Jak elitnaja kałonija dla byłych čynoŭnikaŭ i siłavikoŭ pieratvarajecca ŭ palityčnuju turmu. Historyja «Vićby-3»
Akademik, prakurory, sudździ, hiendyrektary — šmat viadomych ludziej prajšli praz «Vićbu-3». «Svaboda» raskazvaje pra «ŭzorna-pakazalnuju» kałoniju, dzie ciapier adbyvajuć pakarańnie 140 palitviaźniaŭ.
Ad harbačoŭskaha ŁPP da papraŭčaj kalonii
U 1985 hodzie paśla viadomaha harbačoŭskaha ŭkazu ab baraćbie z pjanstvam u haradskim pasiołku Vićba, što za 9 kiłamietraŭ ad abłasnoha centru, źjaviŭsia lačebna-pracoŭny prafiłaktoryj. U 1992 hodzie ŁPP pieratvaryli ŭ vychavaŭča-pracoŭnuju kałoniju dla niepaŭnaletnich. Ale padletkaŭ tam było zusim mała i ź lutaha 2005 hoda tut znachodzicca papraŭčaja kałonija «Vićba-3» ahulnaha režymu dla darosłych.
Paśla taho, jak u 2007 hodzie zakryli mienskuju PK-1, što znachodziłasia na vulicy Kalvaryjskaj, «Vićbu-3» vyrašyli pieraŭtvaryć u pakazalnuju «čyrvonuju zonu» dla «pieršachodaŭ». I ciapier «Vićba» ličycca «elitnaj» i ŭzorna-pakazalnaj — tam adbyvajuć pakarańnie byłyja čynoŭniki i supracoŭniki pravaachoŭnych orhanaŭ (milicyjanty, śledčyja, sudździ, prakurory), karupcyjaniery, a taksama inšaziemcy.
U 2011 hodzie na terytoryju «Vićby» sa staroha respublikanskaha turemnaha špitala pierajechała psichijatryčnaje adździaleńnie. Ciapier tut taksama pracuje psichijatryčnaja lakarnia, kudy pryvoziać źniavolenych pacyjentaŭ z usioj Biełarusi.
Kałonija nievialikaja. U «Vićbie» adbyvajuć pakarańnie kala 1 tysiačy asudžanych. Dla paraŭnańnia — u Babrujskaj kałonii kala 3,5 tysiačy źniavolenych.
Znakamityja viaźni
U «Vićbie-3» adbyvaŭ pakarańnie namieśnik hienieralnaha prakurora Biełarusi Alaksandr Archipaŭ, jaki «admazaŭ» matacyklista, što ździejśniŭ DTZ, u jakim zahinuła dziaŭčyna. Archipaŭ nibyta atrymaŭ chabar ad baćki taho maładziona — załaty źlitak i butelku darahoha kańjaku. Pakarali prakurora 6 hadami kałonii, ale adsiedzieŭ jon tolki paŭtara. Vyzvaliŭsia praz pamiłavańnie ad Łukašenki.
U hetaj kałonii taksama siadzieŭ akademik, były dyrektar RNPC traŭmatałohii i artapiedyi Alaksandr Bialecki. Jaho asudzili ŭ 2019-m na 7,5 hoda źniavoleńnia ŭ hučnaj spravie miedykaŭ. Praz paŭtara hoda akademika Bialeckaha taksama pamiłavaŭ Łukašenka.
Siadzieŭ u «Vićbie-3» i były kiraŭnik «Motaveła» Alaksandar Muraŭjoŭ. Letaś jon vyjšaŭ na volu.
Zaraz za kratami ŭ hetaj kałonii znachodziacca były namieśnik dziaržsakratara Savieta biaśpieki Andrej Uciuryn, jakoha asudzili ŭ 2020 hodzie na 12 hadoŭ za chabar; homielski sudździa Jury Žoraŭ, jaki atrymaŭ 13 hadoŭ za chabar; namieśnik staršyni Minharvykankama Ihar Vasiljeŭ (14 hadoŭ, taksama za chabar — pamieram 250 tysiač dalaraŭ).
141 palitźniavoleny
Pieršyja palitviaźni ŭ «Vićbie-3» źjavilisia paśla prezidenckich vybaraŭ 2006 hoda. Tam adbyvali pakarańnie były deputat Pałaty pradstaŭnikoŭ Siarhiej Skrabiec, a taksama tahačasny kandydat na prezidenta Alaksandr Kazulin. Paśla vybaraŭ 2010 hoda ŭ «Vićbie» pabyvali taksama kandydat na prezidenty Andrej Sańnikaŭ, hramadski aktyvist Alaksandr Atroščankaŭ, anarchist Ihar Alinievič.
