«Ludzi akazalisia važniejšymi za ŭłasnyja strachi». Viadomaja advakatka Natalla Mackievič pra AAN i Cichanoŭskaha, spravu Babaryki i budučyniu prava ŭ Biełarusi
Natalla Mackievič — adna z samych daśviedčanych biełaruskich advakatak, u prafiesii jana z 1994 hoda. Ëj dastavalisia rezanansnyja i ciažkija spravy: abarona fihurantaŭ «Biełaha lehijona», Hienadzia Fiadyniča ŭ «spravie prafsajuzaŭ», pradstaŭleńnie intaresaŭ maci źnikłaha palityka Juryja Zacharanki. Apošnija hady nie stali vyklučeńniem: Natalla była abaroncaj Viktara Babaryki, Siarhieja Cichanoŭskaha, Mikałaja Dziadka. Da taho momantu, pakul u kastryčniku jaje nie vyklučyli z kalehii advakataŭ.
U intervju «Našaj Nivie» Natalla raskazała, jak vypadkova trapiła ŭ prafiesiju, jakaja ŭ vyniku stała spravaj žyćcia, i čamu ŭdar pa advakatach — heta adnačasova ŭdar pa dziaržavie.
Natalla Mackievič. Fota z asabistaha archiva.
«Siońnia, drennyja časy dla advakatury, ale heta tolki pačatak, na žal»
«Naša Niva»: Ciapier, kali vy ŭžo možacie davać razhornuty kamientar pa fakcie vyklučeńnia vas z kalehii, raskažycie padrabiaźniej, čamu heta zdaryłasia? Raniej Źmicier Łajeŭski kazaŭ, što farmalna nibyta vy niejak nie tak farmulavali pytańni da śviedki na adnym z sudovych pasiadžeńniaŭ.
Natalla Mackievič: Vy ž razumiejecie, što sapraŭdnuju pryčynu nichto nie ahučyć. Jak ciapier prachodzić dyscyplinarnaja pracedura? Miniust uzbudžaje dyscyplinarnuju vytvorčaść i moža adchilić advakata ad pracy za adzin dzień.
I kalehija, jakaja ŭžo paśla prymaje kančatkovaje rašeńnie, zahadzia źviazanaja jaho mierkavańniem.
Ministr užo vyjaviŭ «dyscyplinarnuju pravinnaść», a členy kamisii — heta advakaty, jakija mohuć u luby momant być nakiravanyja na pieraatestacyju ŭ Miniust i mohuć jaje nie prajści. Prosta koła pravavych pytańniaŭ, jakija mohuć byť tam zadadzienyja, nie vyznačanaje i nie abmiežavanaje.
Farmuloŭka, jakaja była ahučanaja dyscyplinarnajaj kamisijaj, a paśla i Savietam kalehii: «sistema parušeńniaŭ praviłaŭ advakackaj etyki i zakanadaŭstva ab advakatury». Usio składvajecca z epizodaŭ abarony Viktara Babaryki. Voś taki mnie byŭ akazany honar.
(Natalla razam ź Jaŭhienam Pylčankam byli apošnimi abaroncami eks-kandydata ŭ prezidenty Viktara Babaryki. Raniej licenzii byli pazbaŭlenyja Alaksandar Pylčanka i Źmicier Łajeŭski. Maksim Znak byŭ asudžany na 10 hod, a Illa Salej źjechaŭ ź Biełarusi paśla — Zaŭv. «NN»).
«NN»: Pra jakija kankretna epizody idzie havorka?
NM: 20-ha červienia 2020 hoda na pieršym dopycie pa spravie z maim udziełam śledčy paznačyŭ u pratakoł dźvie zaŭvahi: pieršaja — za toje, što ja nibyta razmaŭlała paralelna z tym, jak jon začytvaŭ pravy majmu padabaronnamu. Tym samym ja «pieraškadžała padabaronnamu aznajamleńniu ź jaho pravami».
A druhaja — za toje, što ja nie adkazała na pieršuju zaŭvahu (dahetul nie viedaju, jak ja pavinna była adreahavać). Potym 7-ha lipienia 2020 hoda śledčy zanios u pratakoł vočnaj staŭki svaju ž repliku pra toje, što pačuŭ, što ja paralelna ź im niešta šaptała.
