«Milicyjantka tajkom padkłała ŭ kišeniu pakunak ź ježaju i šeptam vybačyłasia, što mała». Hramadzianka Litvy biełaruskaha pachodžańnia 26 dzion praviała na Akreścina
«Ja pamyliłasia ź pierajezdam», — pryznajecca Alena Cymbalist, apaviadajučy pra pieražytaje na radzimie maci. Alena 11 hadoŭ pracavała nastaŭnicaj matematyki ŭ minskich škołach. Pavoli vobraz «krainy dla žyćcia» raźviejvaŭsia. U 58 hadoŭ jaje kinuli za kraty. Jaje trymali jašče ź dziesiaćciu palitźniavolenymi ŭ dvuchmiesnaj kamiery. Tolki praz hod hramadzianka Litvy navažyłasia raskazać pra svaju biełaruskuju historyju «Našaj Nivie».
«Dumali, što nie znojdziem»
Ranicaj 31 kastryčnika 2022 hoda pa Alenu Cymbalist pryjšli dvoje «vietlivych maładych ludziej u cyvilnym». U jaje byŭ vychadny i jana chacieła vyspacca. Na hrukat u dźviery vyrašała nie reahavać, ale hości byli nastojlivyja.
Žančynie było zajaŭlena, što treba jechać u škołu na śledčy ekśpierymient, bo tam niešta zdaryłasia. Dyrektarka na jaje zvanok ździŭlena adkazała, što ŭ škole ŭsio spakojna.
Kali ŭhavory nie dali plonu, supracoŭniki stali pahražać AMAPam. Haspadynia, tym nie mienš, paśpieła pačyścić telefony ad padazronaha.
Paźniej Alena zrazumieje, što litoŭskaje hramadzianstva ŭratavała jaje ad zatrymańnia z hvałtam. Dźviery zastalisia nie vyłamanymi, nie była pieraviernutaja mebla, abyšłosia biez pahrozaŭ zastrelić sabaku.
Zamiežnica ličyć, što jaje źniavoleńniem režym pomściŭ Litvie za toje, što daje prytułak biełaruskim aktyvistam apazicyi i vystupaje suprać Łukašenki.
Zamiežnicu zaviali ŭ kabiniet i skazali, što buduć zapisvać ź joju videa. Jana pahadziłasia. Zahadali paŭtarać tekst. Toje, što pramaŭlali siłaviki, žančynu śmiašyła, bo heta była biazhłuździca. Nastaŭnica prasiła havaryć karaciejšymi skazami.
«Heta «fihnia niejkaja», skazała ja im, ahučyŭšy tekst, ale jany abyjakava adreahavali, što «pojdiot», — zhadvaje Alena.
Z hetaha videa, apublikavanaha ŭ nastupny dzień telehram-kanałami siłavikoŭ, stanie viadoma pra źniavoleńnie zamiežnicy.
U im havaryłasia, što 58-hadovaja nastaŭnica z 173-j minskaj škoły ŭdzielničała ŭ dvuch pratestnych akcyjach u 2020 hodzie, a taksama čytała «destruktyŭnyja kanały». Heta i stała nahodaj dla zatrymańnia.
Bolš za tydzień litoŭskaje konsulstva šukała Alenu Cymbalist u turmach. Na jaho notu prainfarmavać ab losie žančyny MZS Biełarusi apieratyŭna nie adreahavała.
«My dumali, što vas nie znojdziem», — takimi byli pieršyja słovy advakatki, jakaja pryjšła da źniavolenaj zamiežnicy 8 listapada.
«Niavolniki dziaržavy»
Alena Cymbalist nazyvaje siabie ruskamoŭnaj litoŭkaj. Jana naradziłasia ŭ Vilni. Jejny baćka trapiŭ u Litvu sa svaimi baćkami ŭ čatyry hady. Pa słovach surazmoŭnicy, jon havaryŭ pa-litoŭsku, pa-polsku, krychu pa-biełarusku. Maci była polkaj ź Biełarusi i śpiavała biełaruskija kałychanki. Mieła biełaruskamoŭnuju Bibliju.
U Litvie Alena žyła da 47 hadoŭ, a z 30-ci była mara pažyć na radzimie svaich prodkaŭ.
«Mnie padabałasia pryjazdžać u Biełaruś, padarožničać, chadzić pa turystyčnych ściežkach. Usio było čysta i pryhoža», — raskazvaje jana.
Kiepskaha zamiežnica nie zaŭvažała. Paśla pieražytaha Biełaruś usprymajecca joju «kletkaj zvonku pazałočanaj, a ŭnutry turmoj». Jana pieraasensavała svaje adnosiny da śvietu i svajoj radzimy — Litvy. Zrazumieła, što pamyliłasia ź pierajezdam.
Pa jaje słovach, u biełaruskaj škole piedahohi — niavolniki dziaržavy, jakija vykonvajuć čynoŭnickija dzivactvy.
Takaja atmaśfiera azłablała nastaŭnikaŭ, i jany varoža stavilisia da prajavaŭ inakšaści.
Alena kaža, što tak i nie zmahła pryvyknuć da abaviazałaŭki adpraŭlać na dziaržaŭnyja śviaty vučniaŭ i nastaŭnikaŭ. U Litvie ludzi iduć na svaje śviaty na poklič serca.
«Dla maich biełaruskich kaleh čyrvona-zialony ściah jość i jość, tamu, što tak treba…» — adznačaje jana.
Hramadziancy Litvy zastałosia niezrazumiełym, čamu biełarusy nie viedajuć svajoj nacyjanalnaj movy.
Niejak jana paviała vučniaŭ u Kupałaŭski teatr na «Pinskuju šlachtu», i joj daviałosia pierakładać dzieciam pastanoŭku.
Pa słovach surazmoŭnicy, kali pačałasia vajna, to kalehi «vitali ŭvod rasijskich vojsk u susiedniuju Ukrainu». Jana ŭ adkaz prakryčała ŭ nastaŭnickaj «Słava Ukrainie!».
Jana ličyć, što da jaje aryštu spryčyniłasia kiraŭnictva škoły, dla jakoha «vykryćcio ekstremista» ŭ kalektyvie adznaka paśpiachovaj pracy.
«Napisali, što razmachvała ŭ milicyi rukami…»
Paśla videa ŭ HUBAZiKu hramadzianku Litvy pavieźli na vