The Insider: Da kanca hoda Rasija zastaniecca amal biez snaradaŭ, artyleryi i braniatechniki
Paŭhoda vajny dla Rasii pryviali nie tolki da kałasalnych niezamiennych strat u žyvoj sile, ale i da vializnaha vydatkavańnia ŭzbrajeńniaŭ i vajskovaj techniki: kiravanych rakiet užo vielmi mała, snarady dla artyleryi i braniatechnika vyčarpajucca da kanca hoda, a stan vajskovaj avijacyi nie dazvalaje vieści poŭnamaštabnuju pavietranuju kampaniju. Z-za sankcyj Rasija nie moža praciahvać paŭnavartasnuju pramysłovuju vytvorčaść uzbrajeńniaŭ i papaŭniać zapasy ŭzbrajeńniaŭ, jakija chutka padyjduć da kanca, piša Pavieł Łuzin na The Insider.
Znošvańnie stvałoŭ i snaradny hoład
Adna z prablem, jakuju niedaaceńvajuć — vyčarpalnaść rasijskich zapasaŭ artyleryjskich snaradaŭ i harmat. Siarod ekśpiertaŭ, ahladalnikaŭ i hramadzian, jakija prosta cikaviacca pytańniem, isnuje ŭstojlivaje ŭjaŭleńnie pra najaŭnaść vielizarnych zapasaŭ artyleryjskaha ŭzbrajeńnia, jakija dastalisia Rasii ŭ spadčynu ad SSSR.
Prablema ŭ tym, što savieckija snarady dla stvolnaj artyleryi nie mahli zachoŭvacca doŭha, i ŭžo letam 2002 hoda ŭ chodzie Druhoj čačenskaj kampanii rasijskaja armija sutyknułasia z deficytam artyleryjskich snaradaŭ asnoŭnych kalibraŭ — 122 mm i 152 mm.
Zrazumieła, heta nie značyć, što ŭvieś saviecki artyleryjski arsienał varta śpisvać z rachunkaŭ. Naprykład, ćviordapaliŭnyja snarady dla reaktyŭnych sistem załpavaha ahniu značna mienš adčuvalnyja da praciahłaha zachoŭvańnia, čym snarady dla naraznych artyleryjskich harmat, asnoŭnaja masa jakich, jak minimum, daŭno mieła patrebu ŭ ramoncie.
Akramia taho, hety arsienał byŭ hruntoŭna padjedzieny nie tolki dźviuma čačenskimi vojnami i chutkapłynnaj hruzinskaj kampanijaj, ale i vajennaj kampanijaj va Ukrainie ŭ 2014-2015 hadach i, vierahodna, navat u bolšaj stupieni — kampanijaj u Siryi.
Pry hetym varta razumieć, što tempy raschodu snaradaŭ padčas dźviuch čačenskich vojnaŭ byli našmat nižejšyja, čym u chodzie ciapierašniaj vajny, kali jany dasiahajuć 40000—60000 snaradaŭ usich typaŭ u sutki pry vysokaj intensiŭnaści bajavych dziejańniaŭ, źnižajučysia da 24000 u sutki ŭ pieryjady vielmi ŭmoŭnaha «zacišša».
Varta pasprabavać acanić tempy rasijskaj vytvorčaści snaradaŭ dla artyleryi, uličvajučy toj fakt, što ŭ 1990-2000-ch hadach jana było paraŭnalna nievialikaj, a ŭ poŭnuju siłu razhornutaja ŭ 2010-ch. Adnak navat nabrany temp vytvorčaści snaradaŭ, jakija byli na ŭzbrajeńni, jak i dynamika raspracoŭki i stvareńnia novych bojeprypasaŭ, Ministerstva abarony nie zadavalniali.
Tamu ŭ 2014 hodzie była zapuščanaja maštabnaja prahrama adnaŭleńnia snaradaŭ, jakija zachavalisia ŭ artyleryjskich i rakietnych arsienałach. Da kanca 2017 hoda pa hetaj prahramie było adnoŭlena 1,7 miljona bojeprypasaŭ i rakiet usich typaŭ, heta značyć kala 570 tysiač u hod. Asabliva padkreślivałasia, što ich vytvorčaść z nula abyšłasia b biudžetu ŭ 117 młrd rubloŭ, abo 39 młrd rubloŭ u hod.
