«Mnie zdavałasia, što tak robiać usie». Deputatka Minharsavieta ščyra raskazvaje pra toje, jak jana apynułasia na pasadzie
Volha Ciesakova — dziejnaja deputatka Minharsavieta, jakaja ŭ 2020-m asudziła hvałt i falsifikacyi, a paźniej źjechała z krainy. Raspytali jaje pra ŭnutrany bok vybaraŭ i deputactva.
Na 2017 hod Ciesakova — mahistrantka ekanamičnaha fakulteta BDU, a taksama kiraŭnica kaardynacyjnaj rady studenckich internataŭ BDU. U takim statusie jana i pajšła na vybary ŭ Minharsaviet.
«Naša Niva»: Čamu vy tady vyrašyli bałatavacca?
Volha Ciesakova: Na toj momant, u 2017-m, mnie heta padałosia cikavym, zdavałasia, što ja rablu ŭsio pravilna. Naša kaardynacyjnaja rada zajmałasia abaronaj pravoŭ studentaŭ, u tym liku tych, chto žyŭ u internatach. I ja bačyła ŭ deputactvie mahčymaść heta maštabiravać, ja ž i vyłučałasia ad akruhi studenckaj vioski.
«NN»: Na toj čas vy vieryli ŭ hetuju sistemu?
VC: Składana skazać, bo ŭ mianie nie było inšaha dośviedu, kab zrazumieć, što hetaja sistema nieefiektyŭnaja. My žyli ŭ dziaržavie, dzie ja i sama sutykałasia z sacyjalnaj niaroŭnaściu, ale mahła nie nadta źviartać na jaje ŭvahu.
Prajšło niekalki hadoŭ z vybaraŭ 2010 hoda. Tady było adčuvańnie, što adbyvajecca niešta niapravilnaje, ale jano chutka pierakryłasia vučobaj i inšymi rečami.
Tamu ŭ 2017-m u mianie nie było vialikich čakańniaŭ, ja prosta nie viedała, jak jano pracuje. Nichto ž nie kaža, jak heta — być deputatam: dali pačytać zakon ab miascovym kiravańni i samakiravańni, pačytać pra paŭnamoctvy Minharsavieta, ale z hetaha składana ŭjavić, jak sistema nasamreč pracuje.
Nie ŭsprymała deputactva jak niešta mocna palityčnaje, a chutčej jak sacyjalnaje, šmat chto kazaŭ i dahetul kaža, što deputaty pa-za palitykaj. Ciapier ja ŭ heta nie vieru, ale tady ja nie razumieła, jak heta pracuje. Było adčuvańnie, što ŭ parłamiencie bolš zajmajucca palitykaj, tym, što ŭpłyvaje na krainu, naprykład, prymajuć zakony. A miascovyja saviety — niešta, što ŭpłyvaje na žyćciadziejnaść horada.
«NN»: Jaki byŭ miechanizm vašaha vyłučeńnia?
VC: Pa-pieršaje, mianie musiła padtrymać administracyja ŭniviersiteta, potym było znajomstva z administracyjaj rajona. Heta mnie zdavałasia vielmi łahičnym — kali ty chočaš skarystacca studenckim resursam, musić być razumieńnie, što tvaju dziejnaść padtrymlivajuć.
U nas ža nie samadurstva, kali kiraŭnik rady moža rabić što pažadaje. Kab kamanda tabie dapamahła ŭ ahitacyi i inšych spravach, studencki haradok i administracyja BDU musili viedać pra mianie. Ź ich boku nie było nijakich piarečańniaŭ, tady jašče byŭ minuły rektar, [Siarhiej] Abłamiejka.
«NN»: Vy kazali raniej pra toje, što atrymali maralnuju padtrymku ad kiraŭnictva BDU. Jak heta było?
VC: Ja pryjšła da kiraŭnika studharadka pa ideałahičnaj i vychavaŭčaj pracy, skazała, što chacieła b paŭdzielničać u vybarach, atrymała zhodu. Potym hetaksama sustrełasia z dyrekcyjaj studharadka i z prarektaram pa vychavaŭčaj pracy, ale sustreča ź im była karotkaja — zbolšaha majo vyłučeńnie kuryravała dyrekcyja studharadka, tady, zdajecca, joj kiravała Ała Mielech.