Ciapier u hetaj kałonii i SIZA, badaj, samaja vialikaja kolkaść palitźniavolenych — 141 čałaviek. Siarod ich šmat viadomych ludziej: advakat i siabra Kaardynacyjnaj rady Maksim Znak, palityk Andrej Dźmitryjeŭ, žurnalist Dźmitry Navažyłaŭ, były prakuror Jaŭhien Babak, były śledčy Jaŭhien Juškievič, dziciačy piśmieńnik Dźmitry Jurtajeŭ, aktyvist Maksim Viniarski.
Paŭhoda tamu ŭ «Vićbie» źmianiŭsia načalnik — zamiest pałkoŭnika Alaksieja Staravojtava kałoniju ŭznačaliŭ Filip Sturčanka, jaki raniej pracavaŭ načalnikam režymnaha adździeła Departamienta vykanańnia pakarańniaŭ Viciebskaj vobłaści.
Pavodle byłoha źniavolenaha Andreja, jaki vyzvaliŭsia vosieńniu 2023 hoda i pahadziŭsia pahutaryć sa «Svabodaj» na ŭmovach ananimnaści, z prychodam Sturčanki praviły i paradki stali bolš žorstkimi.
«Raniej za drobnaje parušeńnie možna było abyścisia pazačarhovym dziažurstvam, a kali źjaviŭsia Sturčanka, za samuju małuju pravinu ludziej adpraŭlajuć u ŠYZA. Uskładniłasia litaralna ŭsio: pierasoŭvańnie pa kałonii, praces atrymańnia lekaŭ (svajaki nie mohuć pieradać ci prysłać impartnyja preparaty, lekaram zahadana pryznačać tolki ajčynnyja), źjaviłasia jašče šmat inšych pieraškod. Raniej Sturčanka pracavaŭ u SIZA i z saboj prynios adtul samaje horšaje», — ličyć Andrej.
Biznesoviec Alaksandr Knyrovič, jakoha asudzili pavodle ekanamičnaha artykuła, pravioŭ u «Vićbie-3» amal try hady (z 2018-ha pa 2021-y). Jon kaža, što asabliva žorstkaha staŭleńnia da źniavolenych z boku piersanału nie zaŭvažaŭ.
«Na maich vačach nivodnaha vypadku pabićcia źniavolenych nie było. Mianie čaściakom krytykujuć za toje, što ja ŭ intervju žurnalistam nazyvaju «Vićbu» «tannym sanatoryjem». Ale praŭda, rukaprykładstva i biaźmiežža tam ja nia bačyŭ.
Tak, u lubym kalektyvie traplajucca svołačy. I siarod piersanału byli takija. Bačyŭ, jak ludziej stavili na choład u dvoryk na davoli praciahły čas», — uspaminaje były viazień.
Druhi były źniavoleny «Vićby», jaki adbyvaŭ pakarańnie pavodle niepalityčnaha artykuła i niadaŭna vyzvaliŭsia, u razmovie sa «Svabodaj» raskazaŭ pra adzin vypadak žorstkaha pabićcia viaźnia ŭ sakaviku 2021 hodu. U toj pieryjad tudy pačali zavozić pieršych palitźniavolenych. Pa słovach surazmoŭcy, adzin z «palityčnych» u niejkim dakumiencie nasuprać svajho proźvišča napisaŭ «niezakonna asudžany» i skazaŭ, što jaho zatrymlivali takija ž złačyncy, jak supracoŭniki kałonii. Namieśnik načalnika «Vićby» ŭ režymna-apieratyŭnaj pracy Dzianis Fiedčanka ŭ adkaz zahadaŭ «vykarystać śpiecsrodki».
Jak śćviardžaje były viazień, «palityčnaha» žorstka pabili i pasadzili na 27 dzion u ŠYZA. A potym vadzili ŭ duš adnaho pad kanvojem, kab inšyja viaźni nie bačyli ślady bićcia na ciele.
ŠYZA i PKT dla palityčnych
Pra svaje ŭražańni ad ŠYZA «Vićby» «Svabodzie» raskazaŭ taksama były palitźniavoleny Dźmitry Furmanaŭ.
