«Kali vypadkova natrapić na lusterka, nie moža pavieryć, što jaho daviało da takoha stanu» — ziać pra źniavolenaha Ryhora Kastusiova
Asudžany na 10 hadoŭ kałonii staršynia partyi BNF Ryhor Kastusioŭ užo try hady ŭ niavoli. Za hety čas u jaho mocna pahoršyłasia zdaroŭje, znajšli ankałahičnuju chvarobu. Umovy ŭtrymańnia źmianilisia z žorstkich na nievynosnyja. Što viadoma pra palitviaźnia, «Biełsatu» raskazaŭ jahony ziać Źmicier Antončyk.
12 krasavika 2021 hoda Ryhora Kastusiova zatrymali, abvinavacili ŭ «zmovie z metaj zachopu dziaržaŭnaj ułady». 5 vieraśnia 2022 hoda jaho asudzili na 10 hadoŭ pazbaŭleńnia voli ŭ kałonii ŭzmocnienaha režymu. 15 studzienia 2024 hoda 66-hadovaha palityka pastanavili pieravieści na turemny režym — u haradzienskuju turmu № 1.
Vybary-2020
Źmicier Antončyk, ziać Ryhora Kastusiova, zhadvaje, što šmat abmiarkoŭvaŭ z Kastusiovym padziei vybarčaj kampanii 2020 hoda. Kastusioŭ nie braŭ udziełu ŭ toj kampanii — ad BNF na prajmieryz apazicyi išoŭ namieśnik staršyni Alaksiej Janukievič, jaki dapuskaŭ, što partyja padtrymaje kandydaturu sustaršyni Biełaruskaj chryścijanskaj demakratyi Paŭła Sieviarynca.
Čerhi pastavić podpis za kandydataŭ Kastusiova vielmi ździŭlali, zhadvaje Antončyk: dla Biełarusi padziei vybaraŭ-2020 byli «novaj źjavaj». Chutčej za ŭsio, miarkuje surazmoŭca, Kastusioŭ adčuvaŭ cikavaść i ździŭleńnie, bo davoli dobra viedaŭ hramadskija i palityčnyja pracesy ŭ Biełarusi. A padziei raźvivalisia niby śniežny kom.
«Davoli skieptyčna jon staviŭsia da hetaj kampanii, nijakaha padtrymańnia nikomu z kandydataŭ nie vykazvaŭ, — zhadvaje Antončyk pra Kastusiova. — Jon ličyŭ, što heta takaja niearhaničnaja situacyja dla Biełarusi, jakaja adniekul zvonku była pryniesienaja».
Na dumku Antončyka, Kastusioŭ nie vieryŭ, što takim demakratyčnym šlacham, praz vybary, možna pieramahčy režym Alaksandra Łukašenki. Pradčuvaŭ, što ŭsia aktyŭnaść budzie žorstka razdušanaja, bo bačyŭ vidavočny ŭpłyŭ Rasiei, jakaja, u vypadku čaho, padtrymaje Łukašenku i zrobić jahony režym jašče bolš žorstkim.
«Zmova»
Ryhora Kastusiova zatrymali 12 sakavika 2021 hoda ŭ Škłovie. Jaho źmiaścili ŭ śledčy izalatar pavodle spravy za «zmovu z metaj zachopu dziaržaŭnaj ułady». Hetuju «zmovu», pavodle siłavikoŭ, rabili z Kastusiovym Alaksandr Fiaduta, Juryj Ziankovič i inšyja, «dokazy» — frahmienty videarazmovaŭ u Zoom.
Antončyk zhadvaje: z Kastusiovym u 2020 hodzie časta sustrakaŭsia, šmat abmiarkoŭvaŭ padziei ŭ Biełarusi, ale pra tyja razmovy ŭ Zoom Kastusioŭ nikoli nie zhadvaŭ. Ale Antončyk, mahčyma, adnojčy tyja razmovy bačyŭ: zajšoŭ u hości da Kastusiova, u taho na kampjutary išła Zoom-kanfierencyja.
