Hladzicie, jakuju pravasłaŭnuju carkvu zbudavali na miescy terakta 11 vieraśnia ŭ Ńju-Ërku FOTY
Pravasłaŭnaja carkva Śviatoha Mikałaja, pabudavanaja na miescy razburanych padčas terakta budynkaŭ, adpaviadaje formie, ale nie duchu vizantyjskich kupalnych cerkvaŭ.
Majkł Ljuis, architekturny ahladalnik vydańnia Wall Street Journal, u svaim artykule aceńvaje novy budynak.
«Hreckaja pravasłaŭnaja carkva Śviatoha Mikałaja, jakaja adkryłasia ŭ Ńju-Jorku jašče ŭ śniežni 2022 hoda, była pabudavana na miescy raniejšaj adnajmiennaj carkvy XIX stahodździa, razburanaj padčas teraktaŭ 11 vieraśnia 2001 hoda.
Hetaja cerkaŭka ź biełaha i šeraha marmuru, jaki čarhujecca pałosami, tvareńnie znakamitaha ispanskaha architektara Santjaha Kałatrava. Heta pa jaho prajektach praktyčna ŭ tym ža samym miescy kala miemaryjała achviaram 11 vieraśnia byŭ taksama pabudavany transpartny vuzieł Oculus — samaja darahaja ŭ śviecie stancyja mietro koštam 4 miljardy dalaraŭ.
Budynak novaj carkvy ŭ vykanańni Kałatrava pa zadumie zakazčykaŭ pavinien byŭ «pavažać tradycyi i liturhičnyja patreby Hreckaj pravasłaŭnaj carkvy, ale ŭ toj ža čas adlustroŭvać toj fakt, što my žyviom u XXI stahodździ».
Ale adzin ź niepaźbiežnych faktaŭ žyćcia ŭ XXI stahodździ — heta biurakratyja. Spatrebilisia hady vałakity, kab znajści miesca dla carkvy Śviatoha Mikałaja, bo vulica jaje pieršapačatkovaha raźmiaščeńnia była źniščana. U vyniku rašeńnie źjaviłasia litaralna z pavietra — novaja carkva raźmiaściłasia na dachu Centra biaśpieki transpartnych srodkaŭ razburanaha Suśvietnaha handlovaha centra (pa sutnaści, masiŭnaha padziemnaha haraža), i tym samym heta padniało jaje amal na 8 mietraŭ nad ziamloj, pazbaviŭšy budynak carkvy pramoj suviazi z vulicaj.
Carkva Śviatoha Mikałaja pa formie adpaviadaje samaj staražytnaj ź vizantyjskich madelaŭ: jana ŭjaŭlaje kryžova-kupalny chram, čatyry kuty jakoha adharodžany dla liturhičnych met ci zachavańnia ryz i inšych carkoŭnych rečaŭ. Zvonku hetyja kutnija pamiaškańni ŭ vobrazie čatyroch prysadzistych viež niby ściskajuć kupał, jak by strymlivajučy cisk jaho kantavanych rebraŭ.
Ryflenaja i reljefnaja masa biez voknaŭ bačycca jak abstraktnaja skulptura, niby vysiečanaja z adzinaha marmurovaha błoku. Prynamsi, tak jana hladzicca dniom, a ŭnačy — zusim inšaja reč.
«Potym vyjaŭlajecca, što marmurovaje adštukavańnie kupała i centralnaj častki nastolki tonkaje, što vyhladaje až napaŭprazrystym. Kali sonca sadzicca, jany aśviatlajucca znutry, pieratvarajučy carkvu ŭ vialiki niby lichtar. Nieprazrystyja kutnyja viežy, bolš nie supraciŭlajučysia vazie i cisku, ciapier, zdajecca, nie mohuć utrymać ničoha, akramia śviatła. Santjaha Kałatrava, vidavočna, nie maje patreby ŭ dziorzkich inžyniernych podźvihach, kab ździvić nas», — piša Ljuis.
