«Pierad nami siadzieli ludzi, jakija nienavidziać ukraincaŭ». Były pasoł Ukrainy pra pieramovy na pačatku vajny, strach biełarusaŭ, ministra Makieja i fienomien Łukašenki
«Bajusia, što mahu stać apošnim ukrainskim pasłom u vašaj krainie», — kaža Ihar Kizim. Paśla zvalnieńnia z hetaj pasady jon aficyjna znachodzicca ŭ adpačynku. Na piensiju nie źbirajecca. Dapamahaje kaleham pa pasolstvie kansultacyjami i sočyć za situacyjaj u Biełarusi. Vialikaje intervju «Našaj Nivy».
Nadzvyčajnym i paŭnamocnym pasłom Ukrainy ŭ Biełarusi Ihar Kizim prabyŭ bolš za 6 hadoŭ — krajnie redki vypadak u dypłamatyčnaj praktycy, kab tak doŭha. Sioleta ŭ krasaviku jaho adklikali na kansultacyi ŭ Kijeŭ. Heta adbyłosia paśla taho, jak Łukašenka sustreŭsia z kiraŭnikom tak zvanaj «Danieckaj Narodnaj Respubliki» Dzianisam Pušylinym. U Minsk Ihar Kizim nie viarnuŭsia. Pasolstva tym časam źviało svaju dziejnaść da minimumu. 22 červienia prezident Ukrainy Uładzimir Zialenski padpisaŭ ukaz ab zvalnieńni Ihara Kizima z pasady pasła ŭ Biełarusi.
«Strach apanavaŭ biełaruskaje hramadstva, navat ukraincy bajacca pryznavacca, što jany ŭkraincy»
«Kali ja pakidaŭ Biełaruś, to pieršaje, što kidałasia ŭ vočy, heta strach, jaki źjaviŭsia ŭ ludziej. Stracham było pranizana ŭsio hramadstva.
Inšadumstva biełarusy stali ŭsprymać za pahrozu. Svaje dumki jany trymali pry sabie. Nie daj boža kiepska skazać pra ŭładu ci pahutaryć pra palityku», — kaža pra abstanoŭku ŭ Biełarusi Ihar Kizim.
Takaja atmaśfiera adčuvałasia jak na bytavym uzroŭni prostych biełarusaŭ, tak i ŭ pavodzinach ludziej, ź jakimi Kizimu davodziłasia kamunikavać pa dypłamatyčnaj rabocie.
«Uzmacnilisia chłuśnia i kryvadušša ludziej pry ŭładzie, — havoryć jon. — Vidavočnaj stała antyŭkrainskaja isteryja ŭładnych struktur i naściarožanaść da ŭsiaho ŭkrainskaha. Ludzi nie navažvalisia adkryta padtrymlivać Ukrainu, jak toje było raniej. Padtrymka Ukrainy stała niedapuščalnaj».
Praktyčna ŭsie ŭkrainskija dyjasparnyja arhanizacyi byli likvidavanyja. Kiraŭniki hetych arhanizacyj stali bajacca prychodzić u pasolstva, kab nie trapić pad pieraśled, dadaje dypłamat.
Ihar Kizim adznačaje, što, kali pryjechaŭ u Biełaruś u 2017 hodzie, biełaruskaje hramadstva nie było adkrytym, ale prykmiety svabody ŭsio ž prysutničali.
Paśla 2020 hoda situacyja stała horšać. U 2021-m jon jašče davaŭ intervju niezaležnym miedyja, a paźniej «usio zakryłasia».
«Ciapier mnie padajecca, što situacyja vyjšła na nieadekvatny pik.
Skazać «nie» ŭładzie abo padtrymać Ukrainu — nierealna, — praciahvaje jon. — Kali žančyna praśpiavała ŭkrainskuju pieśniu i jaje tut ža zdajuć KDB, to heta śviedčyć pra atmaśfieru ŭ krainie. I takija ž vypadki nie adzinkavyja.
Navat etničnyja ŭkraincy stali bajacca pakazvać, što jany ŭkraincy. Što tut užo kazać pra ŭkrainskija ściahi abo pieśni».
