«Rasijskaja elita pojdzie na vielizarnyja sastupki Zachadu, u tym liku i adnosna kantrolu za jadziernaj zbrojaj»
«Ruchu ŭ padtrymku vajny ŭ Rasii niama. Ëść inšaje pačućcio — pačućcio hłybokaj padaŭlenaści», — kaža doktar histaryčnych navuk, prafiesar Andrej Zubaŭ, jaki žyvie ŭ Maskvie. Ën prahnazuje: «Łukašenkaŭskaja Biełaruś nie pieražyvie pucinskaj Rasii bolš čym na adzin tydzień». Vialikuju hutarku ź im publikuje biełaruskaja słužba radyjo «Svaboda».
Pra dva varyjanty zakančeńnia vajny va Ukrainie
— Apošni raz my z vami hutaryli dva miesiacy tamu, 22 lutaha. Vy ŭ tyja dni, niezadoŭha da pačatku vajny, apublikavali, na maju dumku, vydatny tekst. Tam byŭ pradkazany pačatak vajny, i vy śćviardžali, što ŭkraincy pavinny prajavić mužnaść i hierojstva i što ŭ ich jość šaniec pieramahčy. Siońnia my viedajem, što praktyčna nichto na Zachadzie nie vieryŭ u mahčymaść pieramohi Ukrainy, u tym liku śpiecsłužby ZŠA. Čym i kali, na vašu dumku, skončycca hetaja vajna?
— U hetaj vajny mohuć być dva zychody, ale abodva jany nie na karyść pucinskaj Rasii. Pieršy zychod — heta elitny pieravarot u Maskvie, ja pra jaho kazaŭ i dva miesiacy tamu, adrazu paśla pačatku vajny, i paŭtaraju ciapier. Heta vielmi mahčymy scenaryj.
Nizavoj revalucyi čakać nie varta. My ŭsie ŭ niejkaj stupieni sapsavanyja savieckaj historyjaj, dzie šmat raskazvajuć pra revalucyju. Biažyć matros, biažyć sałdat, stralajuć… Voś hetaha nie budzie. Matros z sałdatam nie pabiahuć na Kreml.
A voś pieravarot u viarchach zastajecca vielmi vierahodnym scenaryjem, bo palityka Pucina ŭsio hłybiej i hłybiej zaciahvaje Rasiju, u tym liku jaje elitu, u jamu. Zusim nie hetaha jany čakali ad kiravańnia Pucina. Jany čakali dabrabytu, bahaćcia, zručnaha žyćcia ŭ zachodnim śviecie. Ale ničoha hetaha nie zdaryłasia. Ciapier niezrazumieła naohuł, za što jany słužać Pucinu. Pohladaŭ jaho jany nie padzialajuć, vieru ŭ toje, što ŭkraincy nacysty — jany taksama nie padzialajuć.
Tamu ja dumaju, što adbudziecca pieravarot u viarchach i adrazu paśla jaho spynicca vajna va Ukrainie. A paśla pačniecca handal z Zachadam, na jakich umovach jon budzie zdymać sankcyi z Rasii i što joj dla hetaha treba zrabić.
Druhi varyjant, bolš kryvavy — heta pośpiech ukrainskich vojskaŭ. Jon u kaniečnym vyniku biezumoŭny.
Paśla sustrečy ŭ Ramštajnie ministraŭ abarony zachodnich krain stała zrazumieła, što ŭvieś cyvilizavany śviet ad Złučanych Štataŭ da Izraila, ad Vialikaj Brytanii da Japonii i ad Narviehii da Aŭstralii abjadnaŭsia suprać rasijskaj ahresii va Ukrainie. Pryčym abjadnaŭsia nie maralna, a zusim kankretna — pastaŭkami zbroi, technałohij i hrošaj. U hetaj situacyi Rasija vyjhrać nie moža. U Rasii byŭ šaniec małankavaha blickryhu, ale kali jon pravaliŭsia praz tydzień paśla pačatku vajennych dziejańniaŭ, ja skazaŭ, što vajna ŭžo prajhranaja. Adzinym šancam vyjhrać vajnu byŭ blickryh za niekalki dzion.