«Kali my pačali razmaŭlać, Ryhor adklučyŭ svoj huk. My abmiarkoŭvajem svaje spravy, pobač hety Zoom, — raskazvaje Antončyk. — Ja adtul pačuŭ niejkuju frazu, pytaju, što tam. Jon kaža: «Aj, durnoje ŭ chłopcaŭ». Prykładna tak».
Ci ź Ziankovičam, Fiadutam dy inšymi sa spravy pra «zmovu» tady razmaŭlaŭ Kastusioŭ, Antončyk nie viedaje.
Z taho, što pakazali na telebačańni, Antončyk nie pabačyŭ dokazaŭ «zmovy» — na jahonuju dumku, zakidy prahučali «davoli śmiešna». Surazmoŭca pierakanany, što Kastusioŭ nie ŭdzielničaŭ ni ŭ jakich «zmovach». Antončyk zaznačaje, što Kastusioŭ naohuł čałaviek nie impulsiŭny, razvažlivy, jon płanuje dziejańni na šmat krokaŭ napierad, usprymaje zakon ź vialikaj pavahaj, navat kali toj zakon jamu nie padabajecca. Raz nie padabajecca, treba źmianiać pravavym šlacham. Vuń ža Kastusioŭ i išoŭ i ŭ deputaty, i ŭ prezidenty.
Darečy, «zmoŭnik» Kastusioŭ jašče ŭ kancy 2019 hoda raskazvaŭ, jak pieradavaŭ Administracyi Łukašenki płan dla ŭmacavańnia patryjatyzmu i biełaruskaj nacyjanalnaj identyčnaści. A jahonaja partyja ŭ paślavybarčych publikacyjach paśladoŭna padkreślivała, što vystupaje za mirny šlach załahodžvańnia kryzisu, za dyjałoh i pieramovy. Režym Łukašenki na heta nie pajšoŭ.
Ziać Kastusiova dadaje, što jahony cieść — dobry baćka i dziadula, jaki apošnim časam pierad źniavoleńniem vielmi šmat zajmaŭsia ŭnukami, vadziŭ na trenavańni, dapamahaŭ z chatnimi zadańniami. Adjezd, niahledziačy na represii navokał, navat nie abmiarkoŭvali: Kastusioŭ mocna pryviazany da siamji i radzimy, da rodnaj vioski, dzie jon pakrysie ramantavaŭ baćkoŭskuju chatu.
Cisk
Jašče ŭ pieršy pieryjad, kali Kastusiova kinuli ŭ SIZA KDB, «Amierykanku», tam byli davoli žorstkija ŭmovy, raskazvaje Antončyk. Čałaviek, jakoha zabrali z domu ŭ lohkim harnitury, chiba ŭ pinžaku, byŭ vymušany spać na bietonnaj padłozie. Ciapier, zaŭvažaje surazmoŭca, źniavolenym čyniać i bolš žorstkija ŭmovy, ale na 2021 hod biełarusy jašče nie pryzvyčailisia da maštabaŭ i «jakaści» represijaŭ, i tady heta hučała vielmi žorstka — što čałavieku ŭ takim uzroście i stanie zdaroŭja nie dajuć navat matraca i koŭdry.
Na sud nad Kastusiovym nie puskali niezaležnyja miedyja — tolki dziaržaŭnyja biełaruskija i rasiejskija. Tyja pieradavali, što Kastusioŭ spačatku admoviŭsia davać pakazańni, a potym napisaŭ «čystasardečnaje pryznańnie» pra toje, što Ziankovič prapanoŭvaŭ jamu pryniać udzieł u anłajn-kanfierencyjach.
Kali na sudzie prakuror spytaŭsia ŭ jaho, ci nie ahavaryŭ Kastusioŭ kahości z abvinavačanych, toj, pavodle dziaržaŭnych miedyja, adkazaŭ: «Imknuŭsia nie ahavorvać, ciažka ŭspomnić». I adznačyŭ, što pakul byŭ u SIZA, siłaviki časova zatrymlivali jahonych dačku i ziacia: «Kali tvaju siamju represujuć, napišaš što zaŭhodna».