Kali pačałasia poŭnamaštabnaja ahresija Rasii suprać Ukrainy, adbyłosia vyznačeńnie — chto jość chto, kaža dypłamat.
«Na žal, Biełaruś apynułasia na rasijskim baku. Maju na ŭvazie Biełaruś nie jak hramadstva, a vajenna-palityčnaje kiraŭnictva. Heta było pierałomnym momantam», — udakładniaje jon.
Pahrozy trapić pad pieraśled za padtrymku Ukrainy, adnak, nie ŭsich biełarusaŭ napałochali.
Ihar Kizim kaža, što jaho pierajmali na vulicy prostyja ludzi i kazali, što jany na baku Ukrainy. Byli navat mitynhi la pasolstva. Potym ich stali razhaniać, a aktyŭnych ludziej padpilnoŭvali.
«Na mierapryjemstvach la pasolstva źbirałasia čałaviek 15, a vakoł było 15 kadebešnikaŭ. A za rahom budynka stajali dva aŭtobusy. Tamu ja paprasiŭ arhanizataraŭ, kab bolš ničoha nie pravodzili, bo bajaŭsia za ich biaśpieku», — adznačaje ŭkrainski dypłamat.
«Makiej nie adkazaŭ na pytańnie, čamu z terytoryi Biełarusi napali na Ukrainu»
Ihar Kizim kaža, što ŭ pieršyja hadziny vajny jon sprabavaŭ vypytać va Uładzimira Makieja jaho staŭleńnie da ahresii suprać Ukrainy. Damahaŭsia reakcyi kiraŭnika biełaruskaha MZS na pytańnie: ci varta razumieć vajnu jak kaniec družby Biełarusi z Ukrainaj.
Svaje dopisy Makieju ŭkrainski dypłamat dasyłaŭ praz Vatsap. Adkazaŭ nie atrymlivaŭ, ale było vidać, što adrasat paviedamleńni pabačyŭ.
Ihar Kizim bačyŭsia z Makiejem na pieramovach ukraincaŭ z rasijanami ŭ Biełaviežskaj puščy.
Tam prachodziŭ druhi i treci ich raŭnd. Makiej byŭ farmalnym arhanizataram pieramovaŭ.
«Pramoj reakcyi na maje zaŭvahi, navošta i čamu z terytoryi Biełarusi pačali vajnu, ad jaho nie było. Zvyčajna ŭ takich vypadkach dypłamaty nie dajuć tłumačeńniaŭ, kab nie abvastrać situacyi padčas pieramovaŭ. Tamu nijakaj reakcyi i nie było», — zaŭvažaje Ihar Kizim.
Dypłamat ustrymlivajecca kamientavać zaŭčasnuju śmierć Makieja.
«Z majho boku budzie niekarektna kazać pra toje. Usie my pad boham chodzim. Usiakaje moža zdarycca. Škada čałavieka, bo jon nasamreč staraŭsia dla Biełarusi. Ja viedaju, što ŭ jaho byli vorahi i siabry.
Ale toje, što Makiej lubiŭ Biełaruś, u hetym nie sumniavajusia. Kali jon kazaŭ, što lubić Biełaruś, to hetyja słovy byli ščyrymi. U tym, jak i što jon rabiŭ, treba raźbiracca samim biełarusam», — ličyć Ihar Kizim.
Były pasoł Ukrainy ŭ Biełarusi ličyŭ Makieja prafiesijanałam svajoj spravy.
«Mnie było ź im pracavać davoli dobra, — kaža Kizim. — My znachodzili parazumieńnie ŭ składanych situacyjach, jakija ŭ našych miždziaržaŭnych adnosinach uźnikali ŭ apošnija hady. Maju na ŭvazie aficyjnyja, viadoma ž, dačynieńni. Ja byŭ ź im u narmalnych adnosinach. Pa-ludsku mnie škada, što jon pajšoŭ z žyćcia».
«Na prapahandysckija štučki nie źviartaŭ uvahi»
Ihar Kizim kaža, što ź biełaruskimi čynoŭnikami, kali pačałasia vajna, kamunikacyja źviałasia da ŭručeńnia notaŭ pratestu i adkazaŭ na ich.