Ale pakul Rasija maje pieravahu pierad Ukrainaj u kolkaści i jakaści ŭzbrajeńnia. Nastupny miesiac z kanca krasavika da kanca traŭnia budzie ciažkim, heta buduć ciažkija bai i, mahčyma, niejkija taktyčnyja adstupleńni ŭkrainskaj armii. Ale za hety čas Ukraina budzie nasyčanaja najmahutniejšaj zbrojaj. Voś užo stała viadoma, što pałova z amierykanskich 155-milimietrovych haŭbic užo znachodzicca va Ukrainie.
Tak što ŭ kancy traŭnia — pačatku červienia budzie vajenny pierałom, heta dakładna, i paśla hetaha pačniecca kontrnastup ukrainskaj armii. I budzie razhrom rasijskaj armii, heta praktyčna niepaźbiežna. Vajavać suprać usiaho cyvilizavanaha śvietu nivodnaja kraina nie moža, tym bolš nie moža heta rabić Rasija ź jaje 2,5 % suśvietnaha VUP.
Tak što druhi varyjant — heta ciažkija bai i poŭnaje vyzvaleńnie Ukrainy ad rasijskaj akupacyi. Jak 28 krasavika skazała ministr zamiežnych spraŭ Vialikabrytanii Elizabet Tras, poŭnaje vyzvaleńnie — heta vyzvaleńnie i Danbasa, i Kryma. I heta, pa ŭsioj bačnaści, adbudziecca.
«Pahrozy Pucina prymianić jadziernuju zbroju — jašče adzin arhumient za pałacavy pieravarot»
— My hutarym z vami 28 krasavika. A 27 krasavika Uładzimir Pucin vystupiŭ z novymi pahrozami prymianieńnia jadziernaj zbroi. Jak vy ličycie, ci nie moža ŭsio ž adbycca suśvietnaja katastrofa ŭ vypadku pieramohi ŭkrainskaj armii?
— Tak, Pucin pavodzić siabie hetak ža, jak pavodziŭ siabie Hitler u 1940 hodzie, kali padčas bitvy za Anhliju jon kazaŭ, što prosta zatopić jaje chimičnaj zbrojaj — hazam ipryt. Ale ŭ adkaz jon atrymaŭ ad tady jašče niejtralnych ZŠA i ad Vialikabrytanii zapeŭnivańni, što adnačasova iprytam budzie zatoplenaja ŭsia Niamieččyna.
I Hitler da samaha kanca Druhoj suśvietnaj vajny tak i nie prymianiŭ chimičnaj zbroi, choć jaje ŭ jaho było poŭna na składach. Jon moh tapić svaich ludziej u mietro ŭ apošnija dni vajny, kažučy, što jany niesapraŭdnyja aryjcy, ale chimičnuju zbroju tak i nie ŭžyŭ.
Voś ja dumaju, što i ciapier budzie roŭnavialiki adkaz. Pucin skazaŭ, što ŭ jaho jość małankavaja zbroja, ale va ŭsiaho cyvilizavanaha śvietu, u tym liku ŭ jadziernych dziaržaŭ, taksama dastatkova jadziernaj zbroi, a plus — u ich vydatnyja, najnoŭšyja procirakietnyja sistemy. I adkaz na «małankavy ŭdar» budzie aznačać tolki adno — poŭnuju hibiel Rasii. U tym liku i Pucina z usim jaho atačeńniem. Navat kali jany schavajucca ŭ bunkiery, ich paśla adtul dastanuć, i čałaviectva budzie ich sudzić.
Tak što Pucin vydatna razumieje, što jadzierny ŭdar nie pryviadzie da hibieli čałaviectva, ale pryviadzie da hibieli Rasii i jaho asabistaj hibieli. Čałaviectva, viadoma, vielmi pacierpić, budzie ciažkaja situacyja, ale ŭsio roŭna heta budzie pieramoha cyvilizavanaha śvietu nad Rasijaj. Tamu, chutčej za ŭsio, jak ja dumaju, Pucin i jaho atačeńnie — nie takija varjaty, kab prymianić jadziernuju zbroju, jakaja znachodzicca ŭ Rasii.
