Firmu-prakładku dla abychodu sankcyj uznačalvaje staršynia adnaho z vybarkamaŭ 2020 hoda — rasśledavańnie
«Hrodna Azot» abychodzić jeŭrapiejskija sankcyi, vykarystoŭvajučy firmy-prakładki. Biełaruski rasśledavalnicki centr razam sa svaimi partniorami z «Rabočaha ruchu» i litoŭskim rasśledavalnickim centram Siena, daviedalisia pra dźvie takija kampanii. Adna pieravozić uhnajeńni na hruzavych aŭtamabilach, druhaja — čyhunačnym transpartam. Na hetych schiemach, akramia ŭsiaho inšaha, zarablajuć «kašalki» Alaksandra Łukašenki.
Hrodzienskaja prakładka
Viktar Rusak prapracavaŭ na «Hrodna Azocie» bolš za 30 hadoŭ. Zajmaŭ roznyja pasady: ad majstra da načalnika ŭpraŭleńnia sacyjalnaha raźvićcia.
Paralelna nabirała abaroty i jaho karjera čynoŭnika. Z 2016 pa 2019 hod jon byŭ deputatam Pałaty pradstaŭnikoŭ, a na prezidenckich vybarach 2020 hoda ŭznačaliŭ vybarčuju kamisiju na ŭčastku ŭ internacie «Hrodna Azota».
U lipieni 2021 hoda Viktar Rusak atrymaŭ novuju pasadu — staŭ dyrektaram stvoranaha napiaredadni pradpryjemstva «Hrykom». Naležyć jano hrodzienskamu vykankamu.
Nieŭzabavie ŭ pastaŭkach uhnajeńniaŭ na zachad mienavita «Hrykom» zamienić «Hrodna Azot», jaki trapiŭ pad sankcyi. Ale tolki na papiery, vyśvietlili aktyvisty «Rabočaha ruchu».
Da ich u ruki trapiŭ akt zahruzki na adnu z fur, jakuju jany niadaŭna spynili na litoŭskaj miažy. Jon zrobleny na błanku «Hrodna Azotu», i ŭ im vyrazna prapisana, što mienavita na hetym pradpryjemstvie hruzavik zabraŭ karbamid. Piačatka na akcie — taksama «Hrodna Azotu».
Jość dakumient i na sam karbamid — siertyfikat jakaści. U im vytvorcam uhnajeńnia paznačany «Hrodna Azot».
Urešcie, u rasparadžeńni Biełaruskaha rasśledavalnickaha centra apynułasia kopija damovy, zhodna ź jakoj «Hrykom» za ŭznaharodžańnie abaviazvajecca pradavać pradukcyju «Hrodna Azotu». Pamier hetaha ŭznaharodžańnia asobna pakazvajecca ŭ śpiecyfikacyjach.
Taksama znajšli damovu «Hrykoma» ź sierbskaj firmaj Wakler. Pavodle jaje ŭmoŭ, na praciahu hoda «Hrykom» abaviazvajecca pastavić u Sierbiju karbamidu prykładna na 20 młn jeŭra. Pry hetym, jak stała viadoma ad samich pieravozčykaŭ, aŭtamabili sierbskich zakazčykaŭ zahružajucca ŭhnajeńniami na terytoryi «Hrodna Azota», a kiroŭcy padpisvajucca na jaho firmovych błankach. Pry hetym Sierbija dałučyłasia da sankcyj ES suprać «Hrodna Azota».
Mienavita ŭ Sierbiju, dla firmy Wakler, vieźli karbamid fury, spynienyja aktyvistami «Rabočaha ruchu» na miažy. Z prośbaj prakamientavać toje, što adbyłosia, BRC źviarnuŭsia da dyrektara i saŭładalnika hetaj firmy Želka Erceha. Jon zajaviŭ, što nie viedaje pra takuju situacyju.
Dyrektar «Hrykoma» Viktar Rusak havaryć z rasśledavalnikami pa telefonie admoviŭsia. Adnak krynicy «Rabočaha ruchu» paviedamili, što z «Hrodna Azota» jon atrymlivaje na podpis dakumienty, pry dapamozie jakich pradpryjemstva sprabuje abychodzić sankcyi. Ich rychtujuć śpiecyjalisty zavoda. Jany ž šukajuć klijentaŭ, viaduć ź imi pieramovy, a potym — prapanujuć schiemu abychodu sankcyj praz «Hrykom», paviedamili «Rabočamu ruchu» insajdary.
Ale heta tolki adna «prakładka» «Hrodna Azota» dla pastavak u Jeŭropu. Jak BRC udałosia vyśvietlić razam ź litoŭskim daśledčym centram Siena, hałoŭnyja maršruty šeraha ekspartu ŭhnajeńniaŭ ź Biełarusi — čyhunačny i marski.
Dubajski afšor
Na bierazie Piersidskaha zaliva raźmiaściŭsia najbujniejšy handlovy i finansavy centr Blizkaha Uschodu — Dubaj. Emirat znakamity svaimi svabodnymi ekanamičnymi zonami i sproščanym padatkaabkładańniem, dziakujučy čamu ŭvachodzić u top-3 centraŭ reekspartu ŭ śviecie.