«Naprykład, kali rakieta zalacieła vypadkova z Ukrainy ci kali z ukrainskaha boku vyviesili na miažy bieł-čyrvona-bieły ściah. Heta byli pretenzii ni ab čym. U adkaz na biełaruskija noty ja pisaŭ, kab padličyli, kolki lacieła rasijskich rakiet z terytoryi Biełarusi pa Ukrainie.
Mianie ciažka było pierakanać, što vyviešany ściah na ŭkrainskaj terytoryi prynios bolš škody Biełarusi, čym rakiety Ukrainie», — adznačaje Ihar Kizim.
Dypłamat kaža, što pierastaŭ sustrakacca ź biełaruskimi čynoŭnikami bližej da leta 2022 hoda. Tady ŭžo ŭkrainskaje pasolstva na patrabavańnie biełaruskich uładaŭ było skaročana na 80 pracentaŭ. Tłumačyłasia heta tym, što ŭ dypłamatyčnym pradstaŭnictvie pracujuć adny špijony. Akurat paśla heta pačałasia masiravanaja antyŭkrainskaja isteryja.
Ihar Kizim nie źviartaŭ uvahi na prapahandystaŭ režymu Łukašenki. Chacia naziraŭ za imi.
Pavodle Kizima, prapahandysty režymu Łukašenki dzielacca na kłasy: jość radykały, jak Ryhor Azaronak, a jość tyja, chto starajecca pazicyjanavać siabie intelektuałami, jak Vadzim Hihin.
«Ichnaja rytoryka mianie nie ździŭlała. Za čas dypłamatyčnaj pracy hetyja prapahandysckija štučki navučyŭsia ihnaravać. Zrazumieła, prapahandysty zaradžanyja byli ŭładaju, im była dadzienaja kamanda», — havoryć surazmoŭca.
Jon, jak dypłamat, źviartaje ŭvahu na dziejańnie ŭłady i aficyjnyja vykazvańni.
«A ich było dastatkova, kab zrazumieć, što biełaruskaje kiraŭnictva adychodzić ad pryncypaŭ dvuchbakovych adnosinaŭ, jakija byli zadekłaravanyja va ŭsich našych dakumientach. U adnym z artykułaŭ vialikaj damovy ab družbie Biełarusi i Ukrainy havorycca, što terytoryja adnaho z bakoŭ nie moža być terytoryjaj ahresii suprać druhoj. Pra toje my ŭkazvali ŭ notach», — davodzić dypłamat.
«Emacyjna było ciažka na pieramovach, bo nasuprać siadzieli ludzi, jakija nienavidziać ukraincaŭ»
Ihar Kizim kaža, što nie čakaŭ vajny. Ukraincy sprabavali spynić ahresiju abo chacia b vyjhrać čas, tamu pahadzilisia na pieramovy.
Pieršy ich raŭnd prachodziŭ u vioscy Laskavičy, dzie mieścicca adna z rezidencyj Alaksandra Łukašenki. Paśla byli dźvie sustrečy ŭ Biełaviežskaj puščy, dzie znachodzicca jašče adna rezidencyja Łukašenki. Apošni, čaćviorty raŭnd adbyŭsia ŭ Stambule.
«Emacyjna było duža ciažka, bo pierad nami siadzieli ludzi, jakija nienavidziać ukraincaŭ. Napružańnie było vialikim. Prapanovy rasijskaha boku ŭsprymalisia nami jak nieadekvatnyja. U tym vyhladzie, u jakim prachodzili pieramovy, pierśpiektyvaŭ u ich nie było», — zhadvaje Ihar Kizim.
Ukrainski dypłamat dapuskaŭ, što poŭnamaštabnaja vajna moža pačacca z Danbasu. Kali b Biełaruś nie dała terytoryi dla napadu na Ukrainu, to vajna i jaje nastupstvy byli b zusim inšyja, adznačaje jon.
«Straty, jakija paniesła Ukraina ŭ pieršyja miesiacy vajny, u tym liku praz toje, što Biełaruś dała svaju terytoryju ahresaru, byli vializnyja. I heta zapavoliła naš adkaz rasijanam. Toje dahetul vyjaŭlajecca, bo musim prykryvać poŭnač, bo razumiejem, što tam nienadziejny susied», — kaža Ihar Kizim.