«U «Vićbie» ja prabyŭ piać dzion u karantynie i 48 — u ŠYZA. U atrad trapić nie paśpieŭ, bo vyzvaliŭsia. U izalatar mianie adpravili za toje, što zachacieŭ aznajomicca z praviłami ŭnutranaha rasparadku. Terminy znachodžańnia pastajanna padaŭžali. Padjom u ŠYZA a 5-j ranicy.
Chałodnaja bietonnaja kletka, nary bietonnyja, jakija «adšpilalisia» tolki na noč. Matrac i paścielnaja bializna «nie pałožany», vierchniaje adzieńnie i termabializna taksama. U kamiery jašče byli mietaličnyja stoł i zedlik, prykručanyja da padłohi. Sahravaŭsia tolki fizičnymi praktykavańniami, prysiadańniami. Uspaminaju žudasny choład», — padzialiŭsia Dźmitry Furmanaŭ.
U «Vićbie-3» adbyvajuć pakarańnie i niekalki «znakavych asobaŭ», u tym liku i advakat, siabra Kaardynacyjnaj rady Maksim Znak, jakoha asudzili na 10 hadoŭ.
Ź lutaha 2023 hoda suviazi ź im niama, listy rodnym nie prychodziać — palitźniavoleny znachodzicca ŭ tak zvanym režymie «nikamunikada».
Pavodle infarmavanych krynic, Znaka ŭžo amal hod trymajuć u PKT.
Nievykanańnie płanu
U «Vićbie», jak i va ŭsich papraŭčych ustanovach, jość svaja pramysłovaja zona: šviejnaja vytvorčaść, drevaapracoŭka i raźbirańnie mietału. Źniavolenyja pracujuć 6 dzion na tydzień u dźvie źmieny.
«Šviejnaja vytvorčaść — heta žach: pamiaškańnie nie aciaplajecca, pylnaje, brudnaje. Tam šyjuć roznyja haspadarčyja pryłady kštałtu nasadak dla švabraŭ, śpiecvopratku dla pradpryjemstvaŭ. Nie tak daŭno byŭ vialiki zakaz dla Mienskaha zavodu šaścierniaŭ.
Šyjuć u vialikaj kolkaści taksama formu dla rasiejskich vajskoŭcaŭ. Čaściakom źniavolenyja pracujuć zvyšuročna, da hadziny nočy, kali zakaz vialiki i nie paśpiavajuć adšyvać. Hrošaj nam nie płacili zusim», — uspaminaje były viazień Andrej.
Pa jaho słovach, u drevaapracoŭčym cechu zimoj minusavaja tempieratura. Tam vyrablajuć paddony i kanstrukcyi dla pieravozki škła, a taksama piłujuć drovy.
«Vielmi ciažkaja praca na raźbirańni mietału. Z kabielaŭ i pravadoŭ treba vyciahvać mietał. Ź instrumientaŭ dajuć tolki lazo i małatok. Palčatak, masak, akularaŭ nie vydajuć. Normy vialikija — 30 kh aluminiju, 10 kh miedzi albo śvincu. Za nievykanańnie płanu składajuć rapart, za try raparty traplaješ u ŠYZA. Płaciać za ciažkuju pracu kapiejki. Adzin były palitviazień raskazvaŭ, što za adzin miesiac jamu zapłacili 1 rubiel 2 kapiejki, za druhi — 80 kapiejek.
Jość jašče svaja piakarnia. Ale chleb toj jeści niemahčyma — niejkaja hlejkaja, lipkaja masa», — kaža Andrej.
Stadyjon i kampjutarny kłas
Pakolki «Vićba» ličycca ŭzorna-pakazalnaj, tam jość stadyjon, spartovaja zała, kampjutarny kłas. Na dumku Alaksandra Knyroviča, «Vićba», napeŭna, ličycca najlepšaj u krainie, tamu što ŭsie astatnija — sucelnaja biada.
«Ale havaryć pra niejkija vydatnyja ŭmovy nie vypadaje. Voś ujavicie sabie staruju sielskuju škołu i taki ž varty žalu školny stadyjon. Voś prykładna taki stadyjon u kałonii. Tak, niepalityčnyja źniavolenyja mohuć zajmacca tam sportam.
Što tyčycca spartovaj zali, to heta aharodžanaja prastora na śviežym pavietry, dzie jość dapatopnyja štanhi, «bliny». Chto siabie dobra pavodzić, mohuć paciahać hetyja žalezki. Na majoj pamiaci novy načalnik adździeła vykanaŭčaha pracesu pasprabavaŭ zrabić ramont na stadyjonie, ale hrošaj u jaho było tak mała, što ničoha, pa sutnaści, nie źmianiłasia.
