«Zaj, nu što tut saromiecca, davaj». Čytačka — pra svoj dośvied kantaktu ź biełaruskaj hiniekałohijaj
Słovy «karnaja hiniekałohija» ŭžyvajucca redka, ale mnohija biełaruskija žančyny razumiejuć, što majecca na ŭvazie. Heta źnievažalnaje staŭleńnie da žančyny ŭ kabiniecie doktara ci padčas rodaŭ. Naša čytačka raskazała pra toje, z čym jana sutyknułasia. «Nu i što, što baluča, nu nie patr*ciesia vy niekalki dzion», — pačuła jana ŭ kabiniecie doktara.
«Kali ja ŭspaminaju, u mianie pačynajuć treścisia ruki»
Irynie (imia źmienienaje ź mierkavańniaŭ biaśpieki) kala 30 hadoŭ, bolš za hod jana žyvie ŭ Partuhalii, pracuje ŭ kansałtynhu. Jana chvareje na endamietryjoz — raspaŭsiudžanuju chvarobu žanočaj repraduktyŭnaj sistemy.
Žančyna zachvareła jašče da adjezdu ź Biełarusi. Raskazvaje, što hadoŭ z 11—12, kali ŭ jaje tolki pačałasia mienstruacyja, jana była mocnaja i balučaja, ale miedyki ŭsprymali heta jak asablivaść arhanizma: maŭlaŭ, narodzicie, i ŭsio budzie dobra. Jana vykarystoŭvała roznyja leki, ad tabletak da ŭkołaŭ, kab sucišyć bol. Taki stabilna drenny stan praciahvaŭsia ŭ Iryny da 2019 hoda.
U kancy 2019-ha, paśla sproby prymać aralnyja kantraceptyvy, situacyja ź mienstruacyjaj značna pahoršała. Biełaruska ŭspaminaje, što była navat vymušanaja kinuć pracu.
Jak heta ŭpłyvała na zvyčajnaje žyćcio? Iryna raskazvaje: «Mienstruacyja ŭ mianie doŭžyłasia siem dzion, try dni ź jakich ja adčuvała nievynosny bol, i heta paŭtarałasia kožny miesiac. U takija dni było niemahčyma ni ŭstać, ni sieści, ni prosta narmalna isnavać, nie toje što pracavać.
Akramia taho, čas ad času ja adčuvała mocny bol padčas avulacyi, heta zdarałasia kala dvuch dzion štomiesiac, to-bok balučaj pry hetaj chvarobie moža być nie tolki mienstruacyja. Daktary dvojčy błytali hetyja boli z apiendycytam, i adzin raz ja praz heta tydzień praviała ŭ balnicy. Mnie tydzień zabaraniali jeści, bo dumali, što ŭ mianie apiendycyt, a heta była zvyčajnaja avulacyja».
Niedzie hod daktary nie mahli pastavić žančynie dakładny dyjahnaz. Jana tłumačyć, što ŭ vypadku z endamietryjozam takoje byvaje časta, bo hetaja chvaroba maje šmat nievidavočnych formaŭ. I ŭ jaje vypadku doŭha nie było charakternych dla hetaj chvaroby prykmiet: jaŭnych kistaŭ, ačahoŭ endamietryjozu, bačnych na UHD.
Z adnaho boku, byŭ bol, ale Iryna tłumačyć, što heta taki simptom chvaroby, jaki adčuvaje tolki pacyjent. Niekalki razoŭ da žančyny stavilisia tak, byccam jana kaža niapraŭdu. Maŭlaŭ, kali joj prosta balić i inšych simptomaŭ niama, to, moža, joj i nie balić, jana prosta «rozum tracić».
Akramia taho, tady biełaruskija lekary stavili dyjahnaz «endamietryjoz» tolki paśla łaparaskapičnaj apieracyi, jakuju pryznačali, kali ačahi chvaroby ŭžo byli bačnyja na UHD. Kab trapić na apieracyju, treba było vytrymać vielizarnuju čarhu — Iryna musiła b čakać dzieviać miesiacaŭ. I navat kali byli hrošy, zrabić takuju apieracyju płatna było niaprosta.
Iryna z chvalavańniem zhadvaje: «Kali ja ŭspaminaju ŭsie znosiny ź biełaruskimi daktarami za hety čas, u mianie pačynajuć treścisia ruki, bo heta było absalutna žachliva i nieetyčna, vielmi žorstka.