Dziaviataha krasavika 2021 hoda padčas taho, jak ja ŭ sudzie dapytvała śviedku abvinavačvańnia, ja nibyta jaho pierabiła. I potym, kali advakat śviedki zajaŭlaŭ piarečańni, ja źviarnułasia da suda, taksama ź piarečańniem, i prasiła sud patłumačyć advakatu śviedki jaho pracesualnyja mahčymaści. Advakat śviedki, kali litaralna čytać zakon, nie ŭ pravie piarečyć dziejańniam bakoŭ (na što ja i źviarnuła ŭvahu). Usio było ŭ miežach pracesualnaj palemiki.
Ale ŭ vyniku hetyja epizody i skłali «sistemu parušeńniaŭ», z čym ja, viadoma, niazhodnaja. Pa-pieršaje, tamu, što heta nie źjaŭlajecca parušeńniem paradku śledčaha dziejańnia i sudovaha pasiedžańnia.
Pa-druhoje, kali tyja padziei mieli miesca 1,5 hady tamu, orhan śledstva, KDB, nie źviartaŭsia ŭ kalehiju. Dla ich heta čamuści było nieistotnym. Sudździa Viarchoŭnaha suda ŭvohule nie zrabiŭ mnie nijakaj zaŭvahi. A mienavita mierkavańnie suda vyrašalnaje, kali idzie pracesualnaja palemika, i adzin z udzielnikaŭ parušaje praviły. Čamu ž ciapier u inšych ludziej jość mahčymaść pieraaceńvać raniejšyja dziejańni?
Atrymlivajecca, śledčy moža ŭnosić niejkija zaŭvahi ŭ pratakoł ŭ adras advakata, i praz čas lubomu moža prylacieć. Pryčym krynica, ad jakoj Miniust atrymaŭ hetuju infarmacyju, ni mnie, ni kalehii nazvanaja nie była.
U sudzie zvyčajnaja pracoŭnaja praktyka moža być rascenienaja jak niekarektnaja. Takim čynam advakat ryzykuje kožnuju chvilinu i jamu ničoha nie zastajecca, jak tolki maŭčać padčas pracesualnych dziejańniaŭ.
«NN»: Papiarednie vam niejak sihnalizavali, što mohuć pazbavić licenzii? Mabyć, byli niejkija pahrozy?
NM: Na dziva, nikoli da mianie nijakich pretenzij nie było. Ja vielmi daŭno pracuju advakatam, sama była členam dyscyplinarnaj kamisii z 2012 pa 2016 hod, tamu vielmi dobra adčuvaju etyčnyja miežy.
U siońniašniaj situacyi z abmiežavańniami dla advakataŭ ja zaŭsiody adsočvała svaje publičnyja zajavy i dziejańni, kantakty z presaj, jakich było niamała. Pa hetaj pryčynie asabliva da mianie nie było navat mahčymaści vystavić abhruntavanyja pretenzii.
Prosta ž tak vieści sa mnoj niejkija razmovy bieśpierśpiektyŭna. Ludzi, jakija mahli b tak rabić, dumaju, nie chočuć siabie zaśviečvać niejkimi takimi dziejańniami.
«NN»: Vy pisali, što vam škada kaleh, jakija vyklučyli vas sa svaich šerahaŭ. Čamu?
NM: U mianie prosta skłałasia ŭstojlivaje adčuvańnie, što byłyja kalehi ličać pryčyny, jakija pastavili pytańnie pra maju dalejšuju dziejnaść, zvyčajnaj pracoŭnaj situacyjaj.
Mnie padałosia, što jany pastupili tak nasupierak unutranym pierakanańniam. I što jany, ja dumaju, razumiejuć: udaryć moža pa lubomu advakatu, u tym liku pa im.
Siońniašniaja praktyka viadzie jašče da bolšaj samacenzury, a heta značyć, što advakaty nie buduć vykonvać svaje abaviazki z tym natchnieńniem i zapałam, jakija nieabchodnyja dla hetaj prafiesii.
«NN»: Vy budziecie abskardžvać rašeńnie?
NM: Kaniečnie. Ja razumieju, što nivodnaja sa skarhaŭ, padadzienych maimi kalehami z takim ža losam raniej, nie była zadavolenaja. Ale było b nieprafiesijna, kali b ja nie skarystałasia ŭsimi pracedurami mnie dasiažnymi. Ja ž advakat, dapamahała inšym, i sama dla siabie pavinna zrabić toje ž.