Antončyk kaža, što nie maje šmat infarmacyi pra toje, što rabili z Kastusiovym. Chutčej za ŭsio, jaho trymali ŭ infarmacyjnym vakuumie, a ŭsia infarmacyja da Kastusiova dachodziła tolki ad śledčych i apieratyŭnikaŭ. U tym, što dziaržaŭnyja miedyja pieradavali z suda, jon bačyć dziŭnyja zajavy: choć by pra toje, što Kastusioŭ razhladaŭ adjezd i što jamu niby prapanoŭvali žytło za miažoj.
Ziacia sapraŭdy zatrymlivali, ale nienadoŭha — Antončyk kaža, farmalna heta mahło i nie ličycca zatrymańniem: «Złavili i pavieźli na vobšuk», praz try hadziny ŭsio skončyłasia. Kali ŭ miedyja stali pisać, što jon zatrymany, supracoŭniki KDB, jakija pravodzili pieratrus, skazali jamu: «Vas ža nichto nie zatrymlivaje».
Antončyk zhadvaje, jak adkazaŭ, što jašče nie viedaje, kudy jaho paviazuć dalej. Čaho šukajuć, nie kazali, ale, zaŭvažaje surazmoŭca, na fonie siońniašnich represijaŭ siłaviki ź im tady pavodzilisia «davoli karektna i, napeŭna, prafiesijna».
Ciapier suviazi z Kastusiovym amal niama. Listy dachodziać tolki žoncy i adnoj dačce, i toje nierehularna: byvała, miesiac listy nie dachodzili, potym prychodzili adrazu try, padpisanyja roznymi datami (pavodle siońniašnich mierak i heta dobra). Z atrymanaha vynikaje, što Kastusiovu listy ad svajakoŭ nie dachodziać abo dachodziać ź vialikim zatrymańniem. Adzinaje karotkaterminovaje spatkańnie było adrazu paśla suda.
Paśla Kastusiovu stali vypisvać «parušeńni», za jakija kidali ŭ štrafny izalatar i «pamiaškańnie kamiernaha typu» — ciapier heta zvyčajny mietad cisku na palitviaźniaŭ. Antončyk sumniajecca, što Kastusioŭ moh by iści na kanflikt z turemnikami — iznoŭ ža, praz pavahu da zakonaŭ. Tamu jamu dziŭna, što Kastusiovu vypisvali stolki «parušeńniaŭ». Dy, praciahvaje surazmoŭca, heta ŭžo «abkatanaja schiema», «šabłon» dla palitviaźniaŭ.
«Voś, naprykład, kidali ŭ ŠIZA za toje, što jon nie pahaliŭsia, — raskazvaje Antončyk. — A jon ranicaj pahaliŭsia, pravierka hladzieła, usio ŭ paradku. A pišuć, što parušeńnie: nie pahaliŭsia. I nikomu ničoha nie dakažaš».
Ciapier Kastusiova pieraviali na turemny režym na try hady — maksimum z taho presinhu, što mohuć akazvać na palitviaźniaŭ. Navošta cisnuć, Antončyk nie viedaje: ź listoŭ vychodzić, što Kastusioŭ sam nie razumieje hetaha, patrabavańniaŭ jamu nie vystaŭlali.
Chvaroba
Za niejki čas da zatrymańnia, zhadvaje Antončyk, Ryhor Kastusioŭ rehularna naviedvaŭ špital, zdavaŭ analizy, prymaŭ leki. Užo było viadoma pra peŭnyja prablemy sa zdaroŭjem, u pryvatnaści, z prastataj. Było viadoma i pra alerhiju na niekatoryja pradukty i na pałyn. Pra ankałahičnuju chvarobu nijakich razmovaŭ nie viałosia. Chutčej za ŭsie, jaje na toj momant nie było, ličyć surazmoŭca.
Da taho ž, jašče na voli Kastusioŭ mieŭ davoli mocny varykoz na nahach, dadaje Antončyk. Z adnym tolki varykozam ciažka ŭjavić, jak čałaviek pieranosić etapavańnie, kali treba i tvaram u ścianu stajać, i na kukiškach siadzieć.
