Ružanski pałac, rozny koler karpusoŭ jakoha vyklikaŭ ździŭleńnie i časam abureńnie ŭ naviedvalnikaŭ i śpiecyjalistaŭ, budzie pierafarbavany. Praŭda, zusim nie tak, jak mnohija čakali. Pra heta ŭ svaim artykule paviedamlaje telehram-kanał «Spadčyna», spasyłajučysia na adkaz, jaki aŭtary atrymali praz amal hod čakańnia.
Na zvarot aktyvistaŭ, dasłany jašče minułym letam, nakont taho, čamu brama, teatralny korpus i arkada pafarbavanyja pa absalutna roznaj schiemie i ŭ roznyja kolery, filijał «Brestrestaŭracyjaprajekt» adkazaŭ tolki paśla skarhi ŭ prakuraturu.
Navukovy kiraŭnik Uładzimir Nachimavič Kazakoŭ, dyrektar «RestaŭracyjaInviest», prykłaŭ da adkazu padrabiaznaje tłumačeńnie pryčyn takoj raznastajnaści na pomniku architektury i zapeŭniŭ, što
ŭsio budzie padciahnuta da adzinaha vyhladu, pa prykładzie taho, jak ciapier pafarbavany teatralny korpus — u jarki smarahdavy koler.
Voś tolki arhumientacyja hetaha «adzinaha vyhladu» padałasia kanału, jaki zajmajecca achovaj historyka-kulturnaj spadčyny, niedastatkova abhruntavanaj i pamyłkovaj. Razam sa śpiecyjalistam-restaŭrataram aŭtary kanała padrychtavali svajo bačańnie taho, jak mahła vyhladać rezidencyja Sapiehaŭ.
Ružanski pałac pabudavany na zakaz kanclera Alaksandra Michała Sapiehi ŭ 1784—1786 hadach u pierachodnym ad baroka da kłasicyzmu styli architektaram Janam Samuelem Biekieram. Asnovaj byli mury papiaredniaha pałaca pačatku XVII stahodździa, mocna paškodžanaha šmatlikim vojnami. Biekier taksama pa fundacyi Sapiehaŭ stvaryŭ viadomy nam siońnia ansambl centralnaj častki miastečka, pabudavaŭšy daminikanski kaścioł i bazyljanskuju carkvu z klaštaram, a taksama mohiłkavuju kaplicu i zajezny dvor. Za svaju pracu nad pałacam architektar atrymaŭ ad Sapiehaŭ pažyćciovuju piensiju pamieram 2160, a paźniej — 2520 złotych.
Kompleks składaŭsia ź vialikaha pałaca, nakrytaha vysokim mansardavym dacham, dvuch bakavych karpusoŭ (va ŭschodnim byŭ stvorany teatr), a taksama vysokaj bramy z aračnym prajezdam, raźmieščanym pamiž dvuchpaviarchovymi karpusami. Pa tahačasnaj, užo kłasicystyčnaj modzie karpusy byli złučanyja paŭkruhłymi arkadami (paraŭnajcie sa Śviackim pałacam), utvarajučy zamkniony kurdanior.
Na zachavanych prajektach Biekiera jasna čytajecca vykarystańnie zialonaha koleru na fasadach. Jak pakažuć dalejšyja daśledavańni — pry afarboŭcy fasadaŭ byŭ vykarystany aksid chromu, jaki daje ciopły zialony koler i źjaŭlajecca nadzvyčaj ćviordym materyjałam.
Apošnim Sapieham, jaki vałodaŭ pałacam, staŭ unuk Alaksandra, Jaŭstach-Kajatan, jaki dałučyŭsia da ŭzbrojenaha paŭstańnia 1830—1831 hadoŭ suprać carskaj ułady, za što byŭ pazbaŭleny ŭsich svaich uładańniaŭ i byŭ vymušany biehčy za miažu. Praŭda, Ružanski pałac jon pradbačliva pradaŭ jaŭrejam Piniesam, jakija stvaryli tut sukonnuju manufakturu. U časie Pieršaj suśvietnaj vajny pałac zhareŭ, a ŭ časy Polskaj Respubliki ŭ jaho viarnulisia Sapiehi, jakija pasprabavali adbudavać svaju rezidencyju. Ale pačatak Druhoj suśvietnaj vajny nie daŭ ździejśnicca hetym płanam. Da našaha času kompleks dajšoŭ u napaŭrazburanym vyhladzie.