«NN»: Vy ŭ advakatury z 1994 hoda. Siońnia samyja ciomnyja časy dla prafiesii ci byli horšyja?
NM: Ciapier usio ž samyja ciomnyja. Kali na dadzieny momant bolš za 30 advakataŭ pa takim voś nadumanym padstavam pazbaŭlenyja prafiesii. I my bačym, jakija heta bliskučyja prafiesijanały, my bačym vidavočnuju suviaź pamiž ich asabistymi vykazvańniami ci spravami, jakija jany viali, i pazbaŭleńniem statusu.
My možam zdahadvacca, da čaho heta viadzie: siońnia heta zakranaje advakataŭ palitźniavolenych, tych, chto vykazvaŭ svajo mierkavańnie ŭ publičnaj prastory, a zaŭtra začepić luboha advakata, jaki tak ci inakš budzie niazručny. Siońnia, biezumoŭna, drennyja časy dla advakatury, ale ja dumaju, što heta tolki pačatak, na žal.
«Kali idzie cisk na advakataŭ, idzie parušeńnie prava na abaronu»
«NN»: Čamu mienavita ciapier cisk na advakataŭ nabyŭ takija maštaby? Navat kali brać vas, to i ŭ minułym vy zajmalisia vielmi hučnymi i niazručnymi spravami, taho ž «Biełaha lehijona».
NM: Kali zhadvać, advakataŭ pazbaŭlali licenzij i ŭ 2011 hodzie: tych, chto abaraniaŭ ludziej pa paślavybarčych spravach. Što tyčycca «Biełaha lehijona», to ŭ 2017 hodzie piać advakataŭ pa spravie, u tym liku mianie, adpravili na pazačarhovuju atestacyju.
Tady nas atestavali ŭsiaho na paŭhoda, ale ŭ vyniku ž sama sprava była spynienaja. Nie prajšła atestacyju zusim i była pazbaŭlenaja licenzii Hanna Bachcina, jakaja pa spravie «Biełaha lehijona» abaraniała Mirasłava Łazoŭskaha. U svoj čas jana taksama dapamahała Eduardu Palčysu i Irynie Chalip.
Usio heta ŭžo vyhladała jaje bracańnie zbroi ŭ naš bok. Adroźnieńnie ŭ tym, što tady ŭsio nie było nastolki publična, nie tak šmat było palityčna rezanansnych spraŭ i nie tak šmat advakataŭ jany začapili.
Ź inšaha boku, i samo hramadstva nie nastolki cikaviłasia advakatami. Siońnia, ja dumaju, usie razumiejuć: kali idzie cisk na advakataŭ, to idzie parušeńnie prava na abaronu. I prosta ŭjavicie, jakich vysiłkaŭ patrabuje zamianić advakata ŭ sudzie, na pałovie šlachu.
«NN»: Raskažycie akurat pra heta: ci adrazu znajšłasia zamiena vam dla Viktara Babaryki i inšych padabaronnych?
NM: Spravu Cichanoŭskaha ja adrazu viała nie adna. Apošnija 2,5 miesiacy, praŭda, u sudzie była tolki ja, ale ciapier tudy viarnuŭsia Viktar Mackievič. Nierealnych vysiłkaŭ jamu kaštavała znoŭku pahruzicca ŭ praces, vytrymać płanku. Jany abodva — i advakat, i padabaronny jaje ŭ vyniku ŭtrymali. Chacia heta i maralna, i fizična, i čysta prafiesijna vielmi ciažka.
Sa spravaj Mikoły Dziadka było ciažej. Spačatku ŭ jaho «zabrali» Jaŭhiena Masłava, jaki realna pravioŭ amal uvieś sud.
Potym pavinna była ŭklučycca ja, bo viała spravu sa śledstva i viedaju materyjały. A ŭ apošni momant pryjšła Śviatłana Harbatok: jana nie ŭdzielničała ni na śledstvie, ni ŭ sudzie. I vymušanaja była adrazu vystupać na preńniach.
Hetyja rečy demanstrujuć hieraizm kaleh, jakija stanoviacca na našy miescy. Ale advakataŭ na zamienu ŭsio mienš i mienš…
Dla Viktara Babaryki było niaprosta znajści advakata, ale my znajšli jaho. Praŭda, jaho puścili ŭ kałoniju tolki paśla druhoj sproby.
«NN»: Było niaprosta, tamu što nichto nie chacieŭ za heta bracca, bo sprava jak čornaja mietka?
