«Z-za biełaruskich siłavikoŭ i pačałasia vajna». Alimpijec-dziudaist raniej słužyŭ u Pahrankamitecie, a staŭ biežancam u Hiermanii
Były dziudaist i ŭdzielnik Alimpijady-2016 Dźmitryj Šeršań paśla vybaraŭ pracavaŭ achoŭnikam u kłubie hulniavych aŭtamataŭ. Atlet straciŭ miesca ŭ zbornaj i pracu ŭ Pahrankamitecie za padtrymku ruchu za svabodnyja vybary i asudžeńnie hvałtu. Spytalisia ŭ dziudaista, jak jon žyvie ciapier.
«Zaŭsiody prytrymlivaŭsia dumki pra toje, što samy ciomny čas — pierad śvitankam»
Paśla adjezdu z Radzimy Dźmitryj Šeršań asieŭ u niamieckim Dujsburhu. Pracuje trenieram u zvyčajnym spartovym kłubie ź dziećmi roznaha ŭzrostu. Zadačy stavić sabie vysokija: «Nie žadaju prosta boŭtacca i vučyć dziaciej kulacca, a chacieŭ by ŭziać sa svaimi padapiečnymi prestyžny miedal, naprykład, na Alimpijadzie, na čempijanacie śvietu ci Jeŭropy. Mahčyma, u tym, dzie nie realizavaŭsia jak spartsmien, naviarstać stračanaje za košt inšych».
Ułasnuju karjeru spartsmiena Šeršań skončyŭ u siaredzinie 2021 hoda, kali zrazumieŭ, što nie zdoleje trapić na Alimpijadu ŭ Tokia. Paśla prezidenckich vybaraŭ — 2020 dziudaist padpisaŭ list spartsmienaŭ za sumlennyja vybary i vystupiŭ suprać dziejnaha režymu. Chutka paśla hetaha jaho zvolnili z nacyjanalnaj kamandy i sa słužby ŭ pamiežnym kamitecie.
Tak mužčyna zastaŭsia biez srodkaŭ da isnavańnia jak dla siabie, tak i dla svajoj siamji, u jakoj raście maleńkaje dzicia. Kab zarablać, pajšoŭ na pracu achoŭnikam u kłub hulniavych aŭtamataŭ, niahledziačy na svoj status viadomaha spartsmiena. Było składana.
«Adčuvaŭ siabie niekamfortna. Ale liču, što ŭsie pracy patrebnyja i ŭsie pracy važnyja, niama ničoha strašnaha ŭ tym, kab pracavać dvornikam, navat kali inšyja jeździać na krutych mašynach. Ruki-nohi jość — pražyvieš, kali žadaješ».
Paśla vybaraŭ, kali Dźmitryja zvolnili adusiul, jon praciahvaŭ treniravacca samastojna i navat dumaŭ prabicca na Alimpijadu.
«U vieraśni pačaŭsia naš ruch [sumlennych spartsmienaŭ], i ŭžo ŭ mai [2021 hoda] stała zrazumieła, što ja nie pajedu na Hulni. Mnie dapamahaŭ Fond spartyŭnaj salidarnaści, dapamahali prostyja ludzi, i za košt hetaha ja zdoleŭ vyjechać na niekalki turniraŭ. Na apošni adboračny [da Alimpijady] turnir ja nie trapiŭ, bo zachvareŭ na kavid», — dzielicca dziudaist.
Dalej praciahvać samastojnyja treniroŭki było ŭžo składana, i Dźmitryj vyrašyŭ, što na hetym varta pastavić kropku ŭ karjery. Na spartyŭnaj formie adbilisia taksama šmatlikija traŭmy, atrymanyja za minułyja hady.
Sumnaja historyja zmahańnia ź imi pačałasia dla Šeršania paśla Alimpijady-2016 u Rya-de-Žanejra, kali jon nakiravaŭsia na ajčynny čempijanat krainy. Na im dziudaist surjozna traŭmavaŭ ruku, vielmi doŭha adnaŭlaŭsia. Jak tolki ruka pačała trochi prychodzić u paradak, vyrašyli razam z trenierskim štabam pajechać na čempijanat śvietu, ale, vierahodna, trochi paśpiašalisia:
«Pajechali na zbory, i na pieršaj ža treniroŭcy ja złamaŭ dźvie rabryny. Adna traŭma, druhaja, u psichałahičnym płanie ŭsio nakładajecca. Dyk i mnie ž užo nie 20 hadoŭ, u maim uzroście zusim nie tak chutka adnaŭlaješsia i nie całkam viartaješsia — užo nie takaja mocnaja ruka, nie taja ciaha ŭ joj».