Hruntujučysia na hetych ličbach, možna acanić abjomy ŭłasna vytvorčaści artyleryjskich bojeprypasaŭ. Kali ŭziać źviestki ab vyručcy adpaviednych halinovych pradpryjemstvaŭ i chołdynhaŭ, to my ŭbačym, što ŭ tyja ž hady jana varjiravałasia ŭ rajonie 80-100 młrd rubloŭ. Pry hetym vyručka, viadoma, uklučaje ŭ siabie i dolu hramadzianskaj pradukcyi, jakaja pa asobnych pradpryjemstvach dachodzić da 25-30%.
Jak nastupstva, suadnosiny ramontu i vytvorčaści novych bojeprypasaŭ moža być aceniena, chaj i davoli hruba, jak 1:2. Abo na kožnyja 570 tysiač adnoŭlenych snaradaŭ prypadaje da 1,14 młn novych. Takim čynam, ahulny hadavy temp papaŭnieńnia artyleryjskich arsienałaŭ u 2010-ch hadach nie pieravyšaŭ 1,6—1,7 młn snaradaŭ usich typaŭ.
I tut varta zhadać cikavuju detal: pastaŭki reaktyŭnych snaradaŭ usich typaŭ, naprykład, u 2017 hodzie skłali ŭsiaho 10700 štuk. U vyniku atrymlivajecca, što za paŭhoda ahresii suprać Ukrainy Rasieja pavinna była vydatkavać nie mienš za 7 młn snaradaŭ, biez uliku strataŭ pryfrantavych składoŭ u vyniku ŭkrainskich udaraŭ.
Inšymi słovami, pry zachavańni intensiŭnaści vajny na ciapierašnim uzroŭni Maskva ŭžo da kanca 2022 hoda sutykniecca z sapraŭdnym snaradnym hoładam i ŭ metach ekanomii vymušanaja budzie skaračać vykarystańnie artyleryi.
Akramia snaradaŭ isnuje taksama prablema znošvańnia stvałoŭ. I kali nakiroŭvajučyja na reaktyŭnych sistemach załpavaha ahniu pry naležnym absłuhoŭvańni majuć praciahły resurs ekspłuatacyi, to ŭ naraznych artyleryjskich harmat, taksama jak i ŭ tankavych harmat, stvały znošvajucca značna chutčej. Tak, naprykład, stvały rasiejskich tankaŭ majuć resurs ad 210 strełaŭ braniabojnymi padkalibiernymi snaradami da 840 strełaŭ askiepkava-fuhasnymi i kumulatyŭnymi snaradami. U toj ža čas artyleryjskija naraznyja stvały ŭ zaležnaści ad kalibra, typu snarada i dalokaści strełu, majuć resurs da 2000-3000 strełaŭ.
Dla paraŭnańnia, častka niamieckich samachodnych haŭbic PzH2000, pastaŭlenych Ukrainie, vyjšła sa stroju praź miesiac vykarystańnia pry intensiŭnaści stralby ŭ 100 snaradaŭ za sutki na pryładu.
I navat kali vykazać zdahadku, što rasijskija sałdaty nie hrebujuć pracedurami techničnaha absłuhoŭvańnia stvałoŭ i inšych harmatnych miechanizmaŭ, a ŭ Rasii jość chaj i nieviadomaja, ale zusim nie biaskoncaja ich kolkaść u zapasie (asabliva na harmatach z bazaŭ zachoŭvańnia), da kanca 2022 hoda znos artyleryi sam pa sabie pryviadzie da rezkaha źnižeńnia jaje efiektyŭnaści.
Akramia taho, sami rasijskija vajskoŭcy jašče ŭ 2020 hodzie aściarožna źviartali ŭvahu na prablemy z žyvučaściu artyleryjskich stvałoŭ, a taksama na niedastatkovuju efiektyŭnaść sistemy palavoha absłuhoŭvańnia i ramontu artyleryjskich harmat.
Atrymlivajecca, što čakany snaradny hoład pavinien supaści z narastajučym deficytam artyleryjskich harmat samich pa sabie. U suviazi z hetym nie dziŭna, što Rasija pačała nanosić udary pa ŭkrainskich haradach z dapamohaj sistem SPA/PRA S-300 i S-400, rehularnaja adpracoŭka čaho pačałasia pa mienšaj miery jašče piać hadoŭ tamu. Praŭda, bojezapas adpaviednych rakiet dla hetych sistem vymiarajecca ŭsio ž tysiačami abo, maksimum, dziesiatkami tysiač, ale nijak nie sotniami tysiač i tym bolš nie miljonami štuk.