Prablemy sa zdaroŭjem u Kastusiova adrazu ž pahoršylisia ŭ SIZA: jon pieranios za kratami kavid i infarkt. U kožnym liście Kastusioŭ raskazvaŭ pra niejkija novyja prablemy. Na dumku Antončyka, rolu mieli nie tolki biesčałaviečnyja ŭmovy ŭtrymańnia, ale i toje, što Kastusioŭ apynuŭsia ŭ stresavaj situacyi, da jakoj nie rychtavaŭsia.
Z abśledavańniem na ankałohiju ŭ SIZA marudzili try miesiacy. Antončyk nie viedaje, čamu, ale nahadvaje, što ŭ toj čas byŭ samy pik karonavirusnaj infiekcyi — moža, sapraŭdy lekary byli pierahružanyja. A moža, turemniki bajalisia pakazvać navat lekaram, u jakim stanie Kastusioŭ. Dyj sam Kastusioŭ paśla pytaŭ, jaki sens jechać na abśledavańni, bo treba ž prachodzić praź ciažkoje etapavańnie, a navat kali abśledavańnie niešta vyjavić, za kratami lekavać nie buduć.
U pačatku krasavika stała viadoma, što Kastusiovu zrabili apieracyju, vyvieli katetar z mačavika.
Znajomyja miedyki kazali Antončyku, što takuju apieracyju robiać, kali jość pahroza, što mačavik nie vytrymaje i prosta łopnie. Ale ad takoj apieracyi raili ŭstrymlivacca da apošniaha, bo paśla čałaviek faktyčna zastajecca invalidam.
Sam Kastusioŭ raskazvaŭ u listach, što apošnim časam prosta nie moh spać, bo kožnuju hadzinu musiŭ padymacca. A jon i biez taho byŭ u ciažkim fizičnym i psichałahičnym stanie. Antončyk dapuskaje, što pryjšoŭ toj momant, kali ź miedyčnaj dapamohaj nielha było ciahnuć, bo stajała pytańnie žyćcia čałavieka, tamu Kastusiovu i pačali akazvać dapamohu. I analizy kryvi pakazvali pieravyšeńnie peŭnych paramietraŭ, u dva z pałovaj razy vyšejšych za normu.
«Uvohule jon piša, što kali vypadkova natrapić na lusterka, nie moža pavieryć, što jaho daviało da takoha stanu, — pieradaje Antončyk viestku ad Kastusiova. — Vielmi pastareŭ, asunuŭsia… Ciažka!»
Vyzvaleńnie?
Ci dastatkova ciapier robiać dla vyzvaleńnia Kastusiova ŭ pryvatnaści i palitviaźniaŭ ahułam? Antončyk razvažaje: možna było b rabić i bolš, dy navat siarod svajakoŭ palitviaźniaŭ i byłych źniavolenych niama adzinaj pazicyi pra toje, jak damahacca vyzvaleńnia.
«Naprykład, ja prytrymlivajusia pazicyi, što kožnaje žyćcio, kožny čałaviek značna vyšejšy za niejkija palityčnyja ambicyi, — kaža Antončyk. — Ja liču, što za kožnaha čałavieka treba zmahacca lubymi srodkami. My ŭžo bačym, kolki palitviaźniaŭ zahinuła ŭ turmach. Ja liču, što hetaha treba paźbiahać lubym šlacham».
Jon pryznaje: choć niejkaja praca viadziecca, ale zdajecca, što ničoha nie robicca, a čakajuć tolki «akna mahčymaściaŭ», pakul ža čas pracuje nie na palitviaźniaŭ. Navat na ŭzroŭni partyi BNF, kaža Antončyk, zmahańnie za vyzvaleńnie Kastusiova praktyčna nie viadziecca, nie było akcyjaŭ u padtrymańnie źniavolenaha. Kastusiovu navat nie znajšli simvaličnaha «chrosnaha» siarod jeŭrapiejskich palitykaŭ. A było b važna, reziumuje Antončyk, chacia b pakazać, što niejki praces idzie, a pra Ryhora nie zabyli.
«Byli tyja, chto pryjechaŭ a 6-j ranicy». Minčuki vystrailisia ŭ vializnuju čarhu, kab nabyć kvitki ŭ teatr1
Kamientary