«NN»: Vy taksama paznajomilisia z administracyjaj Maskoŭskaha rajona. Navošta?
VC: Mnie heta zdavałasia łahičnym. Ty idzieš bałatavacca ad hetaj akruhi, adpaviedna, ty pracuješ u źviazcy z vykanaŭčaj uładaj. Tamu dla mianie było łahična pajści i paznajomicca, kab i ludzi na mianie pahladzieli, i ja zadała pytańni. Heta razhladałasia jak praca na nastupnyja čatyry hady, chacia i nieapłačanaja.
Jość zakon ab miascovym kiravańni i samakiravańni, i paŭnamoctvy Minharsavieta — pracavać z administracyjaj horada i rajonaŭ. Naprykład, biudžet składajuć nie deputaty, a Minharvykankam, deputaty jaho tolki padpisvajuć abo karektujuć, kali na heta jość zapyt.
«NN»: Ale kali vy jašče tolki kandydatka ŭ Minharsaviet, navošta vam znajomicca z administracyjaj?
VC: Kab mianie viedali i ja nie była dla ich noŭnejmam. Było zrazumieła, što ŭ deputaty trapić niaprosta, heta nie toj vypadak, kali ty papularny błohier i tamu za ciabie prahałasujuć. Ty musiš być čałaviekam z bekhraŭndam, suviaziami.
«NN»: Heta była sproba zakinuć za siabie słoŭca?
VC: Napeŭna, tak. Pakazać, što ja idu ad VNU, maju ad jaho padtrymku i žadaju zrabić niešta dobraje.
Heta była prosta sustreča ŭ administracyi z tahačasnym kiraŭnikom rajona [Andrejem Žajłovičam], vielmi karotkaja. Nie ja damaŭlałasia pra jaje — tak razumieju, na heta byŭ zapyt ad univiersiteta.
Raskazała, što daŭno zajmajusia pytańniami studentaŭ i bałatujusia ad akruhi, dzie znachodzicca studenckaja vioska, što vielmi chaciełasia b zrabić niešta karysnaje nie tolki dla studentaŭ, a i dla inšych žycharoŭ horada.
«NN»: Jak vy źbirali podpisy za vyłučeńnie?
VC: Spačatku, u śniežni 2017-ha, my zarehistravali inicyjatyŭnuju hrupu, im vydali paśviedčańni. Byli pikiety pa zbory podpisaŭ, taksama my dzialilisia na hrupy i chadzili pa kvaterach. My musili padać 150 podpisaŭ, treba było sabrać troški bolej, bo niekatoryja podpisy zvyčajna adbrakoŭvajucca.
«NN»: Jak uźnikła vaša inicyjatyŭnaja hrupa i z kaho jana składałasia?
VC: Heta byli studenty, i nie tolki z kaardynacyjnaj rady, a i prosta sa Studenckaj asamblei BDU — ludzi z BRSM, Studsajuza, rady starastaŭ. Niekatoryja ludzi sa Studsajuza potym dapamahali i ŭ ahitacyi. Abmierkavała ź inšymi studentami, što źbirajusia vyłučacca, i prapanavała im spytać u svaich arhanizacyjach, moža, niechta tam pažadaŭ by mnie dapamahčy.
«NN»: Ci byŭ udzieł u vašaj inicyjatyŭnaj hrupie dobraachvotnym?
VC: Mnie nichto nie kazaŭ, kab jaho prymusili tam udzielničać, heta zvyčajnaja aktyŭnaść. Moža, niechta paabiacaŭ kamu-niebudź premiju za ŭdzieł [u inicyjatyŭnaj hrupie], ale ja nie pytałasia ŭ kožnaha čałavieka, ź jakim matyvam jany prychodzili.
«NN»: Taksama byli źviestki pra toje, što studentaŭ BDU prymušali ŭstupać u supołku «Ukantakcie», kab padtrymać vas. Jak vy možacie heta prakamientavać?