Upłyŭ sankcyj: pierachod ad pramysłovaj vytvorčaści da manufaktury
U hetaj suviazi varta zirnuć i na stan pramysłovaści pa vytvorčaści artyleryi i bojeprypasaŭ. Kali sudzić pa raptoŭnamu vizitu ŭ apošnija vychodnyja žniŭnia 2022 hoda vice-premjera Dzianisa Manturava i namieśnika staršyni Savieta biaśpieki Dźmitryja Miadźviedzieva na Matavichilinskija zavody i Piermski parachavy zavod, spravy na hetym kirunku iduć zusim nie hładka. Halinie ŭłaścivyja tyja ž prablemy, što i ŭsioj rasijskaj vajskovaj pramysłovaści. Było niekalki ekśpiertnych dakładaŭ ab zaležnaści pradpryjemstvaŭ VPK ad impartnych pastavak i ab faktyčnym pravale prahram impartazamiaščeńnia.
Sama pa sabie ideja impartazamiaščeńnia i aŭtarkii — tupikovaja, nierazumnaja i ŭ cełym iłžyvaja, jakaja prosta admaŭlaje padzieł pracy i karyść mižnarodnaj kaapieracyi. Adnak dla aŭtarytarnaj sistemy ŭłady i dla kamandna-administracyjnaj ekanamičnaj madeli šlach da samaizalacyi i niepaźbiežnaha samarazbureńnia nakanavany.
Pradpryjemstvy pa vytvorčaści bojeprypasaŭ i artyleryjskich harmat na rubiažy 2000-2010-ch hadoŭ prajšli techničnaje pieraŭzbrajeńnie. Naprykład, Kazanski parachavy zavod zakupiŭ abstalavańnie ŭ Hiermanii, Šviejcaryi i Aŭstryi (heta značyć, što jon niepaźbiežna vymušany byŭ zakuplać za miažoj i častku chimičnych kampanientaŭ dla svajoj vytvorčaści). Toje ž samaje ŭ tyja hady rabili i FNPC «Ałtaj», i ŭsie astatnija raspracoŭščyki i vytvorcy porachaŭ i ćviordych rakietnych palivaŭ.
Vytvorcy artyleryi taksama zapazyčyli zachodnija technałohii i zakuplali jeŭrapiejskaje pramysłovaje abstalavańnie. Naprykład, «Matavilichinskija zavody» ŭ 2011 hodzie zaklučyli kantrakt na pastaŭku z Aŭstryi radyjalna-kovačnaj mašyny, nieabchodnaj dla vytvorčaści artyleryjskich stvałoŭ (sam zavod paśpieŭ, praŭda, prajści praz bankructva ŭ 2018 hodzie).
Z 2014 hoda ŭsie hetyja kaapieracyjnyja suviazi pačali pastupova zhortvacca i rvacca, abstalavańnie znošvałasia chutčej, čym abnaŭlałasia (kali naohuł zachoŭvałasia mahčymaść jaho abnaŭleńnia).
Na heta nakładalisia deficyt kadraŭ i naturalnaja nierytmičnaść abaronnaha zakazu, jakaja viadzie da dadatkovych strat abo, jak minimum, novych vydatkaŭ. I navat kali asobnyja zavody vychodzili na prybytak, jak toj ža Kazanski parachavy zavod, heta aznačała tolki, što pakryćcio vytvorčych vydatkaŭ adkładałasia na budučyniu i faktyčna kłałasia na plečy rasijskich hramadzian, tamu što straty i inviestycyi ŭ raźvićcio apłačvajucca ŭ kančatkovym vyniku fiederalnym biudžetam.
Tut taksama cikava i toje, što, miarkujučy pa ŭsim, u sprobie pavyšeńnia efiektyŭnaści pracy haliny bojeprypasaŭ, na rubiažy 2010-2020-ch hadoŭ było vyrašana abjadnać jaje pradpryjemstvy, jakija naležać dziaržaŭnym karparacyjam i niepasredna dziaržavie, pad adnym dacham. Taki dacham staŭ kancern «Technadynamika», kantralavany dziaržaŭnaj karparacyjaj «Rastech». U hety kancern taksama pierajšoŭ i «Techmaš», inšy chołdynh «Rastecha», jaki śpiecyjalizujecca na bojeprypasach.
