu. Tamu ja miarkuju, što kolkaść apazicyi nie tolki ŭ internecie, ale i fizična za miažoj pabolšała. I ŭ ich jość surjoznaja palityčnaja siła, jak u Cichanoŭskaj ci Łatuški, jany časta sustrakajucca z zamiežnymi palitykami, namahajucca niešta rabić.
Ja liču, što abaznanaść pra Biełaruś u kompleksie z sankcyjami i inšymi palityčnymi rašeńniami dapamahaje biełarusam znajści ŭ sabie śmiełaść. Siabry ź Minska štoraz kažuć: luboje videa, luboje pryznańnie taho, što ŭ Biełarusi adbyvajecca piekła, — heta vielmi mocnaja padtrymka, jakaja adčuvajecca ŭ paŭsiadzionnym žyćci. Kali ty viedaješ, što za taboju staić uvieś śviet, sił dadajecca bolš.
Pry hetym ja nie płanavała i nie płanuju davać niejkija parady biełarusam, asabliva nakont taho, ci vychodzić ludziam na vulicu albo nie: nieprymalna, kab ludzi ź inšych krain davali parady, jak biełarusam treba dziejničać.
Pa sutnaści ja zajmajusia pierakładam navin, ale ja nie supracoŭničaju prafiesijna ź nivodnym amierykanskim ci zamiežnym ŚMI. Ja zajmajusia hetym tolki dla svaich siabroŭ u instahramie. Sa mnoj jašče nichto nie źviazvaŭsia, akramia Voices of Belarus, ciapier ja budu rabić pierakłady dla ich — heta adziny anhłamoŭny biełaruski akaŭnt u instahramie, jaki viadzie apazicyja».
Maša nie namahajecca padbirać słovy, rezka vykazvajučysia pra biełaruskija ŭłady. Jak jana sama tłumačyć, u ZŠA heta zusim prymalna i nie vyklikaje anijakaha ździŭleńnia.
Akramia taho, Maša namahajecca akcentavać uvahu na ŭpłyvie Rasii nie tolki na ciapierašniaje stanovišča ŭ Biełarusi, ale i na mientalnuju zaležnaść biełarusaŭ ad uschodnich susiedziaŭ:
«Ja nazyvaju heta stakholmskim sindromam. I mianie heta ŭražvaje z kožnym dniom. Čamu ja na heta źviartaju ŭvahu? Pa-pieršaje, moj tata — ukrainiec, i ja była vielmi ŭražanaja ŭkrainskaj situacyjaj u 2014 hodzie. Ja tady ŭbačyła, što heta takoje — impieryjalistyčnaja Rasija, i mianie heta žachnuła.
A ŭ samoj Biełarusi na praciahu cełaha stahodździa adbyvaŭsia kulturny hienacyd, kali zabivali ŭsich tych ludziej, jakija nieśli ŭ sabie biełaruskuju kulturu, biełaruskija tradycyi, movu, i narod byŭ rusifikavany da takoj stupieni, što biełaruskaja mova dahetul asacyjujecca z apazicyjaj! Ja vielmi vyrazna pamiataju momant u dziacinstvie, kali mnie było 5 hadoŭ i my hulali z majoj siabroŭkaj u piasočnicy, jana mnie tady kazała: «Ja siabie liču rasijankaj, lepiej by my byli ŭ Rasii». Źniadkul skazała. Faktar kałanizacyi ŭ nas mała chto vyvučaje».
«Ja chaču ŭbačyć bolš biełarusaŭ, jakija hanaracca svajoj movaj, jakija ź cikaŭnaściu vyvučajuć svaju historyju i kulturu. Ja chacieła b ubačyć ludziej, jakija z honaram raspaviadajuć ludziam u inšych krainach, što jany biełarusy, nie rasiejcy. Mnie chaciełasia b bačyć u našaj krainie ludziej, jakija iduć pa praśpiekcie Niezaležnaści, hladziać na budynki i prydumlajuć cikavyja, inšyja płany horada, prydumvajuć prajekty pa jahonym raźvićci. Chaciełasia b ubačyć krainu, jakaja raźvivajecca, i biełarusaŭ, jakija viedajuć, što kali zachočuć prapanavać niešta novaje, ich nie buduć pryciskać, — praciahvaje błohierka. —
Darečy, pra biełaruskuju dyjasparu było mała čuvać u ZŠA da minułaha hoda, ale letaś jana vielmi mocna mabilizavalisia: tym, kamu patrebnaja dapamoha, vielmi chutka znachodzili žytło, mašyny, dapamahali hrašyma, źbirali na miedycynu. Dyjaspara ŭ nas, moža, i nievialikaja, ale vielmi spahadlivaja».
Na pytańnie, što z amierykanskaha ładu žyćcia Maša chacieła b ŭbačyć u Biełarusi, jana adkazvaje:
«Mnie chaciełasia b, kab ludzi ŭ Biełarusi navučylisia razumieć, što ŭ inšych ludziej moža być inšaje žyćcio. Tut u mianie jość susiedzi, i ja nie budu da ich leźci ŭ dvor z pytańniem, čamu jany svajmu sabaku čaplajuć taki ašyjnik, a nie inšy. Heta značyć, što jość pavažlivaja dystancyja pamiž ludźmi.
I pry hetym jany paśmichajucca adno adnamu na vulicy — kłasičnaja tema pra amierykancaŭ. Ahułam jość niejkaja dobrazyčlivaść, biez umiašańnie ŭ spravy inšaha».
Sudziać hiendyrektara BiełAZa. Pahražaje da 15 hadoŭ3
Kamientary