Adzin za adnym u Dźmitryja pajšli turniry, dzie jon prajhravaŭ u pieršych dźviuch schvatkach. Razmova išła pra supiernikaŭ, z kim raniej jamu nie treba było i 30 siekund, kab skončyć boj pieramohaj. Byli dumki skončyć karjeru, bo ničoha nie atrymoŭvałasia, dy jašče i fizična było duža ciažka. Ale ž spartsmien vybraŭ dla siabie kantrolny start — čempijanat Jeŭropy, pajechaŭ na jaho i ŭziaŭ miedal, adziny z kamandy.
Šeršań pryznajecca: «Dumaŭ tady, što ŭžo stary i nie vyciahvaju. Kali ty prajhraješ tym, z kim raniej amal i nie zmahaŭsia, heta vielmi vialiki ŭdar pa samalubstvie. Ciažka, kali ŭ ciabie prosta ŭsio sychodzić z ruk i ty heta bačyš. Ale sabraŭsia i pieraciarpieŭ, mnie vielmi dapamoh trenier — časam jon, mahčyma, vieryŭ u mianie bolš, čym ja sam. Ja zaŭsiody prytrymlivaŭsia dumki pra toje, što samy ciomny čas — pierad śvitankam, i zaraz jaje prytrymlivajusia».
Piesimistaŭ Dźmitryj razumieje i nie asudžaje, tym bolš u stanoviščy, kali ŭsie hramadska aktyŭnyja biełarusy ŭžo dva hady žyvuć u vialikim stresie. To i nie dziva, što ludzi nie žadajuć ni bačyć, ni čuć ničoha pra toje, što adbyvajecca ŭ krainie, nie toje što zmahacca dalej. Ale ž heta nie pryčyna, miarkuje dziudaist, siabie zanadta bierahčy:
«Ja razumieju žadańnie schavacca, ale jość ludzi, jakim zaraz našmat bolš ciažka, čym nam. Jość tyja, chto zaraz hinie, kaho zabivajuć va ŭłasnych damach, i zaraz nie čas škadavać siabie. Samy ciomny čas — pierad śvitankam, i heta nie niejkaja ślapaja viera ŭ lepšaje. Prosta supastaŭlaješ fakty i robiš vysnovy. Hladžu na historyju — a jana cykličnaja — i baču, što heta ŭsio ŭžo było i skončyłasia, i zaraz taksama skončycca. My prachodzili heta jašče na prykładzie Savieckaha Sajuza, bačyli ŭsie hetyja naratyvy ŭ duchu «suprać nas uvieś śviet», ale ž usio źmianiłasia, i zaraz usio źmienicca».
«U Hiermanii biespracoŭny moža žyć lepš, čym u Biełarusi čałaviek z pracaj i z vyšejšaj adukacyjaj»
Vosieńniu 2021 hoda Šeršaniu daviałosia źjechać z krainy, jak jon kaža, z adnym zaplečnikam. Dźmitryju pazvanili siłaviki i vyklikali na razmovu ŭ HUBAZiK, mužčyna admoviŭsia pryjści, tady jamu paabiacali pieradać pozvu: «Na nastupny dzień mnie ledź nie vyłamali dźviery, kab uručyć hetuju papieru. Spytaŭ, pa jakoj padstavie vyklikajuć, mnie adkazali, što pakažuć paru fota. Zrazumieŭ, što mahu adtul užo nie vyjści, tamu maksimalna chutka pryniaŭ rašeńnie źjechać. Naš Fond spartyŭnaj salidarnaści paźniej pryznali ekstremisckim, tak što rana ci pozna mianie ŭsio adno za niešta zakryli b».
U 2020 hodzie dziudaist ličyŭsia supracoŭnikam pamiežnaha kamiteta i navat padumvaŭ paśla zakančeńnia karjery pracavać trenieram u spartyŭnaj kamandzie pry im. Zaraz heta ŭžo niemahčyma, dy i staŭleńnie da byłych kaleh u Šeršania drennaje, jak i da ŭsich siłavikoŭ.
I voś čamu: «Toje, što režym zastaŭsia va ŭładzie — heta ŭ pieršuju čarhu zasłuha siłavikoŭ, mahčyma, i praz heta pačałasia vajna. Jość teoryja, što kali b pratestoŭcy pieramahli ŭ 2020-m, rasijskija vojski byli b na našaj terytoryi, ale ž heta tolki teoryja. Liču, što kali b u Biełarusi byli inšyja ludzi va ŭładzie, nichto b nie nadaŭ terytoryju dla napadu na Ukrainu, moža, i vajny tady nie było b».