Adnak arhanizacyjnyja transfarmacyi i kansalidacyja finansavych patokaŭ nie pryviali da źmieny jakasnych paramietraŭ. Tak, naprykład, pradukcyjnaść pracy ŭ «Technadynamicy» pa vyručcy składaje kala 2,3 młn rubloŭ u hod (mienš za 32000 dalaraŭ), što prykładna ŭ 9-10 razoŭ nižej, čym u amierykanskich vytvorcaŭ bojeprypasaŭ. I ŭ rasijskich palitekanamičnych i technałahičnych realijach naraścić pradukcyjnaść možna tolki praz surjoznaje pavieličeńnie piersanału, što va ŭmovach zhadanaha deficytu kadraŭ i, šyrej, ahulnaj demahrafičnaj situacyi zrabić praktyčna niemahčyma.
Takim čynam, budučy adrezanymi ad pastavak zachodniaha abstalavańnia, zapčastak i materyjałaŭ i adnačasova abmiežavanymi pa čałaviečym kapitale i pradukcyjnaści pracy, rasijskija vytvorcy artyleryi i bojeprypasaŭ niepaźbiežna sutyknucca ŭ ahladnaj pierśpiektyvie nie stolki sa stahnacyjaj, kolki z skaračeńniem vytvorčaści. Mahčyma, što ŭ 2022-2023 hadach jany jašče zmohuć padtrymlivać nabranyja ŭ papiarednija hady tempy vytvorčaści, ale ŭ nastupnyja hady niepaźbiežnaje ich źnižeńnie. Pa miery siłaŭ budzie ažyćciaŭlacca padtrymańnie i ramont zakuplenaha raniej abstalavańnia, ale kolkaść i jakaść vypuskanaj pradukcyi pačnie skaračacca. Pa sutnaści heta aznačaje pierachod ad masavaj pramysłovaj vytvorčaści da manufaktury.
Vyčarpańnie rakiet
Na fonie pastupova i niaŭchilna ŭzrastajučych prablem z artyleryjaj maje sens kinuć pozirk na inšyja vidy ŭzbrajeńniaŭ i vajskovaj techniki (bolš padrabiazny analiz byŭ zrobleny aŭtaram na staronkach Riddle).
Tut jość try asnoŭnyja hrupy sistem: vysokadakładnaja zbroja, avijacyja i braniatechnika.
Da rasijskaj vysokadakładnaj zbroi adnosiacca niekalki typaŭ rakiet. Rakiety z dalokaściu bolš za 300 km: balistyčnyja rakiety dla kompleksaŭ «Iskander-M», kryłatyja rakiety «Kalibr» marskoha i naziemnaha (9M729) bazavańnia, kryłatyja zvyšhukavyja supraćkarabielnyja rakiety «Oniks» (P-800) marskoha i naziemnaha bazavańnia, kryłatyja rakiety pavietranaha bazavańnia Ch-101, Ch-555 i Ch-22/Ch-32. Rakiety z dalokaściu da 300 km: avijacyjnyja kryłatyja rakiety Ch-35 i Ch-59. Ź ich rakiety Ch-555 i Ch-22 dastalisia Rasiei z arsienałaŭ SSSR, a taksama ad Ukrainy ŭ 1990-ja hady, i bolš nie vyrablajucca.
Za vyklučeńniem bolš prostych kryłatych rakiet Ch-35 i Ch-59, kolkaść jakich acanić ciažka, kožnaha z hetych typaŭ u arsienale Rasii napiaredadni vajny było pa niekalki socień adzinak. Pra heta možna mierkavać pa tym, jak intensiŭnaść ich vykarystańnia źniziłasia z niekalkich dziasiatkaŭ adzinak u sutki ŭ pieršyja dni vajny da adzinkavych puskaŭ ciapier, i časam raz u niekalki dzion.
Pry hetym Rasija maskiruje rost deficytu dalnabojnych rakiet abstrełami ŭkrainskich haradoŭ z dalnabojnaj reaktyŭnaj artyleryi i vykarystańniem kompleksaŭ SPA/Pro S-300/S-400 dla ŭdaraŭ pa naziemnych celach.