Mienavita tut, pobač z samym vialikim portam Piersidskaha zaliva, znachodzicca štab-kvatera dubajskoho partovaha apieratara DP World. Jon uvachodzić u skład chołdynhu Dubai World, jakim vałodaje ŭrad emirata Dubaj. U mai 2016 hoda z hiendyrektaram DP World sułtanam Achmiedam bien Sułajmam sustrakaŭsia Alaksandr Łukašenka. Tady jon zajaviŭ pra hatoŭnaść realizoŭvać z AAE sumiesnyja łahistyčnyja prajekty.
Praz amal šeść z pałovaj hadoŭ historyja hetaha supracoŭnictva nabyła niečakany pavarot.
U kastryčniku 2022 hoda małaviadomaja biełaruskaja kampanija «Technaśpiectrejdynh» atrymała ad Ministerstva antymanapolnaha rehulavańnia i handlu razavuju ekspartnuju licenziju na pastaŭki karbamidu. Pakupnik — emirackaja firma DP World Commodities and Logistics FZE, raźmieščanaja pa tym samym adrasie, što i centralny ofis DP World.
U rasparadžeńni supracoŭnikaŭ Siena apynulisia dakumienty, zhodna ź jakimi «Technaśpiectrejdynh» płanavaŭ pastavić u Emiraty 30 tysiač ton karbamidu koštam 15 młn jeŭra.
Dziakujučy atrymanym nakładnym udałosia dakładna adsačyć šlach hetych uhnajeńniaŭ, sustreŭšy ŭ ich zhadki pra nieadnarazovych fihurantaŭ rasśledavańniaŭ BRC i dokazy abychodu sankcyj.
Pierš za ŭsio byŭ vyvučany siertyfikat jakaści, zhodna ź jakim «Technaśpiectrejdynh» pastaŭlaŭ u Dubaj karbamid. Uhnajeńnie adpaviadaje standartu DAST 2081-2010. Dakładna taki ž pradukt vypuskajuć na «Hrodna Azocie». Dakładniej, tolki tam, kali havorka idzie pra Biełaruś. U hetym BRC zapeŭnili dźvie niezaležnyja adna ad adnoj krynicy: były supracoŭnik «Hrodna Azot» Juryj Ravavy, jaki ŭznačalvaŭ strajkam pradpryjemstva, i litoŭski ekśpiert pa ŭhnajeńniach Arminas Kildyšys.
Adnak «Technaśpiectrejdynh» pazicyjanuje siabie nie tolki jak pastaŭščyk, ale i jak vytvorca karbamidu. Prajekty takoj vieličyni ŭ Biełarusi anansujucca za hady da startu rabot. Adnak u presie padobnaj infarmacyi nie było. Zatoje byli paviedamleńni ab tym, što ŭłady ŭ razhar sankcyj źbirajucca pavialičyć na «Hrodna Azocie» abjomy vytvorčaści amijaku, ź jakoha paśla budzie vyrableny karbamid. Na madernizacyju cechaŭ płanujuć vydatkavać 270 młn dalaraŭ.
Pa kamientary BRC adpraviŭsia pa adrasie «Technaśpiectrejdynhu». Dapuskałasia, što tam budzie raźvitaja vytvorčaść, uličvajučy najaŭnaść u kampanii mižnarodnych kantraktaŭ. Ale vyśvietliłasia, što firma zarehistravanaja ŭ pryvatnym minskim siektary ŭ Dražni, a jaje ofis — heta zvyčajny katedž.
Vytvorčaści karbamidaŭ u hetym katedžy nie znajšli. Zatoje vyniki daŭ dalejšy pošuk suviaziaŭ pamiž «Technaśpiectrejdynham» i «Hrodna Azotam». Tak, karbamid, nibyta vyrableny na «Technaśpiectrejdynhu», zahružaŭsia ŭ vahony na čyhunačnaj stancyi «Auls», raźmieščanaj pobač z «Hrodna Azotam».
Pierasiačeńni znajšlisia i ŭ štatach supracoŭnikaŭ dvuch pradpryjemstvaŭ. Z dapamohaj «Kibierpartyzan» BRC daviedaŭsia, što śpiecyjalist pa łahistycy «Technaśpiectrejdynhu» Siarhiej Pilec i inžynier hetaj firmy Piotr Pasikaŭ — byłyja rabotniki «Hrodna Azota».
Hetyja fakty paćviardžajuć, što «Technaśpiectrejdynh» — jašče adna «prakładka» «Hrodna Azota». Nie vyklučana, što jaje vykarystoŭvajuć dla pastavak u Jeŭropu ŭ abychod sankcyj, a emirackija pakupniki — heta tolki prykryćcio.
«Nakolki mnie viadoma, u Emirataŭ i susiednich krain dastatkova hazu, kab samim zajmacca ekspartam karbamidu. Dumaju, hetaja [zakupka ŭ Biełarusi] była b krychu niełahičnaj. Nakolki ja viedaju, karbamid ekspartujecca i vykarystoŭvajecca ŭ krainach, dzie amijačnaja saletra i vapnava-amijačnaja saletra nie vykarystoŭvajucca. U asnoŭnym heta Francyja i Hiermanija», — skazaŭ ekśpiert pa ŭhnajeńniach Arminas Kildyšys.
