75 hadoŭ Śviatłanie Aleksijevič. Nobieleŭski łaŭreat, jakaja raździaliła dolu svajho naroda
Jana nie atrymała ad dziaržavy ni miedaloŭ, ni zvańniaŭ, u toj čas jak ordeny razdajucca prapahandystam i rasijskim kampazitaram. U dzień 75-hodździa Śviatłany Aleksijevič raskazvajem, jak narodnaja luboŭ i trahičny los biełaruskaha hramadstva źmianiali pieršuju nobieleŭskuju łaŭreatku ź Biełarusi.
Uładnuju niepryjaznaść Śviatłana Aleksijevič byccam uspadkavała ad biełaruskich piśmieńnikaŭ Alesia Adamoviča i Vasila Bykava, vučanicaj jakich jana siabie nazyvaje. Abodva byli ŭ apazicyi da poźniesavieckaj, a paśla i łukašenkaŭskaj ułady, stajali la vytokaŭ Biełaruskaha Narodnaha Frontu. Aleksijevič doŭhi čas žyła ŭdalečyni ad režymu Łukašenki i jaho pilnaj uvahi, viarnuŭšysia na radzimu tolki ŭ 2013 hodzie.
«Imia Śviatłany Aleksijevič začapiła Alaksandra Łukašenku za žyvoje. Adčuvałasia niejkaja kryŭda na spadaryniu Śviatłanu. Chacia heta, chutčej, tyčyłasia vykazvańniaŭ Aleksijevič u presie, a nie jaje tvoraŭ».
Nobiela pa litaratury jana atrymaje tolki ŭ 2015 hodzie, a da hetaha ciažka pieražyvie padziei rasijskaj ahresii suprać Ukrainy, bo sama, jak pryznajecca, napałovu ŭkrainka. Tady, u 2014 hodzie, Aleksijevič vykazała svajo tryvožnaje i praročaje pradčuvańnie:
2015 hod staŭ tryumfam dla Aleksijevič. Imia piśmieńnicy ŭ suviazi z atrymańniem Nobieleŭskaj premii prahučała na ŭvieś śviet, biełarusy byli poŭnyja honaru za svaju suajčyńnicu. Hetaja padzieja zaciamniła saboj małaprykmietnyja prezidenckija vybary, na jakich Łukašenka «pieramoh» čarhovy raz.
Hety ž čas staŭ časam sprečak pra toje, da čyjoj ža kultury varta adnosić ruskamoŭnuju piśmieńnicu biełaruska-ŭkrainskaha pachodžańnia. Kožny z bakoŭ ličyŭ jaje pieramohu svajoj. Nie mahła vyznačycca i sama Aleksijevič. Voś jak tady jana skončyła svaju nobieleŭskuju lekcyju:
Ale ŭžo na cyrymonii ŭznaharodžańnia ź jaje vusnaŭ upieršyniu ŭ historyi Nobiela prahučała biełaruskaja mova, «mova majho naroda», jak adznačyła łaŭreatka.
«Skažu znoŭ ža pra našych asobnych «tvorcaŭ», tvorčych asobaŭ, navat łaŭreataŭ Nobieleŭskaj premii, jakija nie paśpieli jašče jaje atrymać, vyjechali za miežy krainy i pastaralisia cebar brudu vylić na svaju krainu. Heta niapravilna, heta nie apazicyjnaść. Heta absalutna niapravilna, tamu što Radzimu, svaju ziamlu, jak i svaich baćkoŭ, svaju maci nie vybirajuć. Jana takaja, jakaja jana jość. Kali ty drenna kažaš pra Radzimu, saromieješsia jaje, značyć, ty pierš za ŭsio drenny syn».
Piśmieńnica nie vystupała na 100-hodździ BNR, ale ad jaje imia byŭ pračytany pranikniony zvarot, napoŭnieny nacyjanalna-patryjatyčnym pafasam. Publična zastupałasia za palityčnych źniavolenych, u tym liku pa hučnaj spravie BiełTA suprać Tut.by. Aburałasia viartańniem siłavikoŭ da spadčyny NKVD i ŭzhodnienym vandalizmam u Kurapatach. Urešcie jana kančatkova ŭśviadomiła siabie nacyjanalna:
Jaje imia stajała pieršym pad listom biełaruskaj intelihiencyi, jakaja źviarnułasia da kiraŭnictva Litvy z prośbaj pachavać znojdzienyja pareštki nacyjanalnaha hieroja Kastusia Kalinoŭskaha ŭ Biełarusi.
«Narod prahnie tolki adnaho — sumlennych vybaraŭ. Nichto nie choča kryvi», a «čas Łukašenki syšoŭ», — kanstatavała jana.
Z taho času łukašenkaŭskaja prapahanda pra słavutuju ŭradženku Biełarusi piša vyklučna ŭ epitetach «chvoraja žančyna» i «staraja dura».
Aleksijevič hetaha pieryjadu ŭžo nie taja piśmieńnica, poŭnaja sumnieńniaŭ i spadziavańniaŭ, što była dziesiać hadoŭ tamu:
Siońnia tvorca pracuje adrazu nad čatyrma rukapisami: pra kachańnie, pra starać, pra biełaruskuju revalucyju i, viadoma, pra vajnu va Ukrainie.
Bajpoł nazvaŭ imiony mahčymych zabojcaŭ Andreja Zielcera. I zajaviŭ, što siłavika «Nirvanu» zastreliŭ svoj ža4
Kamientary