Praŭnuk udzielnika Kastryčnickaj revalucyi i viaźnia polskaj turmy vajuje za Ukrainu. «I heta žach»
31-hadovy Jaŭhien Žuraŭski — anarchist z Baranavičaŭ. Voś užo 9 miesiacaŭ, jak jon staŭ «Sałamam» — minamiotčykam biełaruskaha bataljona «Vołat». Pry hetym jon i na froncie zastajecca viehanam. Žuraŭski — patomny revalucyjanier. «Nie chaču, kab maje dzieci bačyli toje, što davodzicca bačyć mnie na vajnie, — raskazvaje jon i pryznajecca: — Apynuŭšysia na radzimie, ja budu całavać ziamlu i płakać». Vialikaja hutarka «Našaj Nivy».
«Bachmut vyhladaje horš, čym razburany nacystami Minsk»
Jaŭhien Žuraŭski na froncie 9 miesiacaŭ. Jaho ŭjaŭleńni pra vajnu hruntavalisia na tym, što jon bačyŭ u filmach dy kampjutarnych hulniach. Hetyja karcinki nie padobnyja da realnaści, kaža jon.
Na taktyčna-miedycynskich zaniatkach vajskoŭcam pakazvajuć, jakija ranieńni atrymlivaje sałdat ad strełu 120-ym minamiotam. Ź im pracuje Žuraŭski.
«Pabačyŭšy tyja kadry, u mianie praskočyła: blin, heta my robim takoje ź ludźmi, — raskazvaje minamiotčyk — Heta žachliva. Ale pa nas stralajuć z «Hradaŭ», 120-ch minamiotaŭ. My adkazvajem sa svajho 120-ha minamiota. Heta naša rabota, bieź jakoj niemahčyma pieramahčy».
Žuraŭski tłumačyć, što śpiecyfika pracy minamiotčyka ŭ tym, kab stralać pa pazicyi voraha zdalok.
«Ja naohuł nikoli nie stralaŭ u čałavieka ŭ tvar. Spadziajusia, što i nie budu. Navat starajusia nie hladzieć vidosy, jakija nam kidajuć apieratary dronaŭ. Toje, što pakazvajecca tam, dla mianie maksimalna niepryjemna», — pryznajecca Jaŭhien.
Žuraŭski kaža, što nie choča, kab jaho dzieci bačyli toje, što ludzi robiać ź inšymi ludźmi, tolki tamu, što chieŭra sastarełych miarzotnikaŭ vyrašyła pierabudavać śviet, načytaŭšysia fašysta Ivana Iljina.
Žuraŭski byvaŭ u Bučy i Hastomieli, kali tam jašče nie byli razabranyja zavały razburanych damoŭ. Bačyŭ, što zrabili rasijskija vojski z Baradziankaj — nievialikim haradkom u Kijeŭskaj vobłaści. Ciapier kalinoviec vajuje ŭ rajonie Bachmuta.
«Možna kazać, što Bachmuta niama, — havoryć Jaŭhien. — «Ruski śviet» jaho źniščyŭ. Usie bačyli fotazdymki źniščanaha nacystami ŭ Druhuju suśvietnuju vajnu Minska. Dyk voś, Bachmut ciapier vyhladaje horš. Navat nie ŭjaŭlaju, jak možna jaho adbudavać».
«Na vajnie ekšnu chapaje, ale jon nie ź filmaŭ»
Žuraŭski nie vieryŭ, što vajna pačniecca, ale maralna byŭ padrychtavany da ŭdziełu ŭ joj. Jaho znajomyja raspracavali płan na vypadak rasijskaj ahresii. Pavodle jaho, biełaruskija dobraachvotniki mielisia zapisacca ŭ siły terytaryjalnaj abarony. Jon dziejničaŭ zhodna z płanam.
Va Ukrainu Jaŭhien pryjechaŭ 8 sakavika 2022 hoda, supravadžajučy humanitarnuju dapamohu, sabranuju polskimi i niamieckimi anarchistami.
Biełarus pryznajecca, što jamu było bojazna adpraŭlacca na front, ale jaho ŭlubionaje vykazvańnie dapamahło adoleć sumnievy: «Iści — kapiec jak strašna. Nie iści — kapiec jak soramna».
«Ruski śviet» ja nienavidžu ŭsio svajo žyćcio. Kali heta ruskamirskaja pošaść pieramoža va Ukrainie, to nadziei na volnuju Biełaruś, pazityŭnyja pieramieny va ŭsim śviecie možna zakopvać», — kaža jon.