VC: Ja nie mahła kantralavać dziejnaść usich ludziej, i hetuju situacyju ciapier možna pierakryvać jak zaŭhodna. Kali b ciapier niechta ź Pierachodnaha kabinieta prymusiŭ padpisvacca za Śviatłanu Cichanoŭskuju, heta značyć, što Śviatłana jamu zahadała tak rabić? Tady ŭ mianie było zanadta bahata roznych kłopataŭ, kab jašče kantralavać, što pišuć ludzi ŭ sacsietkach. U kahości zdaryŭsia taki impet — dobra. Inšy vypadak, kali z kimści pahutaryła kiraŭnictva. Ale ja dakładna nie prasiła kahości prymušać.
Čytajcie taksama:
«NN»: Ci vy dapuskajecie, što vašaj pieramozie mahli paspryjać ułady?
VC: Tak, ale ŭ 2018-m mnie zdavałasia, što tak robiać usie. Ličyła pravilnym pajści i paznajomicca z administracyjaj, i dla mianie było vidavočnym, što ŭniviersitet budzie padtrymlivać svaju studentku.
Prymušać — heta drenna, ale ahitavać — heta mnie zdavałasia łahičnym. Naturalna, što kali čałaviek vyłučajecca ad pracoŭnaha kalektyva, hety pracoŭny kalektyŭ za jaho i prahałasuje, bo inakš niama sensu jaho vyłučać. Dy kali mianie niešta i turbavała, ja nie źviartała na heta šmat uvahi.
«NN»: Jakaja vy była deputatka?
VC: Pieršy hod mnie było vielmi ciažka pracavać. Jość niekalki dakumientaŭ, jakija rehłamientujuć našu dziejnaść, ale niezrazumieła, jak heta ŭsio pracuje na praktycy. Ty čytaješ zakanadaŭstva, ale ciabie zusim nie rychtujuć da sustrečaŭ z hramadzianami, kali z taboj kamunikujuć niekarektna i familjarna. Takija rečy pakidali mocnaje niepryjemnaje adčuvańnie i ŭpłyvali na ahulnaje ŭražańnie ad hetaj pracy.
Taksama ja šeść hadoŭ pražyła ŭ internatach i nie viedała šmat kamunalnych rečaŭ, naprykład, jak pravilna vyvozić śmiećcie. Heta ciapier ja ŭžo bolš-mienš viedaju Žyllovy kodeks i peŭnyja sanitarnyja praviły, a tady mnie davodziłasia kožny raz chadzić da staršyni ci bolš-mienš znajomych kalehaŭ i pytacca, što rabić. Sama prymała ludziej i pisała listy, a heta asobnyja navyki, nie isnuje kursaŭ, jak stać deputatam.
«NN»: Ci jość niešta z časoŭ vašaha deputactva, čym vy hanaryciesia?
VC: Napeŭna, tolki historyja z 2020 hoda, kali na dvaravoj sustrečy da mianie padyšli ludzi i skazali «jak zdorava, što my za vas prahałasavali ŭ 2018-m». Tolki tady mnie padałosia, što ŭsio heta było nie darma. Nie aceńvaju deputacki dośvied jak supierkłasny, mnie škada, što ja ŭ hetym udzielničała.
Pieršy čas mnie było soramna. Bačyła, što na papiery deputactva — heta adno, a adbyvajecca ŭsio pa-inšamu. Dla mianie hety dośvied stanoŭčy tolki tym, što ja pabyła ŭnutry sistemy, vyvučyła bolš padrabiazna zakanadaŭstva i padychody da vyrašeńnia prablemaŭ i ciapier mahu bolš efiektyŭna dapamahać ludziam.
Čytajcie taksama:
«Raiŭ mnie znajści žanicha z AMAPa». Byłaja deputatka raskazała, jak kantaktavała z Barsukovym
«NN»: Čamu kankretna hety dośvied vyklikaje ŭ vas soram?
