Łosik schudnieŭ, Pačobut trymaje marku, Alaksandraŭ vyjazdžaje na pazityvie. Što z palitźniavolenymi žurnalistami z PK-1
Navapołackuju papraŭčuju kałoniju № 1 nazyvajuć adnoj z samych žorstkich pavodle ŭmoŭ utrymańnia palitviaźniaŭ. Pavodle źviestak pravaabaroncaŭ, tut utrymlivajuć bolš za sto biełarusaŭ z palityčna matyvavanymi, niezakonnymi terminami pakarańnia. Ad byłoha palitviaźnia, jaki vyzvaliŭsia z PK-1, «Biełsat» daviedaŭsia apošnija naviny pra žurnalistaŭ — Ihara Łosika, Andžeja Pačobuta i Andreja Alaksandrava.
«Ihar Łosik «nievyłazna» ŭ PKT»
Błohier i kansultant «Radyjo Svaboda» Ihar Łosik za kratami ŭžo čatyry hady. Jaho zatrymali 25 červienia 2020 hoda doma ŭ Baranavičach i pradjavili abvinavačvańni pavodle dvuch kryminalnych artykułaŭ — art. 293 («masavyja biesparadki») i art. 130 («raspalvańnie rasavaj, nacyjanalnaj, relihijnaj albo inšaj sacyjalnaj varožaści»). 14 śniežnia 2021 hoda sudździa Mikałaj Dola prysudziŭ jaho da 15 hadoŭ pazbaŭleńnia voli.
Za toje, što «pazicyjanavała siabie jak žonka palitviaźnia i davała niehatyŭnuju acenku pracy dziaržorhanaŭ» Biełarusi, da dvuch hadoŭ źniavoleńnia sud prysudziŭ i žonku Ihara — Darju Łosik. U ciapierašni čas jana na voli, ale ad lubych znosin z žurnalistami admaŭlajecca.
«Jak by administracyja kałonii ni namahałasia zrabić, kab viadomyja palitviaźni ni z kim nie razmaŭlali, pierasiačeńni byli zaŭsiody, — raspaviadaje surazmoŭca, jaki ź mierkavańniaŭ biaśpieki prosić nie nazyvać jaho imia. — Ja ŭpieršyniu pabačyŭ Ihara na «promcy» [pramzonie — Zaŭv. red. «Biełsat»]. Jon čyściŭ ad izalacyi staryja kabieli — u kałonii hetaja praca ličycca ciažkaj i škodnaj».
Pavodle surazmoŭcy, Ihar Łosik vielmi mocna pieražyvaŭ za žonku i dačku. Dla administracyi kałonii Ihar byŭ niazručnym, tamu što jahonaja žonka zaŭsiody stajała za jaho haroj i časta razmaŭlała pra jaho z žurnalistami. Paśla hetaha ŭ kałonii na Ihara pačynali cisnuć jašče macniej.
U niejki momant administracyja kałonii pryniała rašeńnie adpravić Ihara Łosika ŭ PKT [pamiaškańnie kamiernaha typu — Zaŭv. red. «Biełsat»]. Jość mierkavańnie, što takim čynam błohiera vyrašyli schavać ad lišnich vačej, kab infarmacyja pra jaho stan nikudy nie prasačyłasia.
«Da jaho pryjšła opierhrupa i na kamieru zahadała prybirać prybiralniu. Admaŭlaješsia — tabie «malujuć» ŠIZA. Łosik admoviŭsia», — kaža surazmoŭca.
Paśla hetaha Ihara źmiaścili ŭ ŠIZA. Ludzi, jakija jaho bačyli, kazali, jon schudnieŭ nastolki, što byŭ padobny na škilet, maksimalna bledny. Jak i da mnohich palitviaźniaŭ, da jaho prychodzili ludzi ŭ pahonach, prymušali napisać prašeńnie ab pamiłavańni, ale jon nie pahadziŭsia.