Da mianie tak stavilisia, što ja praciahły čas ličyła, byccam u mianie prablemy z hałavoj: maŭlaŭ, vam nie moža baleć, u vas usio dobra. Moj stan doŭha błytali ź inšymi chvarobami. Praz toje, što nie było pravilnaha lekavańnia, baleć stała jašče macniej. Prosta niemahčyma ŭjavić, kab u Partuhalii da mianie daktary stavilisia hetak ža, tut jany nibyta ź inšaj płaniety».
«Adčuvaješ siabie tak, byccam źjazdžaješ z hłuzdu»
U pačatku 2021-ha prykmiety chvaroby stali bačnyja na UHD i ahladach. Irynie pryznačyli dziufaston — preparat, jaki ŭ Partuhalii ŭvohule nie vykarystoŭvajuć u pieršaj linii terapii. Ale ŭ biełaruskaj hiniekałohii, jak tłumačyć žančyna, jaho časta pryznačajuć jak «srodak ad usich chvarob». U lubym vypadku joj tady stała krychu lepš.
Adna ź biełaruskich doktarak skazała Irynie: «Heta projdzie, kali vy narodzicie dzicia», — maŭlaŭ, zaciažaryć — stapracentny srodak vylečvańnia. Ale jość daśledavańni, jakija pakazvajuć, što heta nie tak, tłumačyć biełaruska. I dva lekary ŭ Partuhalii havaryli joj, što heta niedakładnaja rekamiendacyja, i kazać tak — nieprafiesijna, što jość vypadki endamietryjozu i paśla pieršaj, i paśla druhoj ciažarnaści. Taksama da ciažarnaści varta rychtavacca, u tym liku pierad joj lepš uziać endamietryjoz pad kantrol.
Jašče Irynie kazali, što joj zamiest hiniekołaha lepš źviarnucca da psichołaha ci psichijatra. Kali jana pierakazała hetyja słovy partuhalskaj lekarcy, taja była šakavanaja, a potym skazała: «Endamietryjoz nie lečycca psichaterapijaj. Jon lečycca abo harmanalnaj terapijaj, abo harmanalnaj terapijaj i apieracyjaj». Jana supakoiła žančynu i patłumačyła, što nieviadoma, čamu ŭźnikaje endamietryjoz, i ŭ chvarobie niama jaje viny. Jaje sprava — žyć z hetym dalej, a nie dabivać siabie.
Iryna zhadvaje svoj stan i toje, jak na jaje ŭpłyvali słovy biełaruskich daktaroŭ: «Jość peŭnyja adčuvańni, praź jakija vielmi ciažka siadzieć, składana i stajać, i lažać. Jašče jość duža mocnyja spazmy. Maje blizkija ludzi byli ŭ šoku, kali bačyli ŭsio heta, bo kali bol chraničny i niaścierpny, čałaviek pad jaho ŭpłyvam robicca inšym.
Mnie kazali, što «ŭ mianie ŭsio fajna» i ja prosta «niešta prydumlaju», abvinavačvali va ŭsim psichasamatyku. Heta vielmi zručnyja słovy, kab prykryć svaju niekampietentnaść, i jany staviać pad pytańnie maje ŭłasnyja pačućci. Jość bol, ale jość i sumnieŭ: maŭlaŭ, heta ŭsio nierealna i jość tolki ŭ majoj hałavie. I heta samaje žachlivaje, bo ty adčuvaješ siabie tak, byccam źjazdžaješ z hłuzdu. Tabie amal niama da kaho źviarnucca, bo toje, jak staviacca da balučaj mienstruacyi ŭ chutkaj dapamozie, — prosta žach, heta vielmi prynižalna».
Žančyna zhadvaje vypadak, kali padčas mienstruacyi jana pajšła ŭ pryvatnuju łabaratoryju i tam joj raptam stała vielmi drenna: «Ja prosta asunułasia, mianie pačało treści ad bolu, ja nie mahła saboj kiravać». Supracoŭnicy łabaratoryi akazali joj pieršuju dapamohu i pazvanili ŭ chutkuju, ale taja nie chacieła jechać: maŭlaŭ, heta situacyja nie vartaja ŭvahi, ukalicie joj analhin, i ŭsio budzie narmalna. Potym, jak raskazvaje Iryna, chutkaja ŭsio ž pryjechała, ale miedyki stavilisia da jaje duža prynižalna.