Jak by Łukašenkavy prapahandysty ni lamantavali, što Biełarusi pahražajuć z poŭdnia, ale ŭ realnaści nijakaj pahrozy niama, davodzić jon.
«Ukraina nikoli b nie napała na Biełaruś, — tłumačyć dypłamat. — Darečy, maja prysutnaść u Biełarusi była znakam taho, što kraina, čyje intaresy ja pradstaŭlaju, nie maje namieru vajavać. U adroźnieńnie ad Biełarusi, jakaja svajo pasolstva adklikała».
Dla 61-hadovaha Ihara Kizima Biełaruś była šostaj krainaj, dzie jon słužyŭ dypłamatam. Svaju karjeru pačaŭ u 1996 hodzie. Za 27 hadoŭ jon zajmaŭ roznyja pasady ŭ dypłamatyčnych pradstaŭnictvach Ukrainy ŭ Francyi, Nihiery, Kanadzie, Vialikabrytanii.
«Toje, što biełaruskaje vojska nie ŭdzielničaje ŭ vajnie, zasłuha mientalitetu biełaruskaha naroda»
Dazvoliŭšy rasijskim vojskam napaści na Ukrainu ź biełaruskaj terytoryi, Łukašenka zrabiŭ vybar, adznačaje Ihar Kizim. Jaho jon zrabiŭ da 2022 hoda. Padziei 2020-ha Łukašenku padšturchnuli da pryniaćcia rašeńnia, na čyim jon baku, miarkuje ŭkrainski dypłamat.
«Pytańnie nie ŭ tym, nakolki jon blizki z Rasijaj, a ŭ tym, što jamu treba było ŭsialak zachavać svaju ŭładu», — vykazvaje dumku ŭkrainski dypłamat.
Na jaho pohlad, rašeńnie Łukašenki było pamyłkovym z hledzišča siabroŭskich adnosinaŭ z Ukrainaj i pierśpiektyŭ dla samoha Łukašenki.
«Ni da čaho dobraha jahony vybar nie pryviadzie. Ciapier va Ukrainie duža datklivaje staŭleńnie da ŭsiaho, što tyčycca vajny, i toje, što Łukašenka apynuŭsia na baku zła, jak my kažam, heta jaho vybar.
Jon zajaŭlaŭ aficyjna, što zjaŭlajecca ŭdzielnikam «śpiecyjalnaj vajennaj apieracyi». Kazaŭ vyrazna i śviadoma, što padtrymlivaje vajnu i palityku Pucina. Bolš za toje, jon dapamahaje bojeprypasami i nie chavaje hetaha. Daŭ infrastrukturu dla bambavańnia Ukrainy, i ciapier bajeviki jaje vykarystoŭvajuć», — adznačaje Ihar Kizim.
Na jaho pohlad, toje, što biełaruskaje vojska nie ŭdzielničaje pakul u vajnie, heta zasłuha nie Łukašenki, a mientalitetu biełaruskaha naroda, jaki ŭ svaich hienach maje antyvajennuju pazicyju. Dla biełarusaŭ vajna nieprymalnaja.
«Jakija b nahody ni šukali dla ŭdziełu biełaruskaha vojska ŭ vajnie, złamić biełaruskaje hramadstva budzie Łukašenku duža ciažka.
Rasijskaje hramadstva Pucin złamaŭ. Tamu hramadstvu nieviadoma, za što jano va Ukrainie zmahajecca i apraŭdvaje vajnu varjackimi idejami ź minułaha», — davodzić ukrainski dypłamat.
«Fienomien Łukašenki-haspadarnika źlapili z frahmientaŭ»
Łukašenka sapraŭdy byŭ papularnym zamiežnym palitykam va Ukrainie, pryznaje Ihar Kizim.