VC: Ciaham času zrazumieła, što mianie ŭchvalili, inakš by ja tudy nie trapiła. U 2020-m atrymała paćvierdžańnie, što za mianie hałasavali nie tolki studenty, a i žychary rajona, i padumała — mahčyma, i nie tak usio falsifikavali.
Akazałasia, što ŭ pracy my zaležym ad vykankama i ŭsio padparadkavanaje praceduram, što ty — byccam najomny dyrektar, zadača jakoha — nie zadavać pytańni, a prosta padpisvać dakumienty. Možaš ich i nie čytać, nikoha heta nie chvaluje. Na ŭsie pytańni znojdziecca 50 arhumientaŭ abo tabie ledźvie nie zahadam skažuć, što tak i treba, tamu padpisvajcie i nie vydurniajciesia.
Kali treba pravieści pryznačeńnie novaha mera, nikoha nie chvaluje, jakija ŭ vas spravy — usim treba pryjechać u budni dzień tolki dla hetaha. Niama sistemy elektronnaha hałasavańnia, i ty hałasuješ padniaćciem ruk, a kali troški zamarudziŭsia, na ciabie pilna hladzić ledźvie nie kiraŭnictva krainy, u tym liku hienieralny prakuror i Kačanava — maŭlaŭ, čamu ty nie padymaješ ruku?
«NN»: Na vašu dumku, chto kankretna ŭchvaliŭ vaša pryznačeńnie?
VC: Napeŭna, nikoha z hetych ludziej užo niama na tych pasadach. Ale mnie zrazumieła, što heta było źviazana z univiersitetam. Nie viedaju ŭnutranaj kuchni, ale naŭrad ci ideja vyłučacca ŭspłyła b, kali b niechta nie vyrašyŭ pahulacca i nabrać sabie ački.
Ja nie manitoryła vybary, tym bolš što tady da ich byŭ jašče hod.
Prosta ŭkinuli prapanovu — maŭlaŭ, možna stać deputatkaj, i ja takaja — nu, akiej, i pačała pra heta čytać.
«NN»: Čym vy zajmajeciesia ciapier?
VC: Viadu svoj prajekt pad nazvaj «Heta naš horad», jon atrymaŭsia na bazie supracoŭnictva ź dziejnaj inicyjatyvaj KATOS. Ale KATOS — heta bolš pra miascovaje samakiravańnie, a moj prajekt — pra ŭzajemadziejańnie ź miascovaj uładaj, napisańnie zvarotaŭ. My kansultujem, raskazvajem, jak usio heta pravilna rabić.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆČytajcie taksama:
Hajdukievič, Hihin, Špakoŭski, Šaŭcoŭ, Barsukoŭ i astatnija. Chto ŭ Minsku sabraŭsia ŭ deputaty
Adzin deputat išoŭ na pieravybary — a ŭ vyniku nie danios papiery da vybarčaj kamisii
Marzaluka śpisvajuć va ŭtyl? «Biełaja Ruś» vystaviła jamu kankurenta na parłamienckija vybary
«Navat jaho prychilniki zrazumieli, što žyć jak raniej užo nie atrymajecca». Biełarusy raskazali pra atmaśfieru ŭ krainie napiaredadni vybaraŭ8
Kamientary
U vyniku čaho pratesty pierajšli ŭ dvarovyja čajepićci.
Pytańnie: ci prykłała da hetaha ruku deputat Volha Ciesakova?
Nie tak! "Dvarovyja čajepicija" - heta była realizacyja hramadzianskaj aktyŭnaści, spantannych, stychijny pošuk zdolnych aktyvistaŭ, sproba stvareńnia choć niejkich struktur. Stanaviłasia vidavočnaj pryčyna chałastoha chodu masavych maršaŭ - nie było struktury, jakaja b skiravała chaatyčny narodny pratest. Šmat kamu mienavita "katos" padavaŭsia mahčymym lehalnym instrumientam cisku na ŭładu. Spačatku dvarovyja kancerty i lekcyi, znajomstva ludziej miž saboju, a potym ŭ hetaha pačało raści niešta, i katosy taksama.