Tamu zajava Pucina ad 27 krasavika — jašče adzin arhumient na karyść pieravarotu ŭ viarchach. Bo kali Pucinu, jak chodziać čutki, užo ŭsio roŭna — pamirać ci žyć, to inšym ludziam nie ŭsio roŭna. Ni Patrušavu, ni Bortnikavu, ni bolš maładym hienierałam FSB i armii, ni Kadyravu…
Tak što Pucin — heta niebiaśpiečny čałaviek, jaki moža zahubić svajo atačeńnie. Adpaviedna — atačeńniu lepš pazbavicca ad samoha Pucina.
U rešcie rešt niešta padobnaje, pa ŭsioj bačnaści, adbyłosia ŭ sakaviku 1953 hoda, kali atačeńnie Stalina, viedajučy pra jaho płany Treciaj suśvietnaj vajny (ciapier pra hetyja płany viedajuć usie, jany apublikavanyja, dziakujučy ŭschodniejeŭrapiejskim archivam), vyrašyła prybrać jaho, kab nie stavić siabie pad pahrozu źniščeńnia ŭ atamnaj vajnie.
«Heta nie nacyzm, heta starečaja nastalhija hienierałaŭ KDB, da jakoj dałučyŭsia Pucin»
— Znoŭ vy idziacie suprać usich, suprać mahutnaha choru analitykaŭ, jakija ŭ apošnija dva miesiacy śćviardžajuć, što pałacavy pieravarot u Maskvie niemahčymy. Za apošnija dva miesiacy rezka pavialičyłasia kolkaść sprobaŭ fiłasofskaha, palitałahičnaha i histaryčnaha analizu taho, što ciapier adbyvajecca z Rasijaj i ŭ Rasii. Uładzimir Pastuchoŭ nazyvaje toje, što ciapier adbyvajecca ŭ Rasii, niejkim «nacyjanalnym rucham». A sioj-toj z naziralnikaŭ śćviardžaje, što heta ruski fašyzm ci nacyzm, jaki prajaviŭ siabie va Ukrainie, i što denacyfikavać treba nie Ukrainu, a Rasiju. Što vy dumajecie pra heta?
— Niajomka adnamu navukoŭcu kazać inšamu, što z Maskvy, dzie ja ciapier znachodžusia, lepš bačna, čym z Oksfarda, dzie ciapier znachodzicca moj kaleha Pastuchoŭ, ale ja dumaju, što nijakaha nacyjanalnaha ruchu ŭ Rasii niama. Jaho sprabuje stvaryć ułada.
Viedajecie, nam ciapier navat žyroŭki z apłataj kamunalnych pasłuh prychodziać ź litaraj Z. Hetyja ž litary prymušajuć pisać na mašynach dziaržaŭnych taksaparkaŭ. A ludzi nie pišuć, pišuć adzinki. Časam hetaja litara napisanaja na furhonach palcam pa brudzie i adrazu jasna, što heta niesurjozna. Ja chaču skazać, što nacyjanalnaha ruchu ŭ padtrymku vajny ŭ Rasii — niama.
Chutčej jość inšaje pačućcio — pačućcio hłybokaj padaŭlenaści. Bo navat ja, čałaviek, jakomu ŭžo spoŭniłasia 70 hadoŭ, nikoli nie žyŭ u krainie, jakaja viadzie vialikuju vajnu. Vajna ŭ Afhanistanie była dalokaj i viałasia abmiežavanym kantynhientam, adpaviedna, nie adčuvałasia vajnoj, jakuju viadzie Rasija suprać usiaho śvietu. Dy tak i nie było. A ciapier heta vajna suprać usiaho śvietu, i heta adčuvajuć usie. Dla mianie heta novy vopyt, ja naradziŭsia ŭ 1952 hodzie, Treciaja suśvietnaja vajna, dziakuj bohu, nie adbyłasia.