Acenka aktualnych vytvorčych mahutnaściaŭ Rasii źjaŭlajecca pradmietam ekśpiertnaj dyskusii, adnak možna zychodzić z taho, što abjomy štohadovaj vytvorčaści dalnabojnych kryłatych i apieratyŭna-taktyčnych balistyčnych rakiet kožnaha typu vymiarajucca ŭ kolkaści da 50 adzinak. Pryčym pa marskich rakietach «Kalibr», avijacyjnaj rakiecie Ch-101 i kryłataj rakiecie naziemnaha bazavańnia 9m729, jakija pa vialikim rachunku źjaŭlajucca raznavidnaściami adnoj i toj ža rakiety, sumarnaja acenka składaje 100 adzinak u hod.
U svaju čarhu, pa kryłatym rakietam «Oniks» hetaja kolkaść krychu vyšejšaja — 55 adzinak, a pa rakietach Ch-32, čyja vytvorčaść na zamienu Ch-22 pačałosia ŭ 2018-2019 hadach — ledź pieravyšaje 20 adzinak. U cełym atrymlivajecca, što abjomy vytvorčaści rasijskich vysokadakładnych rakiet dalokaściu zvyš 300 km składajuć 225 adzinak u hod. Adnak hetaja acenka moža być skarektavanaja pa miery pastupleńnia novych źviestak.
Akramia taho, varta jašče raz padkreślić, što z hetaj acenki vyklučanyja rakiety dalokaściu da 300 km, Ch-35 i Ch-59, abjomy vytvorčaści jakich acanić pakul ciažka.
U suviazi z hetym naŭrad ci ŭ rasijskaj pramysłovaści jość patencyjał dla surjoznaha pavieličeńnia vytvorčaści pa pryčynie nie tolki embarha na pastaŭki abstalavańnia i kadravych abmiežavańniaŭ, ale i pa pryčynie paraŭnalna nizkaj pradukcyjnaści pracy. Abmiežavańni na apošniuju nakładajuć sama arhanizacyja pracy na pradpryjemstvach rasijskaha VPK i rasijskaja palitekanamičnyja madel u cełym.
Prablemy z braniatechnikaj
Pa braniatechnicy situacyja takaja, što asnoŭnyja jaje straty pa vopytu minułych vojnaŭ mohuć prychodzicca navat nie na pramoje źniščeńnie ŭ bajavych dziejańniach, a na paškodžańni ad patraplańniaŭ snaradaŭ, pałomki i vyčarpańnie motaresursa.
U hetaj suviazi, motaresurs asnoŭnych rasijskich bajavych tankaŭ, T-72 i T-80 roznych madyfikacyj, składaje nie bolš za 1000 hadzin. Paśla hetaha im nieabchodna mianiać ruchaviki, jakija siońnia vyrablajucca na impartnym abstalavańni. Viadoma, tankavyja ruchaviki ramantujuć, adnak mahčymaści hetaha abmiežavanyja pry masavym pieravyšeńni pryznačanaha resursu.
Zrazumieła, tanki, BMP, BTR i BMD vialikuju častku času navat na vajnie stajać vyklučanymi, adnak kali ŭ sutki jany pracujuć choć by 2-3 hadziny, to z pačatku vajny jany adpracavali 370-560 hadzin. I navat z ulikam padvozu adnosna śviežaj, chaj i nie novaj braniatechniki z vajskovych čaściej i bazaŭ zachoŭvańnia lvinaja jaje dola pry zachavańni vysokaj intensiŭnaści bajavych dziejańniaŭ da kanca 2022 hoda pavinna budzie syści na ramont, pry ŭmovie, što nie budzie źniščanaja.
I tut varta jašče raz nahadać pra toje, što było skazana vyšej: resurs tankavych harmat taksama vyčarpalny. Tempy vytvorčaści i madernizacyi braniatechniki ŭ 2010-ch hadach składali prykładna 650 tankaŭ i bajavych braniravanych mašyn u hod. Z hetaj kolkaści na tanki prychodziłasia: nie bolš za 160-170 adzinak T-72B3/B3M u hod u 2011-2020 hadach z pradpryjemstvaŭ Urałvahonzavoda (UVZ) u Nižnim Tahile i Omsku (u 2021 hodzie pastaŭki hetych tankaŭ skaracilisia da 34 adzinak) i nie bolš za 45-50 adzinak T-80BVM u 2017-2021 hadach z zavoda ŭ Omsku.