NM: Ja nie mahu skazać, što padyšła da kahości i mnie b skazali: «Nie, tolki nie Babaryka, my baimsia». Tut ja nie chaču nahavorvać na kaleh. Ale nie kožnamu davieryš takuju składanuju spravu. Nie ŭsiaki mnie admović, ale ja razumieła zahadzia, u što ŭciahvaju čałavieka.
«Paśla našaha adchileńnia ŭ kałoniju da Babaryki pryjazdžaŭ Vaskrasienski. Mabyć, ciapier jon choča akazvać jurydyčnuju dapamohu?»
«NN»: Jakija ŭ vas byli apošnija naviny ad ciapier užo byłych padbaronnych?
NM: Viktara Dźmitryjeviča apošni raz ja naviedvała jašče ŭ vieraśni. Ën, jak zaŭsiody, byŭ u dosyć dobrym nastroi — na ŭsio moža pahladzieć z humaram i pazityvam. Ën pracuje ŭ piakarni farmoŭščykom chleba. Heta, jak ni kruci, «tvorčaja dziejnaść».
Apošnim časam my stavili pytańnie pra drennyja ŭmovy pracy: tam było vielmi horača. I ja viedaju, što tudy pryjazdžali peŭnyja kantralujučyja asoby, kab zamieryć tempieraturu. Zdajecca, dazvolili adkryvać akno, kab pravietryvać pamiaškańnie.
Viedaju taksama, što Viktar ciapier moža karystacca biblijatekaj: niejki momant čas jaje pracy supadaŭ ź jaho hrafikam, ale potym biblijateka stała pracavać u inšyja hadziny. I jamu jašče dastupnyja telefonnyja zvanki siastry — usio ž nie zusim błakada. Ale heta było viadoma nam ź Jaŭhienam Pylčankam na toj momant, kali my mahli Viktara Dźmitryjeviča naviedvać.
Uličvajučy ŭraźlivaje stanovišča palitviaźniaŭ, pazbaŭleńnie Viktara Babaryki mahčymaści naviedvańnia advakatami, jakim jon daviaraje, vyklikaje tryvohu.
U toj ža čas paśla našaha adchileńnia da jaho ŭ kałoniju pryjazdžaŭ Juryj Vaskrasienski. Mabyć, ciapier jon choča akazvać jurydyčnuju dapamohu?
Kali surjozna, chiba heta narmalna, što advakataŭ niama, a čužym ludziam uvachod u turmy adčynieny? Ja ŭpeŭnienaja, što hety vizit Viktara Dźmitryjeviča nie ŭraziŭ, ale tym nie mienš.
Pra Siarhieja ja viedaju bolš, bo my raźvitalisia nie tak daŭno. Ën vialiki małajčyna. Pa-pieršaje, vielmi stresaŭstojlivy: čałaviek 1,5 hady ŭ źniavoleńni, ź ich 14 miesiacaŭ — u adzinočnaj kamiery i nie źmianiŭsia, zachavaŭ taki ŭparty i vyrazny pohlad na rečy vakoł.
Da taho ž, jon vielmi kiemlivy, šmat čamu navučyŭsia z punktu hledžańnia kryminalnaha pracesu. Upeŭniena i karektna danosić svaju pazicyju. Pracavać ź im było vielmi kamfortna. Što tyčycca pobytu, tut ničoha nie źmianiłasia: jon usio hetak ža adzin, u maleńkaj ciesnaj kamiery, pa jakoj nie moža prajści, nie zadzieŭšy plačyma «abstanoŭku».
Koła krynic infarmacyi dla jaho ŭvieś čas źmianšajecca: haziety nie addavali, zaraz šmat čaho niama pa padpiscy. Paśla jaho pryjezdu ŭ Homiel, maci tak i nie dazvolili pieradać televizar. Z adkazaŭ načalnika SIZA-3 vynikaje, što dla Cichanoŭskaha brakuje «elektraenierhietyčnych mahčymaściaŭ» SIZA.
Ale heta jon zmoh pieravieści sabie na karyść: pračytaŭ vielizarnuju kolkaść knih i raźviŭ svaje litaraturnyja zdolnaści. Ën ža pa adukacyi fiłołah. Uvohule, taja karcinka, jakuju sprabuje malavać dziaržtelebačańnie, ničoha ahulnaha nie maje z realnym Cichanoŭskim. Nasamreč, jon vielmi adekvatny i hłyboki čałaviek.
