«Skazali prosta ŭ tvar, chto mianie zdaŭ». Byłyja palitviaźni raskazvajuć, jak sukamierniki stanoviacca stukačami i ci jość danosčyki siarod palityčnych
«Turemnyja paradki nie ŭsie vytrymlivajuć, časam najvialikšym bonusam za stukactva stanovicca spakoj», — tak kažuć pra turemnaje žyćcio byłyja palitviaźni. Jany raskazvajuć, jak za kratami vyličvajuć danosčykaŭ, ci jość jany siarod palityčnych i čamu ludzi pahadžajucca danosić administracyi na inšych.
U stukactva ŭciahvajuć maksimalnuju kolkaść źniavolenych
Biełaruskaja pienitencyjarnaja sistema aktyŭna vykarystoŭvaje stukactva, kab trymać pad kantrolem situacyju ŭ papraŭčych ustanovach.
«Sistema ž takaja, što piać viertuchajaŭ pavinny vartavać piać tysiač zekaŭ», — vobrazna apisvaje situacyju Viktar Parchimčyk, jaki za 2 hady pabyvaŭ u vaśmi miescach pazbaŭleńnia voli.
Byłaja palitźniavolenaja Volha Kłaskoŭskaja kaža, što stukactva dla turemščykaŭ — važnaja krynica infarmacyi i ŭ jaho starajucca ŭciahnuć maksimalnuju kolkaść asudžanych. Kampramat źbirajecca na ŭsich, i kali źjaŭlajecca nahoda, to sabranyja źviestki vykarystoŭvajucca suprać źniavolenych.
Volhu ŭtrymlivali ŭ niavoli 2,5 hoda. Bolšuju častku ź ich jana prabyła ŭ homielskaj kałonii.
«Časam mianie vyklikali ŭ apieratyŭnuju častku źniščać karespandencyju, — apaviadaje jana. — Robiacca takija pakazušnyja dziejańni, kab padpisać akt i pakazać što ničoha prosta tak nie vykidajecca. Byvała, što apieratyŭnik razhortvaŭ svoj štodziońnik i tam šmat było na mianie napisana. Jon pytaŭ, što jamu sa mnoju rabić, bo stolki danosaŭ».
Daniła Hančaroŭ, jaki prabyŭ za kratami 2 hady, zaŭvažaje, što turemščyki majuć niamała resursaŭ dla kantrolu nad źniavolenymi. Usiudy stajać kamiery videanazirańnia i prystasavańni dla prasłuchoŭvańnia. A ŭ miescach, dzie takoha abstalavańnia niama, vykarystoŭvajuć infarmataraŭ.
Administracyja vykarystoŭvaje stukactva nie tolki dla źbirańnia infarmacyi, ale dla šantažu i prynižeńnia asudžanaha, asabliva palitviaźnia. Tak u asiarodździ asudžanych padtrymlivajecca atmaśfiera niedavieru. Heta pryvodzić da taho, što źniavolenyja ŭ kožnym čaćviortym bačać «barabanščyka».
Daniła Hančaroŭ. Fota: sacyjalnyja sietki
«Ale tut pilnaść nie daremnaja, — zaŭvažaje Daniła. — Zvyčajna na Vaładarcy, kali jašče idzie śledstva, da źniavolenaha padsadžvajuć padazronych ludziej, jakija dziŭna siabie pavodziać. Pravakujuć na razmovy, a potym źnikajuć i administracyja vałodaje infarmacyjaj, jakuju «kačka» vyciahnuła. Takich ludziej bajacca i ŭvieś čas sprabujuć vykryć, jak maha chutčej. Lepiej na nievinavatych nahavaryć, čym natrapić na takuju «kačku».
Darja Čulcova, jakaja atrymała 2 hady źniavoleńnia i častku ź ich praviała ŭ homielskaj kałonii, dadaje, što apieratyŭniki naŭmysna raskazvali atradu pra danośnictva, kab vyklikać u źniavolenych razborki.