Jak udałosia vyśvietlić «Biełsatu», u PK-1 Ihara Łosika, jak i Viktara Babaryku, trymajuć u śpiecadździaleńni, jakoje ŭklučaje ŭ siabie ŠIZA i PKT, raźmieščanyja ŭ asobnym budynku. Uletku ŭ PKT uvieś čas ściudziona — maksimum 18 hradusaŭ ciapła. U astatni čas hoda — dziki choład. Tym, kaho trymajuć u PKT, u adroźnieńni ad ŠIZA, možna try razy na dzień karystacca elektračajnikam. Taksama ŭ PKT majucca dadatkovyja palički i lusterka ź nieržaviejučaj stali. Z rečaŭ dazvolena mieć tolki zubnuju ščotku, pastu, myła, ručnik. Pradukty ź pieradač ad svajakoŭ — pad zabaronaj.
Źniavolenym dazvolena nabyvać tavary ŭ turemnaj kramie. Ale kab paździekavacca, supracoŭniki kałonii časam nie dazvalajuć Iharu kupić samaje nieabchodnaje.
«Adnojčy prymusili nabyć anučy i myjnyja srodki dla prybirańnia kamiery. U kałonii ich nie vydajuć, źniavolenyja pavinny kuplać samyja», — raspaviadaje były źniavoleny.
Tym, kaho ŭtrymlivajuć u PKT, dazvoleny adzin špacyr na dzień. Kožnuju kamieru vyvodziać u prahułačny plac asobna na 15—20 chvilin u nievialiki zakryty dvoryk-kletku. Ihar Łosik siadzić amal zaŭsiody adzin, tamu i ŭ znosinach jon izalavany.
Charčavańnie ŭ PKT i ŠIZA zrezana, u paraŭnańni z atradam, u dva razy.
«Kali siadziš tam, jeści chočacca nastolki, što niekatoryja navat rybu jeli z kostkami, kali jaje časam davali, — raspaviadaje surazmoŭca. — U asnoŭnym na śniadanak dajuć pustuju kašu i harbatu, u abied — niešta padobnaje na sup i kapustu, na viačeru — šklanku vadkaha piure. I ŭsio».
Kali źniavolenaha ŭtrymlivajuć u PKT, na pracu jon nie chodzić, ale maje mahčymaść čytać. Knih zamiežnych aŭtaraŭ u kałonii ŭžo niama, a niadaŭna zabaranili jašče i padručniki zamiežnych movaŭ i knihi biełaruskich aŭtaraŭ.
Jak raspavioŭ surazmoŭca, listy Iharu Łosiku naohuł nie prychodziać, navat ad blizkich.
«Andžej Pačobut — vielmi hordy»
Haradzienskaha žurnalista i siabru «Sajuza palakaŭ Biełarusi» Andžeja Pačobuta zatrymali 25 sakavika 2021 hoda. 8 lutaha 2023 hoda jamu prysudzili vasiem hadoŭ kałonii ŭzmocnienaha režymu za «zakliki da dziejańniaŭ, nakiravanych na pryčynieńnie škody nacyjanalnaj biaśpiecy RB» i «raspalvańnie varožaści abo varažniečy». MUS RB uniesła žurnalista ŭ «śpis ekstremistaŭ», KDB — u pieralik «asob, jakija majuć dačynieńnie da terarystyčnaj dziejnaści».
Paśla vyniasieńnia prysudu Andžeju Pačobutu Polšča zakryła pamiežny pierachod «Babroŭniki» na miažy ź Biełaruśsiu. U adkaz Biełaruś zabaraniła polskim pieravozčykam pierasiakać miažu praź biełaruska-litoŭskija i biełaruska-łatvijskija punkty propusku.
Alaksandr Łukašenka zajaviŭ, što hatovy abmianiać Pačobuta na siabroŭ apazicyjnaha Nacyjanalnaha antykryzisnaha kiravańnia (NAK) na čale z Paŭłam Łatuškam.
