«Toje, što my bačym, — heta tolki viaršynia ajśbierha». Jaki maštab represij u Biełarusi
Zhodna sa spravazdačaj pravaabarončaha centra «Viasna», tolki za maj zafiksavanyja 263 zatrymańni pa palityčnych matyvach. «Naša Niva» raźbirałasia, nakolki hetyja ličby adpaviadajuć realnaści i ci jość niejkaja miaža ŭ represij.
Bolš za 40 000 zatrymańniaŭ za dva hady
23-hadovy Uładzisłaŭ Maniuk ź Minska byŭ asudžany za hrafici na hod. Pravaabaroncam pra jaho stała viadoma, tolki kali chłopcu zastałosia siadzieć miesiac. Rodnyja nie pieradavali jaho danyja, choć sam małady čałaviek chacieŭ padtrymki. Infarmacyju pra siabie jon zmoh pieradać praź inšych viaźniaŭ.
Takaja historyja nie adzinaja. Ale jana dobra apisvaje situacyju, kali vypadki represij zastajucca pa-za spravazdačami.
U śpisie «Viasny» palitviaźniami značacca 1231 čałaviek. Ahułam, pa acenkach jurysta pravaabarončaha centra Paŭła Sapiełki, za kratami znachodzicca bolš za 1600 čałaviek, jakija trapili tudy praz za ŭdzieł u pratestach, vykazvańni i h.d.
Inicyjatyva Dissident.by maje infarmacyju pra 1495 čałaviek, jakija ciapier ŭ niavoli pa palityčnych matyvach. Jašče 468, pa ich padlikach, adbyvajuć chatniuju chimiju.
Pra kolkaść palityčnych kryminalnych spraŭ raniej kazaŭ Śledčy kamitet. Zhodna ź ich zajavaj, «spravy ab ekstremiźmie składajuć nie bolš za 5—6% ad ahulnaj kolkaści złačynstvaŭ». Heta kala 5000 kryminałak za minuły hod.
«Pa hetych spravach sudy asudzili tolki kala 2000 čałaviek. Vynikaje, što navat pa epizodach kanca 2020 — pačatku 2021 hoda pracy im chopić jašče nadoŭha. Aproč hetaha, varta pamiatać, što šmat kryminalnych spraŭ tady było zaviedziena nie ŭ dačynieńni da peŭnych asob, a prosta pa fakcie toj ci inšaj padziei. Uvieś hety čas jany praciahvajuć vyličvać novych ludziej pa fota, videa i hetak dalej», — zaŭvažaje Pavieł Sapiełka.
Dakładnuju ličbu spraŭ, zaviedzienych pa palityčnych matyvach, pravaabaroncy nie viedajuć. Imi zafiksavana bolš za 40 000 zatrymańniaŭ za dva hady (pa administracyjnych i kryminalnych spravach), ale jany ŭpeŭnienyja, što heta daloka nie poŭnyja danyja.
«U toj ža čas, my amal dakładna viedajem, kolki spraŭ nie rasśledujecca — heta 5000 aktaŭ katavańniaŭ i zabaronienaha abychodžańnia, u suviazi ź jakimi była praviedzienaja paviarchoŭnaja pravierka i admoŭlena ŭ zaviadzieńni kryminalnaj spravy», — adznačaje juryst.
Pry hetym praciahvajucca zvalnieńni «niełajalnych», adličeńni z univiersitetaŭ.
«Kali pad represijami razumieć nie tolki tyja vypadki, kali na čałavieka zaviali kryminalnuju spravu ci aryštavali abo aštrafavali pa administracyjnaj, to vynikaje, što taja infarmacyja, jakaja traplaje ŭ ŚMI, — heta tolki viaršynia ajśbierha», — ličyć Sapiełka.
«Mnohija ličać, što ahałošvańnie paciahnie za saboj jašče bolšyja represii»
Daloka nie ŭsie, sutyknuŭšysia z represijami, navažvajucca raskazać pra heta žurnalistam ci pravaabaroncam. Pryčym siarod tych, chto vyrašyŭ utojvać infarmacyju, sustrakajucca jak niepubličnyja, tak i publičnyja ludzi. I takich vypadkaŭ zamoŭčvańnia bolš, čym raniej.