«Tady ŭsie raźbiralisia z usimi. Utvaraŭsia chaos. Apieratyŭnikaŭ jon zachaplaŭ. Stvaryŭšy jaho, jany ŭmiešvalisia, a zatym pačynali vychoŭvać asudžanych. Karali ŭvieś atrad, čytali praviły ŭnutranaha rasparadku, rabili vobšuki.
Tak jany nie tolki zabaŭlalisia, ale pa-svojmu kantralavali asiarodździe źniavolenych», — raskazvaje Darja.
«Dakładvajuć navat, što palityčny paśmiajaŭsia pry prahladzie prapahandy pa TB»
Były viazień škłoŭskaj kałonii Piatro (imia źmieniena) apisvaje, jak vyhladała stukactva ŭ ich. Tam ža adbyvali pakarańnie Parchimčyk i Hančaroŭ.
«U našym atradzie na 70—80 čałaviek minimum 30 stučali u apierčastku (a ŭsiaho atradaŭ 17), pryčym jany heta i nie asabliva chavali, bo sami lubili adzin adnaho vykryvać na vačach u zvyčajnych asudžanych i palityčnych, kab uciercisia da ich u davier. Taktyka: «Ja tabie pa dabryni dušeŭnaj raskažu, chto ź ich stukač», — dzielicca chłopiec. —
Usiaho ž u škłoŭskaj kałonii, pa słovach jaje ž supracoŭnikaŭ, znachodzicca kala 1000 asudžanych, pry hetym kolkaść apieratyŭnikaŭ składaje ŭsiaho piać čałaviek (uklučajučy načalnika apierčastki i starejšaha apieratyŭnika) — Lipski, Prudkoŭski, Raščykaŭ, Novikaŭ i Mielnikaŭ.
Ale jość jašče adzin — baciuška pry pravasłaŭnaj carkvie ŭ kałonii, jaki pryjazdžaje na słužbu kožnyja vychodnyja. Jon były apieratyŭnik hetaj ža kałonii, i niekatoryja stukačy da hetaha času pa staroj pamiaci chodziać da jaho «spaviadacca».
Piatro raskazvaje, što dakładvajuć litaralna pra ŭsio: naprykład, što palityčny paśmiajaŭsia pry prahladzie prapahandy pa TB abo što jon niedastatkova dobra pahaliŭsia. Z-za hetaha pa palitviaźniaŭ u kałonii časta prychodziać i staviać im parušeńni abo čyniać pravakacyi.
«Aproč hetaha, apieratyŭniki mohuć vykarystoŭvajuć stukačoŭ dla kradziažu asabistych rečaŭ u atradach. Jany mohuć jak padkłaści ŭ sumki palityčnamu niešta lišniaje ci zabaronienaje, tak i zabrać rečy i ježu — nieadpaviednaść u asabistych vopisach padčas pieratrusaŭ budzie ličycca parušeńniem z boku palitviaźnia. Abo ž stukačy pa zadańni sa štaba mohuć spravakavać tak zvanuju «epidemiju kradziažoŭ» u adnym z atradaŭ, kab stvaryć padstavu, kab pastavić dadatkovyja kamiery dla sačeńnia za dziejańniami i razmovami asudžanych. Za ŭsio heta stukačoŭ nichto nie łović, bo jany pad abaronaj administracyi kałonii», — raskazvaje były palityčny.
Jon zaŭvažaje, što siarod palitviaźniaŭ taksama mohuć być stukačy, jakija heta robiać pad prymusam ci pa svaim ułasnym žadańni. Dla kahości heta pytańnie zachavańnia zdaroŭja i harantyja nieprymianieńnia hvałtu.
Apieratyŭnik patrabuje ad palitviaźnia naźbirać kampramat na inšaha palitviaźnia
Volha Kłaskoŭskaja kaža, što ciapier asnoŭnyja vysiłki apieratyŭnikaŭ zasiarodžanyja na palitviaźniach, ale z hetaj katehoryja asudžanych im pracavać składaniej, bo palityčnyja idejna pryncypovyja i: kali na ich naciskajuć, jany mohuć adkazać supracivam. Tamu ŭ asiarodździ palityčna asudžanych stukactva jak zjavy niama, jość tolki adzinkavyja vypadki.