Dvuchpaviarchovaje kryło pierad carkvoj viadzie naviedvalnika praz staražytnuju paśladoŭnaść porcika, ekzanárteksa i prytvora da kruhłaha niefa.
Hetaja prastora całkam adkrytaja, za vyklučeńniem ikanastasa — u hetaj carkvie jon marmurovy i ŭpryhožany abrazami. Ën adździalaje ałtarnuju častku ad asnoŭnaj prastory chrama.
Usio ŭ adpaviednaści z pravasłaŭnaj tradycyjaj, jak i raskošnyja freski, napisanyja jaječnaj tempieraj (vadzianymi farbami na asnovie jaječnaha žaŭtka i białku).
My bačym sceny z žyćcia Chrysta, vobrazy 20 śviatych na rebrach kupała, a na jaho viaršyni — zvykły vobraz Chrysta Pantakrátara, strohaha i niedasiažnaha.
Novaja carkva choć i spraŭlajecca sa svajoj funkcyjaj bohasłužebnaha miesca, adnak, na dumku Luisa, joj nie chapaje tych samych jakaściaŭ, jakija i robiać padobnyja chramy takimi žyvatvorčymi i pradumanymi, — «mistyčnaj paezii śviatła i cieni, viečnaj hodnaści kamienia i kupała jak simvała biaskoncaha suśvietu».
«Kupał Kałatrava — heta ŭsiaho tolki niemudrahielistaja dekaracyja, jakaja ŭzvyšajecca nad padtrymlivajučym jaho cylindram dziakujučy čatyrom kałonam. Možna zrabić pryvabny kupał i biez vykarystańnia kamiennych sklapieńniaŭ, ale tady varta skarystacca tym, što robić kupalnuju prastoru takoj pryvabnaj — vytančanaj bieśpierapynnaściu pavierchni ad vyhnutaha kupała da kantavanaj ściany. Adnak Kałatrava vyrašyŭ nie karystacca hetym pryncypam i zrabić pahłybleńni ledź nie pad kožnuju ŭtojenuju śviacilniu ŭ interjery, tym samym robiačy śviatło zanadta jarkim i parušajučy vizualnaje ŭsprymańnie fresak, bo pa tradycyi dla hetaha nieabchodna bolš ciomnaja prastora», — padkreślivaje Ljuis.
Akramia hetaha, pa jaho zaŭvahach, afarmleńnie vonkavych marmurovych panelaŭ z najaŭnaściu raździalalnych prarezaŭ, zapoŭnienych niepryvabnym hiermietykam, bolš pasuje kuchni, čym budynku na stahodździ. Taki ž niedarečny i navisajučy nad uvachodam kaŭpak svabodnaj formy, jaki rezka vybivajecca z ahulnaha vieličnaha vobrazu tvareńnia.
«Kaniečnie, hetyja promachi zastanucca niezaŭvažnymi dla bolšaści naviedvalnikaŭ, ale ŭsio ž taki buduć tyja, chto heta zaŭvažyć. A taki dobry, vysokaapłatny architektar, jak Santjaha Kałatrava, pavinien budavać mienavita dla tych, chto zdolny bačyć», — padsumoŭvaje Majkł Ljuis.
Čytajcie jašče:
Nacbiblijateka, dom Čyža… Ekśpierty pa architektury znajšli aznačeńnie «ahratrešu» i nazvali jaho šedeŭry ŭ Minsku
«Kali patelefanavali z KDB, ja spytaŭ: chočacie na spoviedź?» Śviatar admoviŭsia aśviačać vajskovuju techniku ŭ Ziabraŭcy i źjechaŭ u ZŠA
Ci ŭsiakaja ŭłada ad Boha? Tłumačyć śviatar
«Niejkaja šval u Hrodnie». Marzaluk prajšoŭsia pa Bondaravaj i jaje paplečnikach2
Kamientary