Samaje važnaje, što mahu skazać pra svaich padabaronnych, pra taho ž Mikołu Dziadka: jany zachoŭvajuć nievierahodnuju siła duchu. I z turmy ŭmudrajucca jašče i padbadziorvać nas.
«NN»: Kali b zakony pracavali adnolkava dla ŭsich, što było b z vašymi padabaronnymi siońnia?
NM: Ja dumaju, kali b zakony pracavali tak, jak treba, to, mabyć, jany b prosta nie apynulisia ŭ turmie, va ŭsich hetych umovach. Heta nie vialiki sakret, tamu što jak abaroncy my zaŭsiody kazali: jany nie pavinnyja być zatrymanyja i aryštavanyja, nie pavinny pieraśledvacca ŭ kryminalnym paradku. U nas mocnaja pazicyja ŭ pracesualnaj palemicy. Ale orhany abvinavačvańnia i sudy zajmajuć inšuju.
Kali pa spravie Viktara Babaryki my mahli chacia b pakazać našu abhruntavanuju pazicyju na adkrytym sudovym pasiedžańni, to pa spravie Cichanoŭskaha, heta tak i zastaniecca za ścienami SIZA-3. I ja nie viedaju, kolki času projdzie, pakul jana stanie publičnaj.
«U dačynieńni da Biełarusi razhledžana bolš za paŭtary sotni skarhaŭ z pryznańniem parušeńniaŭ pravoŭ čałavieka dziaržavaj»
«NN»: Raskažycie, jakim čynam Cichanoŭski vyjhraŭ spravu ŭ AAN? Nakolki heta było składana i što heta daje Siarhieju?
NM: «Vyjhraŭ spravu ŭ AAN» — heta miedyjny zvarot. U pravavym płanie heta hučyć tak: ad imia Cichanoŭskaha było nakiravana paviedamleńnie ŭ Pracoŭnuju hrupu pa advolnych zatrymańniach Rady pa pravach čałavieka AAN.
Tam razhledzieli padadzienyja zajaŭnikam arhumienty i adkaz urada Biełarusi i vynieśli svajo rašeńnie: pryznańnie zatrymańnia i źniavoleńnia Siarhieja Cichanoŭskaha advolnym, parušajučym mižnarodnyja abaviazańni Biełarusi pa Mižnarodnym pakcie pra hramadzianskija i palityčnyja pravy.
Heta rašeńnie było nakiravana, najpierš, dziaržavie i jano budzie apublikavana na sajcie Upraŭleńnia Viarchoŭnaha kamisara pa pravach čałavieka AAN.
Padać u Pracoŭnuju hrupu paviedamleńnie technična nie składana, ale jurydyčna treba vałodać navykami kamunikavańnia ŭ mižnarodnych orhanach, viedać praceduru i pravavyja padstavy dla takoj skarhi.
Dziaržava ŭziała ŭdzieł u kamunikacyi — značyć, pryznaje, kampietencyju Pracoŭnaj hrupy. Rašeńnie było pryniataje pa vynikach pracedury spabornictva, tamu ŭličvalisia arhumienty abodvuch bakoŭ. Pieramahli tyja, jakija bolš abhruntavanyja i adpaviadajuć pravu.
Pry hetym my pamiatajem, što mižnarodnyja damovy Biełarusi źjaŭlajucca častkaj jaje pravavoj sistemy. I chaču padkreślić, što pracoŭnaja hrupa pa advolnych zatrymańniach — heta nie palityčny, a jurydyčny miechanizm. Takaja ž pryroda i ŭ rašeńniach.
«NN»: U historyi Biełarusi byli ŭžo padobnyja vypadki?
NM: Tak, byli, ale ich niašmat. Naprykład, u 2012 hodzie było rašeńnie Pracoŭnaj hrupy pa spravie Alesia Bialackaha. Pazbaŭleńnie jaho voli było pryznana advolnym, bo hety orhan paličyŭ, što jon byŭ asudžany za pravamiernaje ažyćciaŭleńnie prava na svabodu asacyjacyi.
Sprava Cichanoŭskaha ŭ Pracoŭnaj hrupie pa advolnych zatrymańniach razhledžana praź dzieviać hadoŭ paśla hetaha.