«Ciapier mnohija ličać, što ahałošvańnie paciahnie za saboj jašče bolšyja represii. Tak heta ci nie — mierkavać składana, pakolki my nie viedajem, jak składvajecca los tych ludziej, jakija moŭčki ciarpiać ad represij.
My jak pravaabaroncy ličym važnym kazać pra ŭsie vypadki, ale nie chočam i nie možam prymušać usich heta rabić», — kaža Sapiełka.
Zasnavalnica Dissident.by Maryna Kasinierava adznačaje, što praź nierazhałošvańnie infarmacyi z boku svajakoŭ pra zatrymańnie aktyvisty daviedvajucca, tolki kali pačynajecca sud ci navat paśla jaho.
Ludzi, jakija nikoli nie byli ŭ palitycy, i raniej pabojvalisia apubličvać infarmacyju pra zatrymańni i inšyja formy represij u svoj bok, kaža jana.
«Usie viedajuć, jakimi mietadami karystajucca siłaviki, kab infarmacyja pra zatrymańni i ŭsie źviazanyja ź imi parušeńni nie vypłyvała na pavierchniu, tamu ludzi vielmi zapužanyja. Heta adzin z hałoŭnych čyńnikaŭ, čamu častka faktaŭ represij zastajecca ŭ tajamnicy.
Trochi inšaja situacyja z aktyvistami i hramadskimi dziejačami, jany naadvarot namahajucca nie prychoŭvać hetuju infarmacyju, bo viedajuć, jak heta dobra pracuje, kali na prablemu źviartaje ŭvahu ŚMI i hramadstva. U toj čas jak ludzi, jakija ŭpieršyniu sutykajucca ź sistemaj, naadvarot bajacca pra niešta kazać, bo spadziavajucca, što tak budzie lepiej.
Aproč asabistych pierakanańniaŭ, na ludziej cisnuć supracoŭniki siłavych struktur, pačynajuć kazać, što kali budzieš maŭčać, to budzie lepiej. Ale treba razumieć, što jany zaŭždy tak kazali. Jany dajuć takija abiacanki nie dziela taho, kab palepšyć stanovišča zatrymanaha, a kab abaranić siabie.
Mnohija ź ich nie chočuć, kab šyrokija koły viedali, što jany datyčnyja da represij», — miarkuje Kasinierava.
Na dumku aktyvistki, los zatrymanaha ŭžo zahadzia vyrašany naviersie, tamu abiacańni siłavikoŭ mała što značać.
«Sa svajho dośviedu mahu skazać, što hetyja abiacanki nie pracujuć. Kali jość zahad pakarać čałavieka terminam, to jamu ŭsio adno daduć termin. I heta ŭžo nie zaležyć ad taho, budzie jon maŭčać i supracoŭničać ź imi ci nie».
Aktyvistka źviartaje ŭvahu na toje, što sa źjaŭleńniem praktyki zapisvać i vykładvać u sieciva prynižalnyja pakajannyja videa ludzi stali jašče bolš zapałochanymi.
«Siłaviki heta dobra razumiejuć, tamu i praciahvajuć ładzić takuju praktyku», — ličyć Kasinierava.
Inšy faktar, jaki taksama spryjaje tamu, što vialikaja častka represij zastajecca za kadram, — heta niaviedańnie, kudy možna i treba źviartacca ŭ takich vypadkach. Asabliva kali my kažam pra žycharoŭ nievialikich haradoŭ.
«Represiŭny miechanizm moža žyć jašče doŭha, bo jon pastajanna muciruje»
Usplosk represij uźnikaje paśla kožnaha ŭsplosku hramadskaj aktyŭnaści. Apošniaja takaja aktyŭnaść z boku nasielnictva była źviazanaja z refierendumam i pačatkam poŭnamaštabnaj vajny Rasii suprać Ukrainy.