Ja hladžu na ludziej u Maskvie i baču, što heta vielizarnaja padaŭlenaść, heta pačućcio nierazumieńnia — što adbyvajecca, navošta. Viadoma, jość ludzi, jakija z zachapleńniem usprymajuć hetuju vajnu, ale ich niašmat, heta nikčemnaja mienšaść. Kali heta nie palitykany, jakija chočuć na hetym zbudavać svaju karjeru, niejkija «adzinarosy», to heta nikčemnaja mienšaść, jość takija siarod pravasłaŭnych impiercaŭ. Ale heta nie masavy nizavy ruch — takoha ruchu niama.
I niamiecki fašyzm, niamiecki nacyzm, i italjanski fašyzm — heta masavyja nizavyja ruchi. Hitler nie stvaryŭ nacyzm, nacyzm stvaryŭ Hitlera. Paśla Pieršaj suśvietnaj vajny adčuvańnie, što Niamieččynie nanieśli ŭdar nažom u śpinu, było ŭsieahulnym, i jano stvaryła žadańnie revanšu. Hitler prosta heta artykulavaŭ.
Taksama i ŭ Musalini była lubimaja fraza: «padmanuty sajuźnik». Italjancy ličyli, što jany mała atrymali za pralituju kroŭ, i heta stvaryła ŭ ich fašyzm.
Ničoha padobnaha ŭ Rasii niama. U častki ludziej, asabliva starejšaha pakaleńnia, majucca niejkija impierskija pačućci. Ale heta pažyłyja ludzi, jakija kažuć, maŭlaŭ, nie dazvolim vycirać ab nas nohi, ale hetyja ludzi ŭžo nie ruchajuć palitykaj. A moładzi siarod ich niama.
Tamu ja dumaju, što heta — nie rasijski fašyzm, nie rasijski nacyzm, heta sproba KDB, jaki 105 hadoŭ kiruje Rasijaj, stvaryć hety masavy ruch, kab na niešta abapiercisia ŭ svajoj ahresii suprać Ukrainy, jakuju nienavidzić hetaja kadebiscka-kamunistyčnaja viarchuška tamu što, jak naŭprost skazaŭ napiaredadni vajny ŭ svaim vystupie Pucin, tam pravodzicca paśpiachovaja dekamunizacyja. Ukraina hetym im nienavisnaja.
Pahladzicie, u lubym horadzie, kudy ŭvachodziać rasijskija vojski, ci Chierson, ci to Izium, tam uzdymajucca navat nie rasijskija, ale čyrvonyja savieckija, siarpasta-małatkastyja ściahi, viartajucca savieckija nazvy vulic i staviacca pomniki Leninu. Vidavočna, što heta za resentymient. Moładzi jon čužy. Heta starečaja nastalhija hienierałaŭ KDB, da jakoj dałučyŭsia i Pucin.
«Usie prablemy Rasii i Biełarusi ad taho, što nie adbyłosia sistemnaj dekamunizacyi i źmieny elit»
— Čamu heta adbyłosia ź imi i z Rasijaj? Čamu jany vybrali impieryju i impierski sposab kampiensacyi svaich realnych i hipatetyčnych adstavańniaŭ ad Zachadu? Dziaciej ža svaich jany jakraz na Zachad adpraŭlajuć.
— Zdaryłasia ŭsio vielmi prosta. Jak, darečy, i ŭ Biełarusi. Ni ŭ Rasii, ni ŭ Biełarusi, ni ŭ Kazachstanie nie prajšła sistemnaja dekamunizacyja. U nas nie adbyłosia źmieny elit, jakaja mieła miesca ŭ Polščy, Čechii abo Vienhryi. Tam kamunistyčnaja elita syšła, pryčym miakka, biez masavaha teroru, jak padčas źmieny elit u chodzie revalucyi 1917 hoda. Ale KDB byŭ razahnany całkam, siłavyja struktury stvoranyja nanova, sudy byli stvoranyja nanova.
Ničoha hetaha nie adbyłosia ni ŭ Rasii, ni ŭ Biełarusi. I, miž inšym, tolki častkova adbyłosia va Ukrainie. Tamu va Ukrainie heta taksama vielmi ciažki praces, jaki pačaŭsia tolki ŭ 2014 hodzie i idzie nialohka. Ja razmaŭlaŭ ź ludźmi, jakija kiravali Ukrainaj pry Parašenku, i jany kazali, što heta treba rabić bolš paśladoŭna.