Tolki ŭ 2008 hodzie pačalisia raboty pa adnaŭleńni bramy i prylehłych karpusoŭ. I ŭžo adsiul pačalisia prablemy z kałarystykaj fasadaŭ. U adkazie navukovaha kiraŭnika pišacca, što byli praviedzieny fizika-chimičnyja daśledavańni, jakija pakazali nasyčany zialony koler (Chromoxidgrün 28S1), ale
kali sprava dajšła da farbavańnia, to i brama, i karpusy čamuści stali pastelnaha koleru. Jak adznačajuć aktyvisty, heta, vidać, nie było pamyłkaj, a śviadomym rašeńniem prajekciroŭščykaŭ, jakija pabajalisia niazvykłaha koleru i vyrašyli za lepšaje prytrymlivacca tych koleraŭ, što bačyli na prajektach Biekiera.
Ale taki padychod pamyłkovy, kali abjekt fizična zachavaŭsia i moža być daśledavany.
Užo na nastupnym abjekcie kompleksu, teatralnym korpusie, prajekciroŭščyki nie pabajalisia vyfarbavać ścieny ŭ jarkija (navat lepš skazać, kisłotnyja) i chałodnyja adcieńni zialonaha koleru. Takija smarahdavyja kolery ŭ adkazie abhruntavanyja tym, što jaho kaliści ŭbačyŭ u druhoj pałovie XX stahodździa inšy navukoviec, mastactvaznaviec Valancin Kałnin. Ale fizika-chimičnyja daśledavańni ź niejkaj nieviadomaj pryčyny pravieści nie ŭdałosia, choć, jak pišuć aktyvisty, na fasadach zastavałasia azdableńnie. To-bok atrymlivajecca, što koler kolišniaha teatra Sapiehaŭ — heta prosta fantazija aŭtara.
Možna było b padumać, što tut byŭ uziaty i prymienieny koler, jakija znajšli na bramie. Toj zialony koler (Chromoxidgrün 28S1) sapraŭdy nasyčany zialony, ale pry paraŭnańni jaho z prajektnymi kolerami (Agave 150,140 i 100), vykarystanymi na teatry, ciažka znajści niešta ahulnaje. Koler na bramie nasyčany, ale naturalny, ciopły, jaho možna było zafarbavać pryrodnymi pihmientami ŭ kancy XVIII stahodździa, kali kompleks byŭ pabudavany, a padabranyja prajektnyja kolery — štučnyja i chałodnyja. U artykule pryvodzicca paraŭnańnie hetych koleraŭ pa palitrach koleraŭ, a taksama kavałkaŭ aŭtentyčnaha tynku na fonie «chimoznych» ścien adnoŭlenaha korpusa.
Adznačajuć taksama štučny bieły koler, jakim afarbavany vypadkova vybrany dekor. Pa-pieršaje, takoha čystaha koleru nie isnavała raniej, pa-druhoje, takaja afarboŭka ničym nie paćvierdžana, akramia adnaho radka ahulnych razvažańniaŭ pra kałarystyku baroka ŭ knizie Anatola Kułahina 1981 hoda. Na ŭsiu Biełaruś jość ličanyja abjekty, čyj baročny kałaryt byŭ navukova adnoŭleny, a ŭ čas napisańnia knihi takich abjektaŭ nie było ŭvohule!
Na hetym historyja afarbovak pałaca nie skončyłasia, letaś pačali rabić arkadu, jakuju, zdavałasia b, buduć hnać u tych ža kolerach, što i teatralny korpus, da jakoha jana prymykaje. A ŭ vyniku atrymałasia, što ŭ arkady svaja ŭłasnaja koleravaja schiema, nie padobnaja da susiedniaha korpusa. Na dumku Kazakova, tut pry praviadzieńni paŭtornych daśledavańniaŭ dapuščana pamyłka. Cikava, jak vykryłasia «pamyłka», chiba nie praz toje, što vyniki daśledavańniaŭ nie adpaviadajuć ułasnym ujaŭleńniam navukovaha kiraŭnika?