«U Biełarusi była peŭnaja stabilnaść, pryčyny jakoj va Ukrainie nie razumieli da vajny. Była hłybokaja nastalhija pa savieckim. Usie ličyli, što Łukašenka zachavaŭ u Biełarusi častku savieckaj sacyjalnaj dziaržavy, jakaja padtrymlivała prostych ludziej», — tłumačyć pryčyny zachapleńnia ŭkraincaŭ Łukašenkam dypłamat.
Pavodle Kizima, simpatyi da Łukašenki stali zaŭvažnymi paśla 2014 hoda. U Biełarusi nie było vajennych dziejańniaŭ, i było mierkavańnie, što Łukašenka vajny ŭ Biełarusi nie dapuściŭ by.
«Ale ŭsio heta było iluzorna. Nielha ŭłasnuju biaśpieku stvarać za košt inšych. Łukašenka stvaraŭ vobraz Biełarusi jak pryvabnaj krainy dla žyćcia. Kali na ŭsich kanałach kažuć, jak dobra žyć u Biełarusi, dyk ludzi pačynajuć vieryć u toje», — adznačaje Ihar Kizim.
Jon sumniavajecca, što žyćcio ŭ Biełarusi było lepšym, čym va Ukrainie. Šmat biełarusaŭ jeździli va Ukrainu na zakupy. A tyja ludzi, ź jakimi hutaryŭ dypłamat, kazali, što im padabajecca žyćcio va Ukrainie.
«Va Ukrainie była raźvitaja svaboda pradprymalnictva, i biełarusy zajzdrościli, što pryvatny biznes raźvivajecca, a ŭ Biełarusi z hetym byli prablemy», — havoryć dypłamat.
Pavodle jaho słoŭ, zachaplalisia stvoranaj Łukašenkam sistemaj ludzi z savieckaj mientalnaściu, jakija pryvykli hrošy nie zarablać, a atrymlivać. Tyja ž, chto zarablaŭ ich svajoj pracaju, dobra adčuvali siabie va Ukrainie biez Łukašenki.
Kali Łukašenka pryjazdžaŭ na forumy, to zajaŭlaŭ, što lubić Ukrainu. Peŭnaja častka ŭkraincaŭ źviazvała jaho doŭhaje znachodžańnie pry ŭładzie sa stabilnaściu. Jany kazali, što va Ukrainie źmianiłasia 5 prezidentaŭ i ŭsio nie spyniajucca pieramieny.
«Fienomien Łukašenki składaŭsia z frahmientaŭ. Ź ich źlapili dobraha haspadarnika», — ličyć Ihar Kizim.
«Biełarusy nie padtrymlivajuć vajny — heta istotny arhumient, kab havaryć ź imi ŭ inšaj tanalnaści, čym z rasijanami»
Chto taki Łukašenka, ukraincy zrazumieli, kali pa ich stali stralać z terytoryi Biełarusi. Ci nie zadarahaja cana takoj navuki?
Ihar Kizim ličyć, što vajna suprać Ukrainy doraha abychodzicca samomu Łukašenku.
«Tak, dla ŭkraincaŭ jon byŭ niejkim simvałam, ale paśla svajoj pamyłki zhubiŭ padtrymku», — adznačaje dypłamat.
Ihar Kizim zaŭvažaje, što nie nadavaŭ by vialikaj uvahi Łukašenku, kali b nie razumieŭ, što jon praktyčna adzinaja asoba, jakaja prymaje ŭsie rašeńni ŭ Biełarusi. Biełaruś žyvie pa jaho zakonach.
«Łukašenka stvaryŭ krainu pad siabie, i biełarusam daviadziecca ź im raźbiracca», — adznačaje jon.
Ihar Kizim suprać kalektyŭnaj adkaznaści. Jon ličyć, što za vajnu suprać Ukrainy pavinny adkazvać palityčny kłas, jaki prymaŭ adpaviednaje rašeńnie.
«Tak, ciapier staŭleńnie da biełarusaŭ va Ukrainie nie zusim dobraje. Asabliva kiepskim jano było ŭ pieršyja dni vajny. Kali ja sprabavaŭ davodzić, što biełarusy roznyja, što bolšaść nie padtrymlivaje vajny, to heta ŭsprymałasia nieadnaznačna», — zhadvaje dypłamat.