Dźmitryj — adziny biełaruski dziudaist-mužčyna, jaki pryvoziŭ za apošnija vosiem hadoŭ miedal z aficyjnych startaŭ, maje rekord. Pakul lepšych za jaho ŭ krainie niama, i małavierahodna, što chutka buduć: «Ale ž zaraz taki čas, što naŭrad ci buduć vialikija novyja dasiahnieńni. Adkul im uziacca, kali biełarusy nie jeździać na mižnarodnyja turniry? Jość spartsmieny, jość treniery, ale niama spabornictvaŭ».
Paśla pačatku vajny va Ukrainie pra Dźmitryja raspaviadaŭ u intervju jaho siabar, słavuty ŭkrainski dziudaist Hieorhij Zantaraja. Jon nazvaŭ Šeršania adzinym biełaruskim dziudaistam, jaki paśla pačatku vajny padtrymaŭ jaho.
Dźmitryja heta nie ździŭlaje, jon tłumačyć: toj ź dziudaistaŭ, chto žadaŭ nie maŭčać, užo daŭno vykazaŭsia publična pra vajnu. Ale ž spartsmien spadziajecca, što siarod jaho byłych kaleh usio-taki niama tych, chto b padtrymlivaŭ bajavyja dziejańni va Ukrainie. I pryvodzić supraćlehły prykład: «Kali mnie daviałosia źbiahać ź Biełarusi, Hiea [Zantaraja], napeŭna, adziny mianie padtrymaŭ z usich kaleh pa spartovym cechu, jon adziny mnie pazvaniŭ. Usie astatnija prosta pisali niezrazumiełyja paviedamleńni, kali ŭžo prajšoŭ niejki čas. Nie viedaju, čamu jany tady nie padtrymali mianie i zaraz nie padtrymali Hiea».
I heta pry tym, što biełaruskija i ŭkrainskija dziudaisty dobra znajomyja. Razam jany šmat treniravalisia, spaborničali, adpačyvali na zborach. Dźmitryj kaža, u jaho nie vyklikaje pytańnia toje, što biełaruskija spartsmieny nie vykazvalisia pra vajnu publična, ale ž jany dakładna mahli niejak padtrymać kaleh u asabistych razmovach.
Šeršań pryznajecca, što sumuje pa Biełarusi — i pa ludziach, i pa domie. Hiermaniju jon nazyvaje zusim inšym śvietam u paraŭnańni ź Biełaruśsiu. Tłumačyć, što tam čałaviek moža znachodzicca na samym sacyjalnym dnie, być biespracoŭnym, ale pry hetym jon budzie žyć lepš, čym u Biełarusi žyvie čałaviek z pracaj i z vyšejšaj adukacyjaj. U biespracoŭnaha niemca budzie kvatera, a to i nie adna.
Hiermanija i Biełaruś — heta nibyta roznyja vahavyja katehoryi, kali kazać pra ŭzrovień žyćcia, ale ž i ludzi ŭ hetych krainach roznyja. Dźmitryj heta bačyć tak:
«Razumieju, jakija ludzi tut i jakija — u Biełarusi. Upeŭnieny ŭ tym, što našy ničym nie horšyja za niemcaŭ, a to i lepšyja za ich, i kali b u nas była mahčymaść stabilna raźvivacca, usio ŭ Biełarusi było b jašče lepiej, čym u Hiermanii. Ja nie chaču, kab u nas było, jak u Hiermanii, Italii ci Amierycy, žadaju, kab u nas było, jak u Biełarusi, tolki zusim pa-inšamu. Kryŭdna za biełarusaŭ, kryŭdna, što nam dastałasia takaja ŭłada i takaja sistema. U nas nasamreč talenavityja, razumnyja i vielmi zdolnyja ludzi, heta naša bahaćcie, jak u kahości nafta».
«Rana ci pozna, ale ŭsio adno pryjdziecca vybrać bok»
Na trenierskuju pracu dziudaist hladzić z aptymizmam. Tut moža dapamahčy i dośvied, bo Dźmitryj zmahaŭsia na vielmi vysokim uzroŭni, i toje, što jon tolki niadaŭna syšoŭ z dyvana i dobra adčuvaje baraćbu, viedaju, što i jak treba rabić.
Paralelna z hetym Dźmitryj zaraz supracoŭničaje z Fondam spartyŭnaj salidarnaści. Zajmajecca Antyvajennaj dekłaracyjaj spartsmienaŭ, starajecca pašyrać infarmacyju pra jaje, kab achvotnyja atlety mahli jaje padpisać. Potym fond płanuje nakiravać dekłaracyju ŭ Mižnarodny alimpijski kamitet.