Źjaviłasia niekalki trenažoraŭ dla «vorkaŭtu», jakija robić MAZ. Heta prosta pakazucha. Usio heta nastolki ŭboha. Asabliva kali bačyš, u jakich umovach utrymlivajuć u Narviehii Brejvika», — Alaksandar Knyrovič nie chavaje ironii.
Pa jaho słovach, u kałonii taksama jość admysłovaja adukacyjnaja kłasa, u jakoj 6 kampjutaraŭ. Ale jany sastarełyja, adniekul śpisanyja, miarkuje były źniavoleny.
«Hetyja kampjutary vykarystoŭvajucca ŭ metach navučańnia (nibyta jość mahčymaść dla atrymańnia vyšejšaj adukacyi). Kali była pandemija i zabarona na spatkańni, niekatorym viaźniam dazvalali karystacca skajpam dla suviazi sa svajakami. I taksama kampjutary vykarystoŭvajucca dla sudoŭ pa videasuviazi», — kaža Knyrovič.
Zasakrečanaja statystyka
Tolki za apošni hod u «Vićbie-3» pamierli dvoje palitźniavolenych — 63-hadovy Mikałaj Klimovič u traŭni 2023 hodu i 50-hadovy Vadzim Chraśko ŭ studzieni 2024-ha. Kolki naahuł viaźniaŭ pamierła ŭ hetaj kałonii za apošnija hady, nieviadoma. Z 2015 hoda statystyka pra śmiarotnaść u miescach pazbaŭleńnia voli zamoŭčvajecca, chacia raniej jaje publikavali.
Alaksandar Knyrovič uspaminaje jak minimum pra dźvie śmierci źniavolenych, jakija adbylisia ŭ kałonii za čas jahonaj adsiedki. Pavodle surazmoŭcy, adnamu čałavieku stała kiepska na pracy.
«Jon ledź dajšoŭ z pramysłovaj zony da kantrolna-prapusknoha punktu. Kaža: «U mianie adymajecca levaja častka cieła, puścicie ŭ miedčastku». Jamu adkazali: «Nie pałožana! Idzi pracuj». Čałaviek dajšoŭ da cecha, upaŭ i pamior na miescy. Jamu było kala 50 hadoŭ.
Naturalna, nijakija daktary, nijakija kantralory za jaho śmierć nie adkazali. Ab pravierkach i pakarańni vinavatych ničoha nia čuŭ», — uspaminaje Knyrovič.
Pravaabaronca Leanid Sudalenka prabyŭ u «Vićbie-3» paŭtara hoda. Jon taksama zhadvaje pra śmierci ŭ kałonii: adzin čałaviek pamior ad ankałahičnaj chvaroby, druhi loh spać i nie pračnuŭsia. Sam Sudalenka raskazvaje, što ledź nie pamior za kratami ad karanavirusu. U lutym 2022 hoda ŭ kałonii była ŭspyška COVID-19, jon zachvareŭ, tempieratura padniałasia da 40 hradusaŭ, było ciažka dychać. Da doktara palitviaźnia tak i nie dapuścili, achoŭniki kožny dzień davali jamu niejkuju tabletku.
«Ja tryźniŭ 20 dzion pamiž žyćciom i śmierciu i cudam zastaŭsia žyvy», — raskazaŭ jon.
U «Vićbu» rehularna pastajanna pryjazdžajuć pravierki, jakija nie znachodziać nijakich parušeńniaŭ, niahledziačy na raptoŭnyja śmierci źniavolenych. Tak, u traŭni 2023 hodu ŭ karantynie «Vićby» pamior 63-hadovy Mikałaj Klimovič. A letam pryjazdžali pradstaŭniki Respublikanskaj hramadskaj naziralnaj kamisii, potym pradstaŭniki inšaj kamisii, pa pamiłavańni. Nijakich parušeńniaŭ, prablem nivodnaja nie zaŭvažyła. Skarhaŭ ad asudžanych nie pastupała.
U navapołackaj kałonii prybrali ŭsie knižki na biełaruskaj movie
«Kali jon išoŭ u prybiralniu, viedała ŭsia kałonija, bo pra heta apaviaščała sihnalizacyja». Były źniavoleny raskazaŭ pra Viktara Babaryku
Svaja krama, paśpiachovaja vytvorčaść, čytańnie knih praź videasuviaź. Što viadoma pra kałoniju, dzie siadzić Źmicier Daškievič
Kamientary