Pieršy čas Žuraŭski dumaŭ, što jaho padraździaleńnie niepadrychtavanych navabrancaŭ terabarony kinuć strymlivać rasijskija kałony na Žytomirskuju trasu, jakoju ahresary namahalisia prarvacca da Kijeva. Čakać vyjezdaŭ na bajavyja zadańni daviałosia, adnak, doŭha.
«Vajna — heta nie pryhožyja kadry z ekšnam i śpiecefiektami kožnuju chvilinu, — tłumačyć jon. — Heta šmat brudnaj fizičnaj pracy. Marudnaje čakańnie i nie zaŭsiody intensiŭny strałkovy boj».
«Na vajnie zastajusia viehanam»
Jaŭhien Žuraŭski — viehan. Jon ź dziacinstva lubić žyvioł, a jaho nastolnaj knihaj byŭ encykłapiedyčny čatyrochtomnik Alfreda Brema. Z 14 hadoŭ jon pačaŭ zadumvacca, ci pravilna lubić žyvioł i jeści ich miasa.
«Upieršyniu ja admoviŭsia ad miasa ŭ 2009 hodzie. Mnie było 17 hadoŭ. Potym viarnuŭsia da spažyvańnia miasa. Paźniej ja zrazumieŭ, što bolš nie chaču spryčyniacca da zabojstva žyvioł i pastanaviŭ iści da viehanstva», — raskazvaje Jaŭhien.
Jaŭhien Žuraŭski ź viehanskaj pasyłkaj. Jaŭhien pakul biez adhadavanych vusoŭ — adznakaj vajaroŭ pałka Kalinoŭskaha. Fota: asabisty albom Jaŭhiena Žuraŭskaha
Žuraŭski pryznajecca, što pieršy čas na vajnie jamu było ciažka viehanić.
Za dzień ź ježy mahło być tolki dva vidy sałaty. Ale była meta vytrymać.
Dalej u našaha ŭzvoda terabarony naładzilisia dobryja adnosiny ź lvoŭskaj viehankuchniaj. Heta vałanciorskaja arhanizacyja, jakaja hatuje ježu dla viehanaŭ i viehietaryjancaŭ, jakija vajujuć, a taksama dla paciarpiełych ad vajny ludziej.
«Vałanciory stali bolš dasyłać viehietaryjanskaj ježy. Situacyja z charčavańniem narmalizavałasia nastolki, što ja jeŭ stravy, pra jakija [raniej] tolki čuŭ», — raskazvaje Jaŭhien.
Ź viehietaryjanskaj ježaj napačatku było kiepska i ŭ pałku Kalinoŭskaha. U adroźnieńnie ad terytaryjalnaj abarony, vajaram ježu pryvozili ŭžo hatovuju. Byvała, što viehan-biełarus abychodziŭsia tolki sałataj, bo kaša była ź miasam. Arhanizm ža patrabavaŭ bolš kałoryj padčas nahruzak.
«Kali jechali na bajavyja, dyk niepakoiŭsia, jak być. Niejak na miescy znajšłasia ŭpakoŭka z amierykanskimi viehanskimi pajkami dla padarožnikaŭ. Pieršy čas charčavaŭsia tolki imi, bo vybracca z Bachmuta na skład było składana», — apaviadaje minamiotčyk.
Siarod sasłužyŭcaŭ Jaŭhiena jość i jašče tyja, chto trymajecca viehanstva i viehietaryjanstva. Ciapier ź im słužyć viehan, jaki niadaŭna dałučyŭsia da kalinoŭcaŭ.
«Nam pašancavała z kamandziram, jaki lubić kucharyć. Kali hatuje dla nas boršč, to jość nievialikaja kastrulka dla viehanaŭ. Niadaŭna jon na bazie adkłaŭ dźvie karobki viehanskaj ježy. Ja žartuju, što ježy zaraz dla viehanaŭ chopić da kanca vajny, ale charčy razychodziacca duža chutka, asabliva na pazicyi», — raskazvaje Jaŭhien.
Viehany admaŭlajucca nie tolki ad spažyvańnia miasnoha, jak viehietaryjancy, ale iduć dalej: nie nosiać, naprykład, vopratku i abutak sa skury žyvioł.
Pa jaho słovach, u viehanaŭ na vajnie jość prablemy z abmundziravańniem. Jamu tolki niadaŭna ŭdałosia adšukać jakasny taktyčny abutak sa štučnaha materyjału.
Jaŭhien zaŭvažaje, što na terytoryjach, achoplenych vajnoj, šmat kinutych svojskich žyvioł. Mnohija traŭmavanyja. Jany ciahnucca da ŭkrainskich sałdat, šukajučy paratunku. Bačyć ich nievynosna baluča, kaža jon.