Na jaho pohlad, ukraincam ź biełarusami paśla vajny budzie lahčej parazumiecca, čym z rasijanami, bo biełarusy nie zambavanyja vajnoj. Balšynia adekvatna myślić i navat, kali nie vykazvaje svaich dumak, to vajny nie padtrymlivaje.
«75—80 pracentaŭ rasijskaha hramadstva ličyć, što Pucin, pačaŭšy vajnu, zrabiŭ dobra. Heta budzie istotnym arhumientam, kab ź biełarusami vieści razmovy ŭ inšaj tanalnaści.
Ale toje, što vajskova-palityčnamu kiraŭnictva Biełarusi daviadziecca adkazvać za svaje dziejańni, biassprečna», — ličyć Ihar Kizim.
«Niepakojusia, što mahu stać apošnim ukrainskim pasłom u Biełarusi»
Ihar Kizim pierakanany, što padmurkam dla budučych adnosinaŭ Ukrainy z novaj Biełaruśsiu biez Łukašenki stanie toje, što biełaruskija dobraachvotniki baroniać krainy ad rasijskaj ahresii.
«Połk Kalinoŭskaha nie prosta dobraachvotniki, jany častka Uzbrojenych sił Ukrainy. Jany nie atrad najmitaŭ, jak vahnieraŭcy. Jak padraździaleńnie Uzbrojenych sił Ukrainy kalinoŭcy zmahajucca z supolnym našym voraham», — udakładniaje jon.
Biełaruskaja palityčnaja emihracyja padtrymlivaje Ukrainu na mižnarodnaj arenie.
«Šmat ludziej padtrymlivaje Ukrainu i ŭ samoj Biełarusi. Jany ščyra chočuć miru i chočuć, kab chutčej vajna skončyłasia. Tyja, z kim ja kamunikavaŭ, nie žadajuć vajavać suprać ukraincaŭ.
Dzivić, što takija biełarusy zastalisia ŭ Biełarusi i ich nie zmahli złamać», — adznačaje dypłamat.
Ihar Kizim dapuskaje, što ŭ Biełarusi ŭkrainskaha pasła doŭha nie budzie, i jaho niepakoić, što jon moža stać apošnim kiraŭnikom dypłamatyčnaha pradstaŭnictva.
«Intehracyja Biełarusi i Rasii adbyvajecca siamimilnymi krokami, ci zachavaje Biełaruś svoj suvierenitet i niezaležnaść — pytańnie adkrytaje.
Kali adbudziecca najhoršaje, to Biełaruś budzie «niezaležnaj», jak u Savieckim Sajuzie. Tady ž byli ŭ respublikach Ministerstvy zamiežnych spraŭ. Toje, jakuju dziaržavu sprabujuć sklapać Pucin i Łukašenka, cikava budzie pabačyć», — skieptyčna vykazvajecca ŭkrainski dypłamat.
Jon ličyć, što razryvać dypłamatyčnyja adnosiny miž Ukrainaj i Biełaruśsiu nie varta. Kanał kamunikacyj pavinien zastavacca. Akramia taho, pasolstva dapamahaje vyrašać pytańni ŭkraincam. Konsulskija pytańni stali aktualnymi. Z Rasii ŭ Biełaruś pryjazdžaje šmat ukraincaŭ pa dapamohu.
«Heta toj uzrovień dypłamatyčnych adnosinaŭ, jaki biełaruskaje kiraŭnictva zasłužyła», — adznačaje jon.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆHladzicie taksama:
Kiraŭnik Rovienskaj vobłaści: Biełarusy — dakładna nie ruskija. I jašče rana aceńvać ich rolu
Łukašenka apraŭdvaŭsia pierad Naryškinym za paškodžańnie kaštoŭnaha rasijskaha samalota
Pamiž Rasijaj i Ukrainaj idzie vajna bieśpiłotnikaŭ niečuvanaha maštabu
Ci moža Łukašenka pajści na vyzvaleńnie palitviaźniaŭ u abmien na pałonnych najmitaŭ
«Padlik hałasoŭ jak sataniscki rytuał». Były člen kamisii raskazaŭ, jak u Biełarusi falsifikujuć vybary11
Kamientary