Tamu ŭ Rasii, faktyčna, praciahvajecca savieckaja ŭłada. I ŭ Biełarusi taksama. I kab abiedźvie krainy stali narmalnymi, treba nie zmahacca ź impieryjaj, ale zmahacca sa svajoj kamunistyčnaj spadčynaj, sa svaim kamunistyčnym minułym.
Viadoma, jano i impierskaje, ale tolki ŭ častkovym značeńni hetaha słova. Rasija nie mieła mnohich charaktarystyk byłych impieryj. Naprykład, u jaje nie było biaspraŭnaj pieryfieryi i paŭnapraŭnaha centra, usie byli adnolkava biaspraŭnymi i karystalisia adnolkavymi pravami. Heta była tatalitarnaja dziaržava.
Toje, što adbyłosia ŭ Niamieččynie paśla 1945 hoda — denacyfikacyja krainy, pavinna adbycca i ŭ Rasii — heta dekamunizacyja Rasii. Tatalnaja, sistemnaja dekamunizacyja Rasii, jakaja vyklikaje takuju nianaviść Pucina, heta i jość toj adziny kluč, jaki dazvolić Rasii i Biełarusi stać narmalnymi krainami.
My ŭ svoj čas hetaha nie zrabili i, adpaviedna, narmalnymi krainami tak i nie stali. I nie staniem, pakul hetaha nie ažyćciavim.
«Rasijskaja elita pojdzie na vielizarnyja sastupki Zachadu, u tym liku i adnosna kantrolu za jadziernaj zbrojaj»
— Hary Kasparaŭ niadaŭna napisaŭ, što rasijskaja dziaržava pavinna być demantavanaja i znoŭ zasnavanaja na novych demakratyčnych pryncypach. Ja, kali dumaju pra Rasiju, łaŭlu siabie na dumcy, što zusim nie mahu ŭjavić sabie niejkaje jaje pierafarmatavańnie. Nie mahu ŭjavić utvareńnie demakratyčnaj i nie impierskaj Rasii. Skažam, u Niamieččynie ŭ 1945 hodzie była akupacyja i akupacyjnyja vojski. U Rasii z pryčyn najaŭnaści jadziernaj zbroi akupacyi nie budzie. Jak moža naradzicca novaja Rasija? Chto i što hetamu dapamoža? Toj pieravarot, pra jaki vy kazali?
— I pieravarot taksama. A moža i nie pieravarot. Akupacyja — heta nie abaviazkovy scenaryj. Samaje hałoŭnaje, što Rasiju ciapier izalavali ad usiaho cyvilizavanaha śvietu. I z kožnym dniom hetaja izalacyja budzie tolki pavialičvacca.
Heta my tut, u Maskvie, adčuvajem užo vielmi jasna. Pakul heta drabiaza — źnikli niejkija zvykłyja pradukty ŭ kramach, bytavaja chimija, zapčastki da aŭtamabilaŭ. Ale heta tolki pačatak, pakul jość zapasy na składach. Ale rychtujucca i prymajucca novyja pakiety sankcyj, i Rasija ŭrešcie apyniecca ŭ žachlivym stanie. Ciapierašniaja, pucinskaja Rasija nie zmoža pradavać svaje enierhanośbity i, adpaviedna, atrymlivać za heta hrošy, i voś vialikaja kraina, jakaja pryvykła być častkaj suśvietnaj supolnaści, budzie adrezanaja ad ŭsiaho śvietu.
Tamu adbudziecca toje, pra što my kazali na pačatku našaj razmovy. Novaja paślapucinskaja elita, jak by jana ni pryjšła da ŭłady — demakratyčna ci nie demakratyčna — budzie vieści dyjałoh z Zachadam, kab adnavić miesca Rasii ŭ śviecie. Biez hetaha žyć niemahčyma. Biez hetaha elita budzie źmiecienaja hałodnym narodam. Dy i sama elita choča žyć dobra. Značycca, budzie hety handal. I biez usialakaj akupacyi elita pojdzie na vielizarnyja sastupki, u tym liku i adnosna kantrolu nad jadziernaj zbrojaj — pakolki razumieje, što Rasii ŭžo nichto nie vieryć — dziela taho, kab adnavić svaje dačynieńni sa śvietam.