«Za hety čas my prajšli ŭžo niekalki etapaŭ represij, i kožny ź ich maje svaje charakternyja asablivaści. Spačatku šukali ŭdzielnikaŭ pratestaŭ, byli dyfamacyjnyja spravy, potym pačali pryznavać usich ekstremistami, pačałasia chvala represij za raspaŭsiudžvańnie takich materyjałaŭ. Ciapier ułady vyjšli na novy ŭzrovień, jany ŭžo pryznajuć arhanizacyi ekstremisckimi farmavańniami i na hetym fonie pačynajuć novyja kryminalnyja spravy.
U Biełarusi rehularna źmianiajecca zakanadaŭstva i padychody da padaŭleńnia inšadumstva. Tamu hety represiŭny miechanizm moža žyć jašče doŭha, bo jon pastajanna muciruje i raźvivajecca. A dakładnyja ličby tych, chto traplaje pad katok represij, buduć zastavacca nieviadomymi. Ale naturalna, što takich vypadkaŭ bolš, čym my viedajem. Pytańnie tolki ŭ tym, nakolki ich bolš», — zaŭvažaje pravaabaronca.
Maryna Kasinierava dadaje: kali ŭłady adčuvajuć biespakaranaść, navošta im spyniacca?
«Represii nanosiać udar nie tolki pa reputacyi režymu, ale i pa ekanomicy, — kaža Andrej Dyńko, jaki da 2022 hoda byŭ hałoŭnym redaktaram časopisa «Naša Historyja» i sam prajšoŭ praz turmu. — Usie represiŭnyja režymy, jak praviła, našmat biadniejšyja, mienš paśpiachovyja pa svaich sacyjalnych i ekanamičnych pakazčykach, čym ich demakratyčnyja susiedzi. Samyja jaskravyja prykłady tut — FRH i HDR, Paŭnočnaja i Paŭdniovaja Kareja.
Adna nacyja, adna histaryčnaja spadčyna, a razryŭ u pakazčykach hihancki. Svaboda maje značeńnie dla vyzvaleńnia tvorčaj enierhii, a strach skoŭvaje inicyjatyvu. Dyj navat fizična —
kali ty źniavolvaješ dziasiatki ludziej, tysiačy ludziej biahuć, kab paźbiehnuć takoha losu. Kali ty źniavolvaješ tysiačy, dziasiatki ci sotni tysiač pakidajuć krainu — efiekt multyplikatara. A heta ŭsio hałovy i ruki. My heta vyrazna nazirajem u Biełarusi.
I, pa-druhoje, sankcyi, što b chto ni havaryŭ, majuć efiekt, jak pramy, tak i reputacyjny. Nie tolki Iran i Paŭnočnaja Kareja tut prykładami, ale i Paŭdniova-Afrykanskaja Respublika časoŭ aparteidu, Polšča paśla 1981 hoda. Jak pakazvaje historyja, da demakratyzacyi hramadstvy šturchaje ekanamičny intares. Byvajuć kliničnyja vypadki, jak Paŭnočnaja Kareja ci Erytreja, dzie vuzkija hrupy ludziej dziela ŭtrymańnia svajoj ułady ci realizacyi svaich idej pieratvaryli krainy ŭ łahiery prymusovaj pracy, ale čaściej represii asłablajuć režym bolš, čym jaho praciŭnikaŭ», — kaža Andrej Dyńko.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Na videa źvierchu: u Minsku viaduć ludziej, zatrymanych za toje, što jany pratestavali suprać vajny va Ukrainie. 27 lutaha.
Čytajcie taksama:
Pryjšli ź pieratrusam da maci stvaralnicy Dissidentby
«Chočuć pryščapić strach na dziesiacihodździ». Čamu ŭ Biełarusi nie spyniajucca represii
U Biełarusi zavodzicca kala 5000 palityčnych kryminalnych spraŭ za hod
Kubrakoŭ davodziŭ, što milicyjant Zhirski nie datyčny da bandy nalotčykaŭ. Ciapier taho sudziać — pahražaje da 20 hadoŭ3
Kamientary