Ale na hetym usio nie skončyłasia. Žančynu pryvieźli ŭ balnicu, i tam z doktarkaj, jakaja jaje prymała, pracavali dva chłopcy-praktykanty. Lekarka skazała im dapamahčy Irynie zaleźci na kresła.
Žančyna papiaredziła jaje, što maje kryvaciok i zaraz zalje ŭsio kryvioj, ale atrymała adkaz typu: «Zaj, nu što ty tut budzieš saromiecca, davaj». Jana nie spytała dazvołu Iryny, kab na ahladzie prysutničali praktykanty, i chłopcy byli ŭ šoku i vielmi napužanyja, jana taksama. Toj vypadak Iryna ŭspaminaje jak niejmaviernaje prynižeńnie.
Jana ŭsio adno sprabavała znajści dobraha doktara i naviedała nie mienš za piać hiniekołahaŭ, ale nie znajšła taho, chto byŭ by znajomy z padychodam da endamietryjozu ŭ raźvitych krainach. «Kali takaja situacyja zdarajecca ŭ Partuhalii, pacyjenta nie adpraŭlajuć na apieracyju, jamu nie kažuć, što ŭ jaho niešta z hałavoj nie tak. Jany prosta pryznačajuć harmanalny preparat i hladziać, jak jon pracuje. Kali čałavieku lepš — prymajem preparat dalej da pieršaj ciažarnaści. Kali preparat nie pracuje, jość leki druhoj, treciaj linii, to-bok isnujuć peŭnyja ałharytmy lekavańnia», — kaža Iryna.
Što da apieracyi, to, pavodle biełaruski, partuhalskija lekary ličać duraściu rezać žančynu, prosta kab pabačyć, što ŭ jaje endamietryjoz. Na ich dumku, balučaja mienstruacyja i avulacyi, niemahčymaść vieści narmalnaje žyćcio, u tym liku bol padčas pałavoha kantaktu, — usio heta ŭžo daje padstavu dumać, što ŭ žančyny endamietryjoz, i pryznačyć joj harmanalnuju terapiju.
Toj preparat, jaki Iryna ciapier prymaje, u Biełarusi joj nazvaŭ tolki adzin lekar, ale prakamientavaŭ jaho dziejańnie tak: «Jak ža tak, u vas uvohule źniknie mienstruacyja, jakaja ž vy ŭ hetym vypadku budziecie žančyna?» U toj čas u partuhalskich daktaroŭ, pavodle Iryny, jość meta jak maha chutčej viarnuć čałavieka da narmalnaha žyćcia i da pracy, usio astatniaje ich nie cikavić.
Tym nie mienš Iryna dobra adhukajecca pra biełaruskuju lekarku, jakaja pryznačyła joj pieršy harmanalny preparat: mahčyma, jana i nie mieła sučasnych srodkaŭ lekavańnia i miedyčnych pratakołaŭ, ale chacia b dakładna skazała, jakaja ŭ žančyny chvaroba i ŭ jakoj formie. Adnak joj trapiłasia tolki adna takaja lekarka.
«U vas usio dobra, valicie na pracu»
U 2021-m Iryna pierajechała va Ukrainu. Fizičnyja prykmiety chvaroby ŭžo byli dobra bačnyja na UHD, i joj prapanavali zrabić apieracyju, ale žančyna nie była ŭpeŭnienaja, što heta dapamoža. Potym jana pierabrałasia ŭ Partuhaliju i chutka vyjšła na asacyjacyju pacyjentak, chvorych na endamietryjoz, — pavodle jaje, jany vielmi aktyŭnyja. Praź jaje biełaruska znajšła daktaroŭ, jakija śpiecyjalizujucca na hetaj chvarobie.
Iryna ŭpeŭnienaja, što ŭ Partuhalii ŭzrovień razumieńnia endamietryjozu značna vyšejšy, čym u Biełarusi. Svoj pieršy vizit da miascovaj lekarki jana ŭspaminaje tak: «Zapisałasia ŭ pryvatnuju kliniku, pryjšła na pryjom z usimi papierami, usio raspaviała lekarcy. Jana nie mahła pavieryć u maju historyju, šmat razoŭ mianie pierapytvała. Partuhalcy zvyčajna vielmi vietlivyja i łajalnyja, ale jana nie vytrymała, uskinuła ruki ŭhoru i skazała, što jana nie moža pavieryć, što sa mnoj rabili ŭsio heta».