Viedajecie, Kasparaŭ — heta čałaviek, jaki zajmajecca šachmatami, jamu možna skinuć fihury z doški i paśla znoŭ ich tudy pastavić, kab pačać novuju partyju. Ale z krainaj tak nielha zrabić. Narod Rasii — heta narod, jaki maje tysiačahadovuju kulturu i tysiačahadovuju historyju. Rasiju nielha znoŭ pierazasnavać. Ludziam ža mazhi nie vyčyściš. Tamu treba nie pierazasnoŭvać, ale źmianiać, refarmavać, i čym ź mienšaj kryvioj, tym lepš.
Tamu ja miarkuju, što jakraz žadańnie adnavić dačynieńni z Zachadam, z cyvilizavanym śvietam — stanie tym ruchavikom, z dapamohaj jakoha Rasija dekamunizujecca. Demilitaryzujecca (ja heta padkreślivaju), dekarparacyzujecca — heta značyć, buduć źniščanyja hetyja dziaržaŭnyja karparacyi, i demakratyzujecca.
Zachad u budučyni nikoli nie zhodzicca mieć dyjałoh z rasijskimi dyktatarami i aliharchami. Ciapier Zachad razumieje, što jon zapluščvaŭ vočy, vioŭ dyjałoh z Pucinym, i voś jaki vynik atrymaŭsia. Bolš hetaha nie budzie.
Demakratyja — nie idealnaja štuka, ale jana abaronić krainu ad takich varjactvaŭ dyktatara. Tamu Zachad budzie nastojvać na demakratyzacyi Rasii.
Tamu čatyry «D», pryniatyja niekali na Patsdamskaj kanfierencyi dla paślavajennaj Niamieččyny (denacyfikacyja, demilitaryzacyja, demakratyzacyja, decentralizacyja), tolki z zamienaj denacyfikacyi na dekamunizacyju — heta toje, što biez usialakaj akupacyi rasijskaja elita budzie vymušanaja pryniać, kab znoŭ stać častkaj suśvietnaj supolnaści.
Jak Niamieččyna paśla nacyzmu pastupova stała častkaj suśvietnaj supolnaści. Tak budzie i z Rasijaj.
«Jość biełaruski narod i biełaruskaja mova, i ŭkrainski narod i ŭkrainskaja mova»
— My nie viedajem, kolki realna ludziej padtrymlivajuć ciapierašniuju impierskuju liniju Kramla. Vieryć aficyjnaj rasijskaj sacyjałohii nielha. Ale my taksama nie možam i abviarhać toj vidavočny fakt, što prapahanda ŭsio ž maje ŭpłyŭ na pohlady hramadzian Rasii. Impierski naratyŭ pranik u hałovy ludziej, majecca jon i ŭ častki aficerstva i tvorčaj intelihiencyi. Što rabić ź ludźmi, ź dziasiatkami miljonaŭ, jakija vierać u toje, što biełarusaŭ i ŭkraincaŭ nie isnuje, što «my — adzin narod», što Rasija zaŭsiody ŭzdymałasia ŭ procistajańni z Zachadam, što impart možna zamianić i h. d.? Bo ni takija ludzi, ni takija pohlady nikudy nie padzienucca.
— Heta zaležyć ad taho, jak budzie raźvivacca praces. Kali praces budzie dastatkova doŭhaterminovy, to ludzi sami pierakanajucca, što nijakaha impartazamiaščeńnia nie atrymlivajecca, što ich žyćcio robicca značna horšym. U elicie ŭžo ŭsie heta viedajuć i razumiejuć, tam ža ludzi prapahandzie nie vierać i ŭsio razumiejuć, jany na svajoj skury viedajuć, u što im abyšłasia hetaja vajna. A narod pastupova budzie heta razumieć usio hłybiej i, naturalna, taksama zachoča adnaŭleńnia narmalnaha žyćcia.