«Pačobuta my bačyli vielmi niačasta, — uspaminaje surazmoŭca. — Viedaju, što z karancinu jaho amal adrazu zakryli ŭ ŠIZA. Potym niejki čas jon byŭ u 4-m atradzie. Jon vielmi cikavy i adukavany. Amal adrazu paśla znajomstva ź im zrazumieli, što jaho «zakatajuć» u PKT.
Pierad tym, jak jon da nas trapiŭ, padsadzili «kačku». Heta byŭ asudžany za narkotyki. Jaho śpiecyjalna pryvieźli, kab jon pasiadzieŭ z Babaryka i z Pačobutam i zdaŭ usio, što daviedaŭsia. Infarmacyja vielmi chutka prasačyłasia. My adrazu papiaredzili Andžeja. Jon spakojna na heta adreahavaŭ».
U kožnym atradzie jość raskład uborak. Raptam u raskładzie źjaviŭsia Pačobut. Heta značyć, što jaho, kab zakryć u PKT, prymusiać vykonvać pracu, jakuju jon nie moža rabić pa stanie zdaroŭja abo z pryncypu. U toj ža dzień žurnalista «zabrali».
«Vychodzim na nastupnuju ranicu na zaradku — a tam Andžej. My: «Ciabie ž zabrali». A jon: «Zabrali. Adviali ŭ adstojnik [kletku z dvuma adździaleńniami — Zaŭv. red. «Biełsat»] na miedahlad. Pamierali cisk — vysoki. Niejkim čynam trapiŭsia narmalovy lekar, i admoviŭsia afarmlać. Vyrašyli pačakać lekara biez sumleńnia».
Tak i zdaryłasia. Paśla źmieny miedyka Pačobuta ŭsio ž «zakryli».
Paśla hetaha, pavodle surazmoŭcy, da žurnalista nie raz pryjazdžali, prasili napisać prašeńnie ab pamiłavańni, «kab ad jaho pazbavicca».
U kałonii ŭsie vydatna razumiejuć: kab vypuścić Pačobuta, treba rašeńnie adnaho čałavieka — Łukašenki.
«Pa tym, što adbyvajecca z Pačobutam u PK-1, my zrazumieli, što heta pryncypovy momant. Jon [Alaksandr Łukašenka] choča, kab Andžej pakajaŭsia asabista, — ličyć były palitviazień. — Jamu navat hatovyja błanki padsoŭvali. Heta značyć, nie treba było ŭ advolnaj formie navat pisać ničoha, jak raniej. Ale Andžej usio roŭna nie padpisaŭ».
Pavodle surazmoŭcy, niekalki razoŭ Andžeja Pačobuta adpraŭlali ŭ ŠIZA i nie davali jamu nieabchodnych lekaŭ. Miesiacami da jaho nie dachodziać listy i pieradačy, a spatkańniaŭ i telefanavańniaŭ rodnym praktyčna nie było.
«Heta jaho mocna asłabiła, — kaža surazmoŭca. — U Andžeja prablemy z sercam, vielmi dzyhaje cisk, mocna sieŭ zrok, ale jon usio roŭna nie zdajecca».
«Alaksandrava nie paznać, heta inšy čałaviek»
Byłoha namieśnika dyrektara BiełaPAN Andreja Alaksandrava zatrymali razam ź jahonaj dziaŭčynaj, a ciapier užo žonkaj, Irynaj Złobinaj u pačatku 2021 hoda i abvinavacili ŭ finansavańni pratestaŭ. Paźniej dadali jašče i abvinavačvańnie ŭ «zdradzie radzimie». U kastryčniku 2022 hoda žurnalista asudzili na 14 hadoŭ kałonii ŭzmocnienaha režymu. Kalehi-žurnalisty i pravaabaroncy nazyvajuć sudovy praces pomstaj za pryncypovuju pazicyju abvinavačanych.