Što dalej čakaje dakumient? Šeršań tłumačyć: «Spadziajusia, dekłaracyja stanie instrumientam dla dapuščeńnia ci niedapuščeńnia spartsmienaŭ Rasii i Biełarusi na spabornictvy. My vystupajem za toje, kab nie adchilać atletaŭ ad turniraŭ prosta pa prykmiecie hramadzianstva. Kali ty nie zhodny z vajnoj, možaš heta paćvierdzić tym, što padpišaš našu dekłaracyju — tak ty vykažašsia suprać usiaho, što zaraz adbyvajecca. I tady, mahčyma, heta ŭ budučyni paŭpłyvaje na najaŭnaść ci adsutnaść dla ciabie banu na spabornictvach».
U instahramie Šeršania jość fota z paralimpijcam Alaksiejem Tałajem, zroblenaje ŭ kancy lipienia 2020 hoda. Zaraz spartsmieny pa roznyja baki barykad: Alaksiej Tałaj nie tolki aktyŭna padtrymlivaje dziejnuju ŭ Biełarusi ŭładu, ale i akazvaje dapamohu tak zvanym «DNR» i «ŁNR».
Dźmitryj pra sustreču z Tałajem pamiataje, ale kaža, što tady mierkavaŭ, nibyta ŭ paralimpijca inšyja pohlady: «Ja ŭ lubym vypadku staŭlusia da Alaksieja jak da čałavieka, jaki zdoleŭ pieraadoleć vialikija składanaści ŭ žyćci, ale kali kazać pra jaho hramadzianskuju pazicyju, tut my pa roznyja baki. Pryčym Alaksieju ž taksama dapamahali, jon nie adzin spraŭlaŭsia sa svaimi prablemami sa zdaroŭjem, jeździŭ adnaŭlacca ŭ Jeŭropu. Nie razumieju jaho ciapierašnija słoŭnyja vypady, zdajecca, što ŭ hetaha čałavieka ŭ hałavie dva śviety i jon krychu adarvany ad realnaści. Tak, niekatoryja momanty ź jaho bijahrafii mianie matyvavali i vyklikali zachapleńnie, ale ž ŭražańnie akazałasia dvaistaje».
Praktyčna ŭsie blizkija siabry Dźmitryja ŭ 2020 hodzie prajavili nieabyjakavaść da paślavybarčych padziej, i dla jaho heta znak, što jon vybraŭ pravilnaje koła kamunikacyi.
Pryznaje, što nie moža nikoha zaklikać pratestavać publična, bo nie dla ŭsich heta biaśpiečna, ale i nie zdymaje ni z koha adkaznaści. Miarkuje, što kali ty sapraŭdy ličyš, što adbyvajecca niešta niepravilnaje, ty pavinien pra heta skazać, bo kali ty budzieš maŭčać, usie tyja rečy praciahnucca. I potym nichto ciabie nie padtrymaje, kali niešta zdarycca z taboj.
Praz svaju aktyŭnaść Šeršań sutykaŭsia ź nieparazumieńniem u siamji — byli pytańni sa starejšym pakaleńniem: «Jany, zdajecca, i byli sa mnoj va ŭsim zhodnyja, prosta vielmi turbavalisia nakont taho, što sa mnoj moža zdarycca, čaho ja mahu pazbavicca. Kali baćka ci maci tryvožacca pra svajo dzicia, heta zrazumieła. Maŭlaŭ, nie treba ryzykavać, varta pahladzieć, što budzie dalej».
Ale, ličyć spartsmien, kožny pavinien sam za siabie prymać rašeńnie, tym bolš u takich spravach. Rana ci pozna, ale ŭsio adno pryjdziecca vybrać bok:
«Idzie vajna ŭ centry Jeŭropy, i naša kraina ŭžo ŭciahnutaja ŭ hety kanflikt. Jość razumieńnie, što Łukašenka ničoha nie vyrašaje, i moža zdarycca niejki krytyčny momant dla krainy, kali jana budzie bolš aktyŭna prymać udzieł u hetaj vajnie. Dla šmatlikich maładych, dy i nie nadta maładych ludziej heta vielmi realnaja pierśpiektyva. Tut treba kiravacca nie ŭzvyšanymi słovami, a prosta padumać pra svajo žyćcio i zdaroŭje».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Baćka pytaŭsia, ci nie pryhniatajuć mianie nacysty». Lohkaatlet Andrej Kraŭčanka — pra ceny i zvyčai ŭ Hiermanii, kryŭdny ban i bajaźliŭcaŭ u KDB
Za amierykanskuju futbalistku hatova było prahałasavać bolš ludziej, čym za Trampa. Piać pryčyn surjozna stavicca da žanočaha futboła
Brat udavy Zielcara: Kadebisty išli ŭ kvateru pa mianie1
Kamientary