Što tyčycca vytvorčaści tankaŭ T-90m, taksama jak i madernizacyi tankaŭ T-90, vypuščanych u 1990-2000-ch hadach, to ich sieryjnuju vytvorčaść pačali tolki ŭ kancy 2021 hoda. I možna z upeŭnienaściu kazać, što pakul hetaja vytvorčaść vymiarałasia paraj dziasiatkaŭ u hod, i jana moža być pavialičanaja tolki za košt mahutnaściaŭ, zaniatych siońnia madernizacyjaj tankaŭ T-72.
Takim čynam, da pačatku vajny rasijskaja armija mieła kala 2000 madernizavanych tankaŭ z kala 3300 tankaŭ, jakija znachodzilisia ŭ vojskach. A z bolš čym 16000 bajavych braniravanych mašyn usich typaŭ na dolu novych i madernizavanych prypadała prykładna čverć.
Tut varta taksama mieć na ŭvazie, što vytvorčaść novaj i madernizacyja isnujučaj braniatechniki taksama robiacca na impartnym abstalavańni i z vykarystańniem impartnych kamplektujučych.
Prablemy vajskovaj avijacyi
Na hetym fonie situacyja ŭ avijacyi, na pieršy pohlad, vyhladaje lepš. Navat z ulikam taho, što samy maleńki motaresurs majuć ruchaviki šturmavikoŭ Su-25 (500 hadzin), a dla šyrokaha vykarystańnia frantavych bambavikoŭ Su-24 hetaja vajna ŭ lubym vypadku źjaŭlajecca apošniaj pa pryčynie ich staraści, intensiŭnaść vykarystańnia rasijskich samalotaŭ i viertalotaŭ paraŭnalna nizkaja.
Kožnaja mašyna navat u pačatku ahresii, kali ŭkrainskaja SPA była mienš arhanizavanaja, čym ciapier, ździajśniała 1-2 bajavyja vylety ŭ sutki ahulnaj praciahłaściu 1-1,5 hadziny. Pry hetym siońnia z ulikam strataŭ i pałomak Rasija ŭsio jašče zdolnaja trymać la miežaŭ Ukrainy kala 400 bajavych samalotaŭ roznych typaŭ i prykładna 360 viertalotaŭ (daloka nie ŭsie ź ich źjaŭlajucca pry hetym udarnymi).
Tym nie mienš, vieści poŭnamaštabnuju pavietranuju kampaniju Rasieja akazałasia niazdolnaja z samaha pačatku vajny, a ciapier jaje mahčymaści dla takoj kampanii tolki skaracilisia. Vytvorčyja mahutnaści i tut akazvajucca fundamientalnym abmiežavalnikam.
Kali ŭ dziesiacihodździe napiaredadni poŭnamaštabnaj ahresii Rasija štohod vyrablała 30-35 bajavych samalotaŭ i 25-30 udarnych viertalotaŭ, a madernizavała ad 130 da 200 adzinak roznaj avijatechniki, to zapłanavany raniej na 2020-ja hady pierachod na novaje pakaleńnie bajavych samalotaŭ praduhledžvaŭ źnižeńnie ich vyrablenaj kolkaści na karyść novaj jakaści. Ciapier ža technałahičnaje embarha naŭrad ci dazvolić hety pierachod paśpiachova ździejśnić, uličvajučy, što jon i tak zatrymlivaŭsia na praciahu jašče 2010-ch hadoŭ.
U kančatkovym vyniku, niahledziačy na zapłanavanyja ŭlivańni ŭ VPK minimum dadatkovych sotniaŭ miljardaŭ rubloŭ u adnym tolki 2022 hodzie, praktyčna niepaźbiežnaja doŭhaterminovaja dehradacyja vytvorčaści da ŭzroŭniu, kali jaje zachavańnie budzie zaležać nie stolki ad arhanizacyjnych i ekanamičnych faktaraŭ, kolki ad kankretnych inžynieraŭ, rabočych i mieniedžaraŭ. Praściej kažučy, i hetaja halina budzie bolš padobnaja na manufakturnuju, a nie pramysłovuju vytvorčaść.
Usio zdaryłasia na Novy hod. Śmierć samaj publičnaj supracoŭnicy minskaha AMAPa dahetul pakidaje pytańni14
Kamientary
Hładko było na bumahie,da zabyli pro ovrahi.