Aŭtary artykuła padsumoŭvajuć:
«Rašeńni na Ružanskim pałacy nie vyhladajuć navukova abhruntavanymi, padobna, što vyniki fizika-chimičnych daśledavańniaŭ ihnarujucca, kolery padbirajucca zhodna ź niejkimi aŭtarskimi ŭjaŭleńniami pra toje, jak musić vyhladać pałac. Zaraz pad hetyja «fantazijnyja» kolery buduć padhaniacca inšyja karpusy, ale kalarovaja cełasnaść nie vypravić tych pamyłkovych dapuščeńniaŭ, što zakładzieny ŭ prajekcie».
Dla tłumačeńnia situacyi na Ružanskim pałacavym kompleksie ŭ artykule pryvodzicca mierkavańnie inšaha navukovaha kiraŭnika, Ramana Zabieły z navukova-prajektnaha centra «Restabilis», jaki letaś adnaŭlaŭ baročnuju kałarystyku na fasadzie kaścioła Śviatoha Iosifa ŭ Minsku.
«Što ja mahu skazać, pryviedzienych u liście vynikaŭ fizika-chimičnych daśledavańniaŭ niedastatkova dla pryniaćcia rašeńniaŭ pa afarboŭcy jakoha-kolviek z karpusoŭ pałacavaha kompleksu. Reštki koleru vyjaŭleny tolki na dźviuch probach — i heta dva zusim roznyja kolery. Na siońnia my viedajem, što ŭ architektury baroka kožny kampazicyjny, tektaničny elemient moh mieć inšy ton ci adcieńnie.
Pry vyvučeńni takich vialikich abjektaŭ taksama varta vieści paralelna daśledavańni kałarytu na roznych jaho častkach, bo za čas budovy z roznych pryčyn mahli pravodzicca pierafarboŭki».
Pavodle jahonych słoŭ, pihmienty mohuć źmianiacca pad roznym uździejańniem, ale ŭ hetym vypadku aksid chromu maje kankretny ciopła-zialony travianisty koler, i, «jak jaho ni źmiešvaj ź inšymi składnikami, vielmi jarki koler nie atrymajecca».
«Silikatnyja i silikonavyja sučasnyja farby doŭha trymajuć jarki koler i majuć roŭnuju («hłuchuju») afarbavanuju pavierchniu. Heta ŭsio varta ŭličvać pry vyznačeńni kałarytu budynka», — zaŭvažaje Zabieła.
Na prośbu kanała «Spadčyna» śpiecyjalist raspracavaŭ dźvie vizualnyja rekanstrukcyi taho, jak mahła vyhladać paradnaja častka kompleksu — brama z prylehłymi karpusami, kali b nie ihnaravalisia vyniki navukovych daśledavańniaŭ. Ścieny vykanany ŭ ciopła-zialonych adcieńniach, blizkich da taho, što pakazała chimija, architekturny dekor — u śvietłaj vochry. Jak adznačajuć aŭtary, čysty bieły koler, jaki ciapier vykarystany na pałacy, źjaviŭsia na fasadach tolki ŭ naš čas. Adroźnieńnie varyjantaŭ tolki ŭ kolery karniza: u pieršym varyjancie jon «pa-baročnamu» ciomny, a ŭ druhim, jak na prajektach Biekiera, śvietły.
Zdavałasia b drobiaź, ale navat jana istotna źmianiaje ŭsprymańnie pomnika architektury.
Aŭtary artykuła zaklikajuć pravieści jašče adno niezaležnaje fizika-chimičnaje daśledavańnie ŭsich častak ansambla i na padstavie hetaha ŭžo karektavać vynikovaje kalarovaje rašeńnie. Voś što kaža ŭ zaviaršeńnie restaŭratar Raman Zabieła:
«Zaraz treba daśledavać padrabiazna ŭ pieršuju čarhu tyja aŭtentyčnyja častki, jakija nie zakranutyja restaŭracyjaj, kab sabrać vyčarpalnyja źviestki dla pryniaćcia rašeńniaŭ biez hipotez. Mahčyma, varta paraŭnać vyniki daśledavańnia ŭ roznych łabaratoryjach, a finalnaje rašeńnie prymać kalehijalna, kab vyklučyć mahčymaść pamyłki».
Barabanščyku, jaki viarnuŭsia z Hruzii, pahražaje da 12 hadoŭ kałonii1
Kamientary