«Nie zmahu pačuvacca volnym, pakul niechta paniavoleny»
Jaŭhien Žuraŭski z Baranavičaŭ. U jaho siamji «była daŭniaja kamunistyčnaja tradycyja». Pradzied udzielničaŭ u rasijskaj Kastryčnickaj revalucyi 1917 hoda, a zatym u hramadzianskaj vajnie. Paśla jon siadzieŭ u polskim kancłahiery za revalucyjnuju ahitacyju.
Padletkam Žuraŭski zrazumieŭ, što vakoł dziejecca niešta nie toje.
«Mnie padabałasia ideja pra śviet, zasnavany na svabodzie, roŭnaści i braterstvie. Adnak čym bolš vyvučaŭ saviecki dośvied, tym bolš upeŭnivaŭsia, što aŭtarytarnaja sacyjalistyčnaja madel uzvodzić tolki dyktaturu», — kaža Jaŭhien.
Jaŭhien Žuraŭski na akcyi salidarnaści sa źniavolenymi anarchistami. Vystavu ŭ Biełaruskim moładzievym chabie naviedała za adzin viečar bolš za 250 čałaviek. Praz čatyry dni śviet źmienicca: pačniecca vajna. Fota: asabisty albom Jaŭhiena Žuraŭskaha
Niejak Žuraŭski natknuŭsia na pracy tearetykaŭ anarchizmu. U ich chłopiec ubačyŭ vobraz idealnaha dla siabie hramadstva. Tak Jaŭhien staŭ paśladoŭnym anarchistam.
«Anarchistam ja staŭ praz svoj ehaizm, bo chaču žyć volna i spakojna. Kab nijakija ludzi ci instytucyi nie prymušali mianie rabić toje, čaho ja nie žadaju. Ale ja nie zmahu pačuvacca volnym, pakul choć niechta paniavoleny», — tłumačyć kalinoviec.
Na jaho pohlad, padziei ŭ Biełarusi — prykład taho, što pradstaŭničaja demakratyja da dobraha nie viadzie. Prezidenckija, parłamienckija respubliki lohka stanoviacca aŭtarytarnymi dyktaturami, miarkuje jon.
Za ŭdzieł u anarchisckich akcyjach Žuraŭskaha niekalki razoŭ štrafavali i kidali na «sutki».
U 2020 hodzie Jaŭhien vymušany byŭ emihravać paśla taho, jak nieviadomyja kinuli ŭ akno prakuratury «słoik z vadkaściu i ryźziom». Była raspačata kryminalnaja sprava za «asabliva złosnaje chulihanstva». U miascovych aktyvistaŭ anarchisckaha ruchu adbylisia vobšuki. Pieratreśli žytło i aktyvista.
U Varšavie Žuraŭski pracavaŭ u adnym ź miascovych baraŭ. Arhanizoŭvaŭ akcyi pratestu.
Za adnu ź ich, kala pasolstva Biełarusi ŭ Polščy, suprać Žuraŭskaha na radzimie raspačali kryminalnuju spravu «za dziejańni, skiravanyja na raspalvańnie sacyjalnaj varožaści». Paźniej siłaviki razhramili kvateru maci aktyvista.
«Na źmienu niaŭdałaj revalucyi pryjšła žorstkaja reakcyja»
Jaŭhien Žuraŭski miarkuje, što pratest 2020-ha paciarpieŭ parazu, bo jaho mety nie dasiahnutyja. Nie byli skasavanyja vyniki sfalsifikavanych vybaraŭ, biespakaranymi za hvałt zastalisia siłaviki, Łukašenka dahetul pry ŭładzie.
Kali tysiačy ludziej vyjšli pratestavać, nie było palityčnych arhanizacyj, jakija b viedali, kudy nanosić udary praciŭniku, jak abaraniać demanstrantaŭ, jak vyzvalać ludziej z turmaŭ. Žuraŭski miarkuje, što najbolš bili pa sistemie nievialikija hrupy anarchapartyzanaŭ, ale ich było niedastatkova.
Na źmienu ŭzdymu 2020-ha pryjšła žorstkaja reakcyja.
Kalinoviec pierakanany, što pratesty adnoviacca, bo biełarusy «Łukašenku nie palubiać za toje, što jon uvioŭ terarystyčnuju dyktaturu».