Kali ŭ žančyny pastajanna žudasnyja mienstrualnyja boli, miascovyja lekary pryznačajuć mocny harmanalny preparat z katehoryi prahiestynaŭ, jaki pačynaje hasić bol. Iryna dzielicca, što nie nadta vieryła ŭ novaje lačeńnie, bo była duža stomlenaja. Ale jaje papiaredzili, što kali preparat moža joj dapamahčy, to jana chutka adčuje palohku. Leki dapamahli nie adrazu, ale ciapier žančyna pje ich užo hod i kaža, što da jaje prosta viarnułasia žyćcio.
A što z cenami? Iryna raskazvaje, što kali joj pieršy raz pryznačali harmanalnuju terapiju ŭ Partuhalii, to na try miesiacy vydzielili preparat biaspłatna, kab jana nie traciła hrošy na leki, jakija mahli b joj nie padyści. Kali b preparat nasamreč nie padyšoŭ, joj dali b inšy. U Partuhalii pačak hetaha preparatu kaštuje 39 jeŭra, heta 84 tabletki, jakich chapaje na 84 dni. Partuhalcy ličać, što heta davoli darahi preparat. U Biełarusi za stolki ž tabletak treba było b zapłacić niedzie 125 jeŭra.
Miascovyja daktary patłumačyli Irynie, što jaje forma chvaroby nieapierabielnaja. U jaje vypadku tonkaja pavucinka endamietryja pakryvaje amal usie orhany małoha taza, nie tolki matku, ale i ŭ tym liku mačavy puzyr, kišečnik. Hetaja pavucinka nastolki tonkaja, što jana nie bačnaja na UHD, ale kali doktar daśviedčany, jon moža zrazumieć jaje najaŭnaść padčas ahladu. Vydalać takoje — značyć traŭmavać usie orhany, paškodžanyja endamietryjozam, tamu treba vyrašać pytańnie kansiervatyŭna.
Iryna pryvodzić prykład pieršaha vizitu da partuhalskaha lekara. Jaje sustreŭ mužčyna, jaki vydatna havaryŭ pa-anhlijsku. Jon pavitaŭsia ź joj za ruku, prapanavaŭ prysieści, spytaŭ imia i pieradhistoryju chvaroby. Lekar nie pytaŭsia pra toje, jak časta i z kim jana zajmajecca seksam, bo heta całkam jaje sprava.
Toj lekar pryznačyŭ joj preparat i ŭsio padrabiazna rastłumačyŭ, dapamoh i sieści na [hiniekałahičnaje] kresła, i źleźci ź jaho. A jašče skazaŭ karotkuju frazu, jakaja vielmi ŭraziła Irynu: «Vy pavinny viedać, što hety preparat nie maje kantraceptyŭnaha efiektu. Tamu, kali vy budziecie zajmacca seksam ź ludźmi, jakija ejakulujuć, to-bok vydzialajuć śpiermu, vy možacie zaciažaryć».
Kali Iryna źviartałasia ŭ hiniekałahičnuju lakarniu ŭ Minsku, styl razmovy byŭ zusim inšy:
«Mnie, pa-pieršaje, skazali: maŭlaŭ, u vas usio dobra, valicie na pracu. Pa-druhoje, u mianie tady nie pieršy dzień byŭ vielmi mocny kryvaciok, a doktarka skazała: «Nu i što, vy kryvi nie bačyli? Nu i što, što baluča, nu nie patr*ciesia vy niekalki dzion, što z taho? Ničoha strašnaha. Vy žančyna, vy što, nie viedajecie, jak byvaje baluča?»
Biełaruskija daktary razmaŭlali sa mnoj hruba, ale biez mata, adnak byli i takija kamientary: maŭlaŭ, vam što, tr*ca baluča?»