Rasśledavalniki z Siena źviazalisia z uładalnikam «Technaśpiectrejdynhu» Dźmitryjem Haško, ale jon admoviŭsia ad kamientaroŭ, spasłaŭšysia na zaniataść.
Firmy-pryvidy
Z nakładnoj «Technaśpiectrejdynhu» stała viadoma, što ekśpiedytaram pastaŭki karbamidaŭ u Dubaj była kampanija «Ruzekśpiedycyja». Jana zarehistravanaja ŭ asobaj ekanamičnaj zonie «Bremina-Orša» i vyzvalenaja ad častki padatkaŭ.
Raniej firma naležała łahistyčnamu apierataru «Bremina hrup», jakim vałodajuć Alaksiej Aleksin, Mikałaj Varabiej i Alaksandr Zajcaŭ. Usie jany — pad sankcyjami ES jak «kašalki» Alaksandra Łukašenki. Samu «Ruzekśpiedycyju» abmiežavańni abyšli: u 2020 hodzie jaje ŭładalnikam staŭ Jaŭhien Karachacin — davieranaja asoba Zajcava.
Zatym u łancužku pastaŭki karbamidaŭ uvahu rasśledavalnikaŭ pryciahnuŭ imparcior hruzu ŭ Litvie — firma Rogera, zarehistravanaja ŭ Kaŭnasie. Supracoŭnik rasśledavalnickaha centra Siena Šarunas Čarniaŭskas adpraviŭsia pa adrasie rehistracyi hetaj kampanii, adnak ubačyŭ na hetym miescy haraž. Uładalnik Rogera nie vyjšaŭ z rasśledavalnikami na suviaź.
U toj ža čas BRC dobra znajomyja kiraŭniki firmy Ferteksos Transportas, jakaja absłuhoŭvała hruz u pastaŭcy «Technaśpiectrejdynhu» dla Dubaja. Hetaja kampanija — častka schiemy vypampoŭvańnia hrošaj z «Biełaruśkalija». Hałoŭny fihurant toj historyi — terminał BKT — taksama apynuŭsia ŭ łancužku pastavak karbamidaŭ u AAE: mienavita ŭ hetym terminale ich pierahružali.
Pradstaŭniki BKT zapeŭnili, što luby hruz, ź jakim pracujuć u hetym terminale, praviarajuć dziaržaŭnyja ŭstanovy Litvy i kampanija całkam daviaraje ich kampietencyi. BKT taksama śćviardžaje, što nie maje nijakich stasunkaŭ z kampanijami «Hrodna Azot», «Technaśpiectrejdynh» i Rogera.
Daviałosia pryhledziecca i da ŭładalnika vahonaŭ, u jakija hruzili karbamid, — biełaruskaj kampanii «Hłobał Fiertyłajzier Kompani», jakuju zasnavała hramadzianka Rasii Dyjana Ibrahimava. U telefonnaj razmovie jana pryznałasia, što maje pra svaju firmu vielmi ćmianaje ŭjaŭleńnie, i pieranakiravała z pytańniami da čałavieka, jaki sapraŭdy zajmajecca hetym biznesam — niejkaj Iryny Fadziejevaj.
Fadziejeva — byłaja supracoŭnica kancerna «Biełnaftachim», u jaki ŭvachodzić «Hrodna Azot». Z 2001 pa 2008 hady KDB vydavała joj śpiecyjalny dazvoł na vyjezd. Nieabchodnaść takoha dakumienta moža śviedčyć pra najaŭny ŭ jaje dostup da sakretnaj infarmacyi, źviazanaj z nacyjanalnaj biaśpiekaj.
U razmovie z rasśledavalnikami Fadziejeva raskazała, što jak jurystka dapamahła «Hłobał Fiertyłajzier» z rehistracyjaj, ale nie viedaje, čym zajmajecca hetaja firma.
Usie hetyja materyjały pieradali ministru transpartu i kamunikacyj Litvy Marus Skuodzisu. Jon abiacaje razabracca z hetymi pastaŭkami:
«Miarkujučy pa pradstaŭlenaj vami infarmacyi, heta padobna na niejkuju schiemu. Tamu što adkul jedzie hruz i chto jaho vytvorca — usio vielmi jasna. U najbližejšy čas, nakolki ja viedaju, užo rychtujucca dakumienty. Ja budu źviartacca ŭ dziaržorhany — i prakuraturu, i ŭ słužbu pa rasśledavańni finansavych złačynstvaŭ, kab jany razabralisia [ŭ situacyi]».
Kab spynić nielehalnyja pastaŭki, u «Litoŭskaj čyhuncy» prapanujuć raspaŭsiudzić sankcyi nie tolki na «Hrodna Azot» jak na vytvorcu ŭhnajeńniaŭ, ale taksama na jaho pradukcyju.
Kamientary
🤷🏻♂️