Nie zabudziemsia i na prykład Niamieččyny, jaki ciapier va ŭsich na słychu. U 1945 hodzie, navat u 1947 hodzie, pavodle anhlijskaha apytańnia ŭ Hamburhu, bolšaść niemcaŭ (kala 70%) ličyli Hitlera samym vybitnym dziejačam u historyi Niamieččyny. I heta ŭžo paśla parazy i ŭsiaho vajennaha kašmaru. A ciapier tam nichto, aprača marhinałaŭ, tak nie ličyć.
Ja dumaju, što z hetymi dziasiatkami miljonaŭ našych ludziej daviadziecca pracavać. Jak było ŭ Niamieččynie? Mnie raskazvali staryja niemcy jašče ŭ 90-ja hady. Kali ŭ niejkaj zachodnieniamieckaj škole na pačatku 1950-ch hadoŭ nastaŭnik pačynaŭ kazać, što, maŭlaŭ, Hitler zrabiŭ pamyłki, ale jon zrabiŭ i šmat dobraha, to taho nastaŭnika na nastupny dzień vyhaniali sa škoły, jaki b jon ni byŭ zasłužany i pavažany. Jakaja b ni była ŭ Niamieččynie svaboda słova, ale denacyfikacyja — heta byŭ žalezny zakon.
Toje samaje budzie i ŭ Rasii. I tyja, chto budzie chvalić kamunistyčny režym, Stalina ci Pucina, KDB, masavy teror abo vajnu va Ukrainie — jany buduć padviarhacca choć miakkim, ale represijam. Ich nie buduć dapuskać da nastaŭnickaj ci vykładčyckaj dziejnaści, kab nie sapsavać jašče adno pakaleńnie.
Bo jość praŭda, i jość chłuśnia. I tyja, chto budzie nieści chłuśniu, skažam, pra pieravahu rasijan ci pra adsutnaść ukraincaŭ jak naroda, nie zmohuć za miežami svajoj kuchni pra heta kazać. Ich nie buduć drukavać, ich nie buduć dapuskać da prafiesarskich kafiedraŭ i h. d. Heta nieabchodna.
Tym bolš, što luby etnohraf z usioj navukovaj dakładnaściu vam paćvierdzić, što jość biełaruski narod i biełaruskaja mova, i ŭkrainski narod i ŭkrainskaja mova. Jak i mnohija inšyja.
Ja dumaju, što heta balučy praces, ale jon nieabchodny dla viartańnia Rasii ŭ suśvietnuju supolnaść. Heta nie prosta raźvitańnie ź impierskimi iluzijami, ale aktyŭnaje im procidziejańnie. Biez hetaha ŭ Rasii sapraŭdy niama budučyni. A pakolki pierafarmatavać jaje, jak prapanuje Hary Kasparaŭ, nielha, to jaje treba ačyščać. U advarotnym vypadku jana budzie izhojem suśvietnaj cyvilizacyi. A izhoj na vialikaj prastory, tym bolš ź jadziernaj zbrojaj, heta niemahčyma. Zachad nikoli nie dapuścić, kab Paŭnočnaja Kareja była na adnoj siomaj častcy śvietu.
Tamu budzie sistemnaja demilitaryzacyja, dekamunizacyja, jakaja zrobić Rasiju narmalnaj krainaj. Jakraz vajna, pry ŭsim jaje žachu, pry ŭsim jaje čałaviečym, humanitarnym kašmary, źjaŭlajecca tym katalizataram kančatkovaha abrušeńnia biesčałaviečnaha kamunistyčnaha minułaha, jakoha b my čakali jašče mnohija hady, i jakoje adbyvajecca ciapier na našych vačach. Pryčym i dla Rasii, i dla Biełarusi.
Ja nie sumniajusia, što łukašenkaŭskaja Biełaruś nie pieražyvie pucinskuju Rasiju bolš čym na adzin tydzień. Biełaruś taksama stanie demakratyčnaj krainaj.
Tur patłumačyŭ, što Łukašenka mieŭ na ŭvazie, kažučy pra pryznačeńnie dyrektaraŭ u pryvatnyja kampanii6
Kamientary