Kab zadziejničać hetuju praceduru, pa-pieršaje, treba słušna padać paviedamleńnie. Pa-druhoje, sama Pracoŭnaja hrupa pavinna ŭbačyć u im pradmiet dla vyniasieńnia takoha rašeńnia (šmat pa jakim paviedamleńniam jana abmiažoŭvajecca inšymi formami kamunikacyj ź dziaržavaj).
U asnoŭnym sa skarhami pracuje Kamitet pa pravach čałavieka, jaki źjaŭlajecca kantrolnym orhanam Mižnarodnaha pakta pra hramadzianskija i palityčnyja pravy. I ŭ dačynieńni da Biełarusi im razhledžana bolš za paŭtary sotni takich skarhaŭ z pryznańniem parušeńniaŭ praŭ čałavieka dziaržavaj u peŭnych situacyjach.
«NN»: Pracoŭnaja hrupa AAN zapatrabavała ad biełaruskich uładaŭ nieadkładnaha vyzvaleńnia Cichanoŭskaha, a taksama vypłaty jamu kampiensacyi. Usie my viedajem, što ŭłady nie pojduć na taki krok. Ci jość płan, što rabić u takim vypadku?
NM: Treba razumieć, što mižnarodnaje prava — heta prava damoŭnaje. Usia sistema mižnarodnaj abarony pabudavanaja na tym, što dziaržava, dobraachvotna pryniaŭšy na siabie abaviazańni pa damovach, abaviazana sumlenna ich vykonvać.
Kali nadnacyjanalny orhan pryznaŭ parušeńnie prava čałavieka, to dziaržava pavinna dać efiektyŭny srodak praŭnaj abarony, jaki hety orhan rekamiendavaŭ (ci inšy srodak, kab heta prava adnavić ci kampiensavać). U spravie Siarhieja Cichanoŭskaha srodak pravavoj abarony ad advolnaha zatrymańnia — heta, vidavočna, vyzvaleńnie. I na dadzieny momant heta ŭ kampietencyi suda, bo sprava tam.
Miechanizmaŭ prymusu da hetaha ni Pracoŭnaja hrupa pa advolnych zatrymańniach, ni Kamitet pa pravach čałavieka nie majuć. Ale hetyja orhany robiać pravavyja vysnovy, jakija ŭžo niemahčyma asprečyć, tamu što takuju kampietencyju dziaržavy pieradali im samastojna.
Kaštoŭnaść takich rašeńniaŭ mienavita ŭ tym, što heta — jurydyčny arhumient dla abarony, jaki vyjaŭlaje nie prosta dumku abarony, a vysnovu pravamocnaha mižnarodnaha miechanizmu. U hetaj jakaści jaho i možna vykarystoŭvać na ŭsich etapach, pakul Cichanoŭski nie budzie vyzvaleny.
«Niahledziačy na vialikuju chvalu prapahandy, hołas advakataŭ usio roŭna čuvać»
«NN»: Biełaruskija sudy siońnia nie apraŭdvajuć ludziej pa palityčnych spravach. Na prysudy, jak my bačym, nie ŭpłyvaje navat mižnarodnaja supolnaść. Navošta ŭ takim vypadku praciahvać kašmaryć advakataŭ?
NM: Heta vyklikaje ŭ mianie ździŭleńnie, bo kab stvaryć chacia b bačnaść zakonnaści pracesu, advakata, naadvarot, treba było b bierahčy. U takim vypadku źjaviłasia b mahčymaść skazać: «Voś my dali čałavieku abaranicca, jaho advakat pracavaŭ, ich pačuli, ale, tym nie mienš, sud pryniaŭ pazicyju abvinavačvańnia».
Dziela čaho vybivać u siabie z-pad noh kresła i całkam kampramietavać hetyja pracesy, demanstrujučy, što ludziam navat nie dali abaranicca? Dla mianie ŭsio heta niełahična.
Ahułam, kaniečnie, vialiki zman — dumać, što advakat ni na što nie ŭpłyvaje ŭ siońniašnich umovach. Advakaty, na žal, nie prymajuć rašeńni, ale, kali jany robiać svaju spravu, abhruntoŭvajuć pazicyju ab nievinavataści, ukazvajuć na pracesualnyja pravaparušeńni, heta dapamahaje padabaronnamu nie łamacca, daje jamu aporu.