«Alaksandraŭ byŭ našym lubimčykam, — uśmichajecca były palitviazień. — Jon nie hublaje ni badzioraści, ni aptymizmu. Jašče i padtruńvać nad inšymi atrymoŭvajecca. Kali ź im pačynaješ razmaŭlać, davodzicca mocna ŭklučać mozh. Jon sarkastyčny, rasstaŭlaje pastki. Vypisvaje «SB» i vyłučaje praŭdu ź ich «šedeŭraŭ». Paśla prahladu navin doŭha ich pieravarvaje. Da jaho navat ašukancy [asudžanyja za machlarstva — Zaŭv. red. «Biełsat»] źviartajucca, Andrej im knihi raić. Adukoŭvaje kantynhient. Sam časam piša teksty piesień pa-anhielsku».
Pavodle surazmoŭcy, užo ciapier Andrej Alaksandraŭ važyć maksimum 80 kh, namahajecca rabić zaradku i vučycca padciahvacca. Jašče trochi — i atrymajecca.
«Ja kali vyjšaŭ i zahuhliŭ jaho stary fotazdymak — nie pavieryŭ. Jon raniej važyŭ bolš 100 kh. Ciapier heta ŭžo inšy čałaviek. Raniej, darečy, časta skardziŭsia na nohi z-za doŭhaha znachodžańnia na bietonie, ciapier užo pryzvyčaiŭsia», — raspaviadaje były palitviazień.
Niejki čas Alaksandraŭ pracavaŭ «na dratach» — abdziraŭ aplotku. Heta fizična składanaja praca, plus davodzicca dychać chimikatami. U niekatorych źniavolenych praz heta pačynajecca alerhija. I kali havorka idzie pra «palityčnych», to, chutčej za ŭsio, nijakich lekaŭ miascovyja miedyki nie daduć — «palityčnyja pavinny pakutavać».
U niejki momant žurnalista pieraviali na «dzieraviašku» — u 8-y atrad. Ciapier Andrej Alaksandraŭ robić jeŭrapaddony. Ličycca, što hetaja adna z najbolš dobrych pracaŭ u kałonii. Tam narmalovyja ŭmovy.
«Nakolki ja viedaju, u ŠIZA jon siadzieŭ adzin raz 10 dzion, — kaža były palitviazień. — U ŠIZA jość kamiery «žorstkija» i «łajtovyja». Samaja žorstkaja kamiera nazyvajecca «bot», jana kutniaja. Dźvie jaje ściany vychodziać na vulicu. Pamiaškańnie takoje maleńkaje, što adnačasova mohuć chadzić tolki dva čałavieki, treci pavinien siadzieć. A siadzieć niemahčyma, łavy mietaličnyja. Nary dniom pryšpilenyja da ściany.
Były kiraŭnik PK № 1 Palčyk ździekavaŭsia i kazaŭ: «Vas adsiul vyjdzie troje: ty, suchoty i hiemaroj». Kab było jašče horš, supracoŭniki kałonii adčyniali dźviery ŭ pradole i atrymlivaŭsia žorstki skraźniak. Samyja supracoŭniki chodziać u bušłatach, kapielušach-vušankach, a źniavoleny prosta ŭ termabialiźnie dy chałodnaj robie.
«Nakolki ja viedaju, Andrej tady pieranios usio mužna. Ciapier viedaju, što listy ad žonki jamu prychodziać. Uviesnu da jaho navat pryjazdžali baćki, Andrej prasiŭ usim pieradać vitańni i skazać, što ź im usio dobra. Jon vieryć, što adbudzie svoj termin nie da kanca», — padsumavaŭ surazmoŭca.
«Joj było vielmi drenna apošnim časam». Znajomyja pra Śviatłanu Krucikavu, jakaja skončyła žyćcio samahubstvam paśla cisku milicyi3
Kamientary
Dzie adšukać takuju infarmacyju?