«Vyhladajecie jak «Miersedes», a adčyniš kapot — i tam «Łada»
U Biełarusi Irynie kazali, što preparat, jaki paźniej joj vypisali ŭ Partuhalii, maje šmat pabočnych efiektaŭ. Ale miascovy lekar patłumačyŭ, što ŭ jaho praktycy stanoŭčych scenaroŭ vykarystańnia hetych lekaŭ značna bolš, čym admoŭnych, i kali raptam usio pojdzie pa horšym scenary, jość taktyka, da jakoj možna źviarnucca. Pabočnaja reakcyja nakštałt amal poŭnaha spynieńnia mienstruacyj sapraŭdy jość, kaža Iryna, ale jaje žyćcio ciapier — prosta nieba i ziamla ŭ paraŭnańni z tym, što było raniej. Jana šmat pracuje i adčuvaje siabie narmalnym čałaviekam. Za hod, što jana prymaje leki, Iryna adnojčy zabyłasia pra ich, a druhi raz mieła prablemy ź ich zasvojvańniem praz atručeńnie. U abodvuch vypadkach amal zabytyja pakutlivyja simptomy chutka viartalisia.
Darečy, pra atručeńnie: Iryna raskazvała, što ŭ tym vypadku źviarnułasia da doktara tolki na piaty dzień, bo było niepryjemna heta rabić. Jana pamiataje, što takoje biełaruskaja lakarnia, tamu pajšła da doktara tolki tady, kali lepš nie rabiłasia i jana ŭžo nie mahła stajać na nahach.
Ale partuhalskuju balnicu biełaruska nazyvaje vielmi pryjemnym dośviedam: «Lekarka duža ździviłasia, što ja źviarnułasia da ich tolki na piaty dzień. Jana mnie skazała: «Vy ž nie možacie narmalna žyć, pakul vam drenna. Kali vam stanovicca drenna, to vy adrazu telefanujecie ŭ chutkuju, i vam kažuć, kudy źviartacca. Zaraz my vam vypišam lačeńnie, jano vam chutka dapamoža, i vy zmožacie žyć narmalna».
U junactvie Iryna pieražyła rak ščytapadobnaj załozy, tamu ciapier naviedvaje daktaroŭ jašče i dziela taho, kab kantralavać svoj stan. Pra toje, jak jaje lačyli ŭ Biełarusi, adhukajecca tolki stanoŭča, ale sumniavajecca ŭ najaŭnaści ŭ biełaruskich lekaraŭ miedycynskaj etyki.
Iryna zachvareła na rak u padletkavym uzroście i paśla lekavańnia musić prymać tyraksin, kab padtrymlivać u arhaniźmie naležny ŭzrovień harmonaŭ ščytapadobnaj załozy. Kali biełaruskija terapieŭty pytalisia ŭ jaje pra chraničnyja chvaroby, Iryna raskazvała im svaju historyju i časta čuła ŭ adkaz: «Jaki žach, rak u dziacinstvie, prosta katastrofa!» Praz heta jana i sama z časam pačała ličyć, što ź joj zdaryłasia katastrofa.
Biełaruska pryvodzić kamientar adnaho ź lekaraŭ u svoj adras: «Hladžu na vas — vy vyhladajecie jak fajny «Miersedes», ale adčyniš kapot — i tam niejkaja «Łada». Vam treba znajści sabie bahataha mužčynu, kab jon apłačvaŭ vaša lačeńnie». Potym, śmiajecca Iryna, jana sama stała «bahatym mužčynam», tamu joj heta nie treba, chacia naša hierainia i zamužam.
Iryna ŭspaminaje, što adna ź lekarak raiła joj nie naradžać, kazała: «Kaho vy možacie z takoj hienietykaj naradzić?» A inšaja, kali žančynie było ŭsiaho 15, prapanoŭvała: «Jak budziecie vychodzić zamuž, mužu pra heta [nastupstvy raku] nie raskazvajcie i tabletki lepš chavajcie ad jaho, kab jon nie viedaŭ, što vy ich prymajecie».
Raskazać takuju historyju patrabuje vialikaj mužnaści, ale Iryna viedaje, čamu jana pajšła na heta: «Ja budu vielmi zadavolenaja, kali kamuści z žančyn maja historyja dapamoža. Kali b ja pračytała heta paru hadoŭ tamu, mnie b, napeŭna, było našmat lahčej».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆBiełaruskija daktary i aktyvistki zapuścili prajekt ab žanočym zdaroŭi
Što za studentka Uljana, ź jakoj na bali valsiravaŭ Łukašenka?9
Kamientary
spasibo
doŭha raskazvać.. dy j raskazvała ŭžo
u mianie ž peŭna asablivaja situacyja )
bo sutyknułasia nie tolki z karnaj hiniekałohijaj , ale z karnaj psichijatryjaj
https://d2b0v286pbg9yh.cloudfront.net/322496