Niahledziačy na vialikuju chvalu prapahandy suprać našych padabaronnych u dziaržaŭnych ŚMI i z vusnaŭ słužbovych asobaŭ, hołas advakataŭ usio roŭna čuvać.
Mabyć, tamu nas chočuć pazbavić hołasu: kab nie było alternatyŭnaha padychodu da taho, što tranślujecca dziaržavaj.
Heta ŭsio nie vielmi dobra dla samoj dziaržavy: svaboda słova luboha čałavieka — žurnalistaŭ, advakataŭ, inšych ludziej — heta kaštoŭnaść. I kali ludziam nie dajuć vykazacca, jak dziaržava budzie razumieć, pra što ŭsie dumajuć? Dziaržava nie zmoža zdymać patencyjnuju napružanaść u hramadstvie (kali b jana, kaniečnie, chacieła hetaha).
Usio ž kali ludzi maŭčać, jany nie pierastajuć dumać.
«Było składana asensavać, nakolki šmat ludziej sočyć za taboj»
«NN»: Što dałosia vam ciažej za ŭsio ŭ składanych pa zmoŭčańni pracesach?
NM: Časam było składana fizična, kali treba było rychtavacca da preńniaŭ, pierapracoŭvać vialikija masivy infarmacyi. Čatyry miesiacy zapar ja jeździła kožny tydzień u Homiel. Heta nie było lohka.
Ale ja niejak pryzvyčaiłasia, što praca zaŭsiody sa mnoj. U mianie navat niama patreby pieraklučacca na niešta inšaje, kab adpačyć. Ja niejak zmahałasia z saboj z hetaj nahody, žyła ź niejkim pačućciom viny, što kamuści niešta nie dadaju ŭ siamji. A potym pahladzieła — siamja i nie patrabuje, kab ja była inšaj.
Było składana asensavać, nakolki šmat ludziej sočyć za taboj. Bolšaja častka pracy advakata prachodzić u kabiniecie, dzie ciabie nichto nie bačyć i nie čuje. A sa spravami Babaryki, Cichanoŭskaha, Dziadka adrazu było zrazumieła, što cicha nie adsiadzišsia.
Sama dziaržava zrabiła hetyja spravy publičnymi: kali słužbovyja asoby zadoŭha da suda stali kazać, što zatrymanyja vinavatyja, kali pa telebačańni stali tranślavacca siužety ź imi.
Hetaja hramadskaja ŭvaha z adnaho boku daje mocnuju padtrymku. Ale paralelna i vialikaje napružańnie: ty pavinien kantralavać svaje dziejańni i słovy i razumieć, što jość bok, jaki hladzić na ciabie niedabrazyčliva. I heta bok, u jakoha jość siła.
Ahułam usie spravy byli składanyja sami pa sabie, bo ŭ abvinavačvańniach ciažka było adšukać pravavuju pryrodu.
Nahruvaščvańnie subjektyŭnych adznak, niepravavych terminaŭ — va ŭsim hetym niaprosta vyłoŭlivać padstavy dla pravavoha dyskursu, mienavita jurydyčnyja arhumienty. Nie chočacca skatvacca ŭ niepravavuju rytoryku jakuju nam prapanoŭvajuć.
My zaŭsiody razmaŭlali vyklučna na movie prava, navat kali havorka idzie pra palityčny matyŭ pieraśledu.
«NN»: Vam byvała strašna apošnim časam?
NM: Heta nie toje kab pačućcio strachu. Chutčej mnie było psichałahična niekamfortna — takoje pačućcio adsutnaści biaśpieki, niaŭtulnaści. Uvaha tych, chto nie žadaje tabie dabra, adčuvałasia i adčuvajecca.
Ja nie adna ŭ takoj situacyi, i, tym nie mienš, nikoha z maich kaleh heta nie spyniła. I heta vialikaje adkryćcio i pra siabie, i pra inšych ludziej. Pra toje, što praŭda daražejšaja, i prafiesijnaja hodnaść — taksama. I jašče ludzi, jakich ty abaraniaješ. Jany taksama akazalisia važniejšymi za ŭłasnyja strachi.
«NN»: Jakija ŭ prafiesii advakata ŭ Biełarusi pierśpiektyvy?
NM: Pra budučyniu hadać składana. Ale źmieny zakona ab advakatury padryvajuć pryncyp niezaležnaści, i ŭpłyŭ ministerstva justycyi na advakaturu budzie pavialičvacca. I sam pa sabie zakon, kali jon nie padmacoŭvajecca niehatyŭnaj praktykaj, pałova biady. Pytańnie jakraz u tym, jak jon budzie prymianiacca.