«Ciapier jamu z dapamohaj maskoŭskich siabroŭ udajecca ŭtrymlivać uładu, ale jak tolki ŭ Rasii pahoršaje situacyja, to pahoršaje jana i ŭ Łukašenki, tamu los Biełarusi šmat u čym vyrašajecca va Ukrainie, — ličyć Žuraŭski. — Kali Rasija budzie pieramožanaj, to dyktatar zastaniecca sam-nasam sa svaimi prablemami. U jaho nie chopić resursaŭ zdušyć novuju chvalu biełaruskaha pratestu».
Jaŭhien Žuraŭski pryznajecca, što jamu ciažka ŭjavić, jak ciapier žyvuć u Biełarusi suajčyńniki. Na jaho dumku, situacyja ŭ ich horšaja, čym va ŭkraincaŭ, jakija vajujuć.
«U nas jość zbroja, pobač tavaryšy, jakija padtrymajuć. My nie biezdapamožnyja i nie samotnyja. Unutry ž Biełarusi ludzi pierabyvajuć u strachu i čakańni aryštu. I im niama ad kaho čakać dapamohi i mahčymaści dać adpor karnikam», — kaža kalinoviec.
Jaŭhien spadziajecca, što ziemlaki nie zvyknucca z hvałtam, ale pa vyzvaleńni ad dyktatury im spatrebicca psichałahičnaja dapamoha, upeŭnieny jon.
Pratest, 2020 hod. Siłaviki ciahnuć schoplenaha pratestoŭca.
«My ŭsie budziem traŭmavanyja. Niechta žyŭ praciahły čas u čakańni pieraśledu, niechta siadzieŭ u turmie, a niechta vajavaŭ. Cełaja kraina z posttraŭmatyčnym stresavym rasstrojstvam. I heta žach», — adznačaje Žuraŭski.
Da vajny ŭ jaho i pravaabaroncy Nasty Łojki była ideja stvaryć centr resacyjalizacyi dla byłych niavolnikaŭ turmaŭ.
U niavolu šmat chto papadaje za aby-jakija praviny, a vychodziać adtul z pałamanymi losami i źniaviečanaj psichikaj, kaža Jaŭhien. Ciapier hetaja zaduma bolš aktualnaja, a jaje metavaja aŭdytoryja pavialičyłasia.
Žuraŭski kaža, što va Ukrainie hramadstva i dziaržava namahajucca dapamahać traŭmavanym vajnoj ludziam viarnuć ich da mirnaha žyćcia. Častka ź ich moža być niebiaśpiečnaj dla inšych ludziej.
Takaja ž situacyja i ź biełarusami, ale im niama na kaho spadziavacca, akramia jak na samich siabie.
«Maja idealnaja Biełaruś — heta maksimalna decentralizavanaja kraina z mocnym nizavym samakiravańniem. My śviedki taho, što niasie z saboju centralizacyja. Ułada pry joj traplaje ŭ ruki adnaho čałavieka», — kaža Jaŭhien.
Žuraŭski ličyć, što hramadzianie novaj Biełarusi pavinny mieć prava na vałodańnie zbrojaj.
Kali ŭ chacie budzie stajać pompavaja strelba, to palityk, jaki navažycca zachapić uładu, dziesiać tysiač razoŭ padumaje, ci varta ryzykavać, tłumačyć kalinoviec.
Žuraŭski nie chacieŭ by, kab Biełaruś ustupała ŭ NATA ci Jeŭrasajuz, ale ŭ jaje pavinien być prajeŭrapiejski šlach raźvićcia. «Jeŭrapiejskija krainy bolš volnyja. Tam bolš mahčymaściaŭ upłyvać na toje, što adbyvajecca ŭnutry krainy. Takija krainy dalokija ad majho ideału, ale jany lepšyja za łukašysckuju Biełaruś», — kaža jon.
Jaŭhien Žuraŭski nie vyklučaje, što połk Kalinoŭskaha i inšyja biełaruskija dobraachvotniki ŭkrainskaha vojska mohuć udzielničać u vyzvaleńni Biełarusi. Ale heta moža zdarycca tolki tady, kali narod Biełarusi vykaža svaju pazicyju.
Jaŭhien Žuraŭski maryć pra viartańnie. «Apynuŭšysia na radzimie, ja budu całavać ziamlu i płakać», — kaža jon. «U mianie tolki adzin šlach viartańnia — uzbrojeny», — miarkuje jon pry hetym.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆHladzicie taksama:
Bajpoł nazvaŭ imiony mahčymych zabojcaŭ Andreja Zielcara. I zajaviŭ, što siłavika «Nirvanu» zastreliŭ svoj ža6
Kamientary