«Palitźniavolenaja napisała na mianie i jašče adnu palityčnuju danos. U im havaryłasia, što my źbirajem koła palitviaźniaŭ, płanujem akcyi pratestu ŭ kałonii i pa vyzvaleńni. Aŭtarka danosu paprasiła pieradać jaho ŭ apieratyŭnuju častku inšamu, zvyčajnamu, źniavolenamu, a heta dziaŭčyna addała danos mnie», — raskazvaje Volha.
«U mianie byŭ šokavy stan, ale ja nie vyśviatlała adnosinaŭ, — praciahvaje jana. — Danos moh stać realnaj nahodaj dla pakarańnia. Ludziej u pahonach jon moh naściarožyć, bo ŭ im padavałasia infarmacyja ŭ niebiaśpiečnym ź ich hledzišča vyhladzie, jak palityčnaja aktyŭnaść».
Adna z palitźniavolenych pisała danosy na zvyčajnych asudžanych, kaža dalej Volha. Pra heta stała viadoma ad supracoŭnika kałonii, jaki, niby, stamiŭsia ad hetaj asoby.
«Moža, dziaŭčyna, takim čynam, vyploskvała svaju kryŭdu. Heta asoba mieła dziŭnyja ekscentryčnyja pavodziny, jakija razdražniali administracyju. Ad jaje stamilisia i vyrašyli, što praściej vyrašyć pytańnie ź joju rukami zekaŭ», — adznačaje byłaja palitźniavolenaja.
Volha kaža, što vykrytaj danosčycy źniavolenyja padkinuli zabaronienyja rečy, a apieratyŭniki za heta skłali rapart. U dalejšym rabiłasia ŭsio, kab jana adčuvała siabie izhojem.
Byvaje, što palitźniavolenamu apieratyŭnik zakazvaje inšaha palityčnaha, kab na jaho sabrali kampramat, ci patrabuje raskrucić jaho na novyja epizody dla kryminalnaj spravy.
«Kali admaŭlaješsia, to pahražaje stvaryć takija ŭmovy, što admaŭleniec budzie škadavać. Mnie viadoma, što heta nie adzinkavyja vypadki, kali apieratyŭniki cisnuli takim čynam na palitviaźniaŭ», — kaža Volha Kłaskoŭskaja.
Stukač nie tolki danosić, ale padstaŭlaje pad pakarańnie
Achviaraj danosu stała i Darja Čulcova. Pra toje jana daviedałasia ad apieratyŭnika.
«Mnie było skazana, chto mianie zdaŭ, prosta ŭ tvar. Dziaŭčynie, ź jakoj u mianie byli dobryja adnosiny, samoj pahražaŭ rapart, i jana vyrašyła abaranicca, vydaŭšy apieratyŭnikam kampramietujučuju mianie infarmacyju. Maja vina była ŭ tym, što ja dapamahała hetamu čałavieku, a pavodle praviłaŭ unutranaha rasparadku, heta zabaroniena. Zrazumieła dziaŭčyna admaŭlałasia, što vydała mianie», — raskazvaje Darja.
Darja Čulcova. Fota: sacyjalnyja sietki
Kałoniju Darja paraŭnoŭvaje z maleńkaj vioskaj, dzie ŭsie viedajuć, chto danosić, a kaho źnievažajuć.
Pa jaje słovach, byli vypadki, kali sami apieratyŭniki vydavali źniavolenym šmat infarmacyi, pa jakoj paznavałasia «nasiedka». Dla apieratyŭnika stukač raschodny materyjał, ale niekatorymi jany daražać.
«Takija nie tolki danosiać, ale jašče i padstaŭlajuć, kab na čałavieka skłali rapart. Ale znoŭ ža ŭsie viedajuć, chto jon jość. Prosta z hetym niemahčyma niešta zrabić. Maksimum, što možaš — heta skazać inšamu cišej z hetym čałaviekam. Palityčny nie stanie havaryć z palityčnym, kali hety čałaviek, naprykład, hladzić na jaho, bo jon raskaža apieratyŭniku», — tłumačyć Darja.