Kali stvoranyja precedenty praciahnucca (toje ž vydziorhvańnie advakataŭ z žyvych pracesaŭ, kali jany buduć bajacca vykonvać abaviazki naležnym čynam), biełarusy buduć adčuvać siabie mienš abaronienymi. Advakat — heta ž nie samameta, heta jakraz instrumient realizacyi prava na abaronu.
«NN»: U jaki momant vy sami zachacieli stać advakatkaj?
NM: Heta mnohich ździŭlaje, ale na jurydyčny fakultet ja trapiła vypadkova. Jurystaŭ u siamji ŭ nas nie było. Ja skončyła škołu sa srebnym miedalom i vyrašyła pajści pa šlachu najmienšaha supracivu: zdać adno hramadaznaŭstva. Tak i prajšła na jurfak.
I raniej niejak nie było takoj svabody, kali ty možaš nie davučycca. Ci davučycca i nie pajści pracavać pa śpiecyjalnaści. Nie było heta pryniata. Voś ja i pajšła.
Praŭda, mnie pašancavała adrazu paśla ŭniviersiteta trapić u advakaturu i sustreć ludziej, jakija pakazali mnie hetuju prafiesiju jak maje być. A tam užo spracavała zvyčka rabić usio na vydatna.
«Los advakataŭ, jakich prybirajuć z prafiesii, niejkim čynam składvajecca hetak ža, jak i ŭ ich klijentaŭ»
«NN»: Čym vy ciapier płanujecie zajmacca?
NM: Ja vykładaju ŭžo hod dziesiać — u tym ža EHU pieryjadyčna čytała kryminalnaje prava i kryminalny praces. Ciapier budu tam na daśledčaj pazicyi. Taksama ŭ mianie jość dośvied udziełu ŭ adukacyjnych anłajn-prahramach, u tym liku mižnarodnych, rasijskich. Ja ekśpiert pa sistemie AAN, i advakatam šmat jakich krain cikava vałodać takimi viedami. Pieryjadyčna ładziacca i kursy, i sieminary, i vebinary, mianie zaprašajuć tudy ź lekcyjami.
Pierśpiektyŭ navukovaj pracy i vykładańnia, karaciej, šmat, tak što ja mocna nie zasmučałasia b. 27 hod u advakatury — heta šmat, čałaviek ciaham žyćcia pavinien mianiać niešta. Ale, viadoma, ja b chacieła sama pryniać padobnaje rašeńnie: nie pakidać ludziej, jakija ad mianie zaležać, na pałovie šlachu. Nie admaŭlacca ad spravy, jakaja, mabyć, była samaj važnaj dla mianie na dadzienym prafiesijnym uzroŭni. Samoj być haspadyniaj svajho losu.
Darečy, niadaŭna mnie pryjšła ŭ hałavu takoje nazirańnie: los advakataŭ, jakich prybirajuć z prafiesii, niejkim čynam składvajecca hetak ža, jak i ŭ ich klijentaŭ. Z nami naŭmysna (ci nie) robiać toje samaje, što ź imi.
Naprykład, Ludmiłu Kazak zatrymali ŭ horadzie i zapchali ŭ aŭto, jak i Maryju Kaleśnikavu, jakuju jana abaraniała. Ci voś Łajeŭski: jon, jak Babaryka, u niejki momant staŭ viadomym, i hetaja paznavalnaść tak napužała, što jaje pasprabavali skampramietavać. A mianie, jak i Cichanoŭskaha, uziali naŭprost pasiaredzinie važnaha pracesu, vydziernuli ź jaho.
«NN»: Vy budziecie pracavać ź Biełarusi?
NM: Ja spadziajusia, što nie budu pastaŭlenaja ŭ takuju situacyju, kab mnie pryjšłosia pakidać krainu. Usio ž u mianie tut jość abaviazańni — pierad baćkami tymi ž, jakija va ŭzroście. Mnie, znoŭ ža, chaciełasia b samoj vybirać, kali mnie źjazdžać, a kali zastavacca.
«Navat jaho prychilniki zrazumieli, što žyć jak raniej užo nie atrymajecca». Biełarusy raskazali pra atmaśfieru ŭ krainie napiaredadni vybaraŭ8
Kamientary