Daniła Hančaroŭ raskazvaje, jak adzin sa stukačoŭ u ich kałonii byŭ asudžany na niepraciahły termin za abrazu Łukašenki, ale nie ličyŭ, što pakarany za palityku.
«Chłopiec nie vielmi saromieŭsia svajho stukactva. Znachodzicca ź im było niepryjemna. Ad jaho kalektyŭ dystancyjanavaŭsia, ale jon, jak i lubaja «kačka», sprabavaŭ padsłuchoŭvać i pačutaje danosiŭ. Z hetaha chutčej za ŭsio ničoha nie mieŭ. Jamu, vidać, padavałasia, što tak lepiej. Čałaviečak byŭ jon krychu durnavaty, i na im jeździli ŭsie, chto jak chacieŭ, u tym liku i administracyja», — raskazvaje Daniła.
Viktaru Parchimčyku ŭdałosia pabačyć častku svajoj kryminalnaj spravy, kali dla jaje źbirałasia infarmacyja.
«Tam było adznačana: što varta arhanizavać za mnoj niefarmalnaje nazirańnie, — zhadvaje jon. — Da mianie padsadzili, jak ja dumaju, «kačku» u kamieru, kab vyciahnuć ź jaje dapamohaj pabolej infarmacyi dla spravy, ale z takim sukamiernikam ja havaryŭ tolki na bytavyja temy».
Vieryfikavać «kačku» niaprosta
Daniła Hančaroŭ ličyć, što bolšaść palityčnych na stukactva nie pahadžajecca. Kali ŭ sudzie nie pryznajuć viny, to, jak jany mohuć navažycca na ŭčynak bolš zahanny, razvažaje były palitźniavoleny.
Jak vieryfikujuć «kačku»? Dla hetaha zakidajuć zahadzia nie adpaviednyja rečaisnaści naviny peŭnym ludziam i sočać, jak jany dachodziać da administracyi.
«Heta adziny zekaŭski sposab vykryćcia stukača, ale jon nie vielmi nadziejny», — adznačaje jon.
Viktar Parchimčyk z žonkaj. Fota: sacyjalnyja sietki
Viktar Parchimčyk zaŭvažaje, što palityčnyja nie majuć asablivaj karyści ad supracoŭnictva z administracyjaj. Kali jość zahad ich prasavać, to danośnictva nie ŭratuje. Šarahovy viertuchaj nie pojdzie suprać sistemy.
U kałonii mnohich palitviaźniaŭ robiać złośnikami, čym pazbaŭlajuć mnohich pravoŭ u paraŭnańni ź inšymi niavolnikami.
«Na zonie jość vyraz «mientam viery niama». Heta słušna. Sistema zastałasia hułahaŭskaj, i jana pracuje jak miechanizm. Jość zahad prasavać — buduć prasavać, — adznačaje Viktar. — Kali adkryta pasłać opiera, to heta moža skončycca 411-m artykułam i biaskoncym terminam adsiedki, tamu lepš prosta uklučać durnia i kazać, što ničoha nie viedaješ i nikoha nie bačyŭ».
Administracyja raspaŭsiudžvaje čutki ab stukactvie, kab dyskredytavać palitviaźniaŭ
Volha Kłaskoŭskaja zaścierahaje: stukactva nadzvyčaj dalikatnaja tema, bo nie ŭsio, što zdajecca im, nasamreč jano.
U apieratyŭnikaŭ bahaty arsienał uździejańnia na źniavolenych i jany hetym karystajucca. Naprykład, adzin z sposabaŭ: «siabroŭskaja hutarka ni pra što».
«Tut vielmi važna siabie kantralavać i nie zabyvać, što apieratyŭniki tabie nie siabry. Da ich davieru anijakaha nie moža być. Ale asudžanyja hublajuć pilnaść, i, mahčyma, niekatoryja rečy apieratyŭnik moža vyviedać», — adznačaje Volha.
Administracyja sama raspaŭsiudžvaje čutki pra palitviaźniaŭ, kab dyskredytavać ich. Tady asudžanyja pačynajuć paranoić, kaža Kłaskoŭskaja.
«Naprykład, čałaviek vychodzić z apieratyŭnaj častki ci z apieratyŭnikam razmaŭlaje. Mohuć vyklikać z šychta darohaju na pracu, kab naŭmysna dyskredytavać. Ja prasiła žančyn, kab jany nie śpiašalisia z vysnovami i skieptyčna stavilisia da infarmacyi, jakaja vychodziła ad ludziej u pahonach», — apaviadaje Volha.
Źniavolenyja škłoŭskaj kałonii vyrabili na pradpryjemstvie «Siamnaccać» pradukcyi na bolš čym 3 miljony rubloŭ. Fota: shklovinfo.by
Nahodaj dla abvinavačvańnia ŭ stukactvie moža stać i zaachvočvańnie, kaža Daniła Hančaroŭ. Naprykład, palityčny atrymaŭ dadatkovaje spatkańnie za dobra zroblenuju pracu i adrazu trapiŭ pad padazreńnie ŭ supracoŭnictvie z administracyjaj.
«Kali ž z pačatkam vajny va Ukrainie raspačałasia čarhovaja chvala represij suprać palitźniavolenych, to adznačany niavolnik ciarpieŭ, jak i ŭsie. Jon nie byŭ stukačom, — adznačaje Daniła. — Časta byvaje, kali niekaha administracyja nie čapaje z palitźniavolenych, to astatnim palityčnym padajecca, što jon danosić. Čałaviek traplaje ŭ dvajnuju apału. Jon nie moža ni z kim naviazać adnosiny, bo durnyja plotki chodziać, a kali nadychodzić čas, cierpić ad administracyi».
Darja Čulcova kaža, što administracyja vykarystoŭvaje spałoch ludziej, jakija trapili ŭ niavolu za ŭdzieł u pratestach, ci krytyčnuju publikacyju ŭ internecie.
«Jany vykazali svajo mierkavańnie i razumiejuć, za što vychodzili na pratesty, ale sama pa sabie baraćba nie dla ich. Dziaŭčaty trapili ŭ kałoniju napałochanyja, i apieratyŭniki karystalisia takim stanam, kab ich zavierbavać, adnak kałonija vučyć žyćciu hruntoŭna i chutka. Tam stanovišsia macniejšaj, i z časam niavola vučyć davać maralny i psichałahičny adpor apieratyŭnikam», — adznačaje Darja.
Pa jaje słovach, administracyja padčas chvalaŭ cisku padsoŭvaje ŭzrušanym źniavolenym papierki ab supracoŭnictvie i niekatoryja, nie razabraŭšysia, padpisvajuć ich, a potym imi ich šantažujuć.
«U apieratyŭnaj častcy homielskaj kałonii amal na ŭsiu ścianu visieŭ partret Fieliksa Dziaržynskaha, a pazyŭny ŭ racyi supracoŭnikaŭ — «łubianka». Dla mianie heta było šokam. Heta jaskravyja detali, jakija pakazvajuć noravy kałonii i pryjarytetnyja kirunki pracy apieratyŭnaj častki. Tam robicca ŭsio, kab zabić u asudžanaha dabryniu, uzajemadapamohu, spahadu».
Taki padychod pracuje i ŭ padbivańni asudžanych na stukactva. Kali čałaviek traplaje ŭ kałoniju, pra jaho administracyja viedaje, chto jon, jakija ŭ jaho słabyja miescy, i toje vykarystoŭvaje dla vierbavańnia.
«Kab zavierbavać u danosčyki, časam nie treba padachvočvać bonusami, bo pracuje cisk. Źniavolenamu kažuć: kali pahadžaješsia na supracoŭnictva, to my ciabie pakiniem u spakoi. Heta ŭžo bonus. Čapać možna mnohim: hnaić u štrafnym izalatary, pazbaŭlać pieradač, pasyłak. Jość bahata inšych mietadaŭ cisku», — kaža Volha.
Adna dziaŭčyna ŭ Homieli pryznałasia, što jaje zmusili źniacca na BT, a potym jana vybačałasia i tłumačyła hety tym, što nie zdoleła vytrymać cisku. Praściej było pahadzicca, kab jaje pakinuli ŭ spakoi. Jaje pieraviali za ŭdzieł u televizijnym roliku ŭ lepšy atrad.
Viktar Parchimčyk dadaje, što nie ŭsie vytrymlivajuć vyprabavańnie karcaram.
«Niekatoryja sprabujuć damovicca ź viertuchajami. Nie vyklučana, što źniavoleny moža stać stukačom sa svajoj inicyjatyvy. Mnie zdajecca, stukactva stała častkaj sučasnaha kryminalnaha śvietu, uvajšło u normu. Daviarać nikomu nielha, akramia vuzkaha koła palityčnych, i toje nie adrazu, a tolki spraŭdziŭšy, što źniavoleny maje maralny stryžań. I tolki paśla ź im možna adkryta havaryć», — adznačaje Viktar.
Volha Kłaskoŭskaja kaža, što za stukactva niepalityčnamu źniavolenamu mohuć dać dobruju pasadu na fabrycy, spalnaje miesca, znojdziecca bolš zručnaja palička ŭ kapciorcy. Možna raźličvać i na dadatkovyja spatkańni.
Darja Čulcova dadaje, što minimalnaja apłata za danosy infarmataru — heta cyharety, čaj, piečyva.
«Heta dla voli banalščyna, a ŭ kałonii doraha kaštuje, — adznačaje jana. — Niekatoryja apieratyŭniki prykryvajuć svaich stukačoŭ. Nie zaŭvažajuć parušeńniaŭ».
Viktar Parchimčyk adznačaje, što za stukactva zvyčajny niepalityčny asudžany moža raźličvać navat na ŭmoŭna-daterminovaje vyzvaleńnie.
«Turemnyja paradki kryvadušnyja. Pohlad administracyi na vypraŭleńnie i maralnyja jakaści — supraćlehłyja rečy. Uzornyja pavodziny nie aznačajuć, što asudžany staŭ na šlach vypraŭleńnia. Prosta jon zručny dla administracyi. Jaje nie chvaluje, što vyzvaleny moža niekaha zabić, abrabavać ci zhvałcić, bo za varotami zony jon užo nie prablema viertuchajaŭ» — vykazvajecca Viktar Parchimčyk.
«Hetak ža pracuje ŭsia kraina. Na hetym ža ŭsio trymajecca, — ličyć były palitviazień. — Ja byŭ u muziei Sibiry ŭ Polščy, i tam pakazana hetak ža sistema, jakaja pracavała 100 hadoŭ tamu. I jaje ciapier ukaraniajuć u Biełarusi».
Darja čuła, što apieratyŭniki abiacajuć infarmataram daterminovaje vyzvaleńnie, ale danosčyka, na jaje pohlad, nikoli nie adpraviać damoŭ, pakul jon moža danosić.
«U niavoli ŭ pryncypie nie moža być rassłabonu, — kaža jana. — Davodzicca pastajanna kantralavać rečy, kab ničoha nie padkinuli. Kantralavać słovy, bo paŭsiudna vušy, jakija słuchajuć. Kantralavać ruch, bo naŭkoła vočy, jakija pilnujuć, što robiš».
Darja adznačaje, što zonaŭskich ustanovak być pilnym nie pazbaŭlaje vola. Kali znajomišsia, to spačatku pryhladaješsia da ludziej, nie śpiašaješsia hutaryć ź imi adrazu.
Navuka kantralavać siabie pa vyzvaleńni zastajecca, pahadžajecca Daniła Hančaroŭ.
«Ja nie stanu padrabiazna raspytvać čałavieka, a kali sam kažu, to analizuju i strukturna vybudoŭvaju hutarku, — padsumoŭvaje jon. — Lohkaja paranoika jość. Ad jaje nikudy nie padzieniešsia, ale ŭ naš čas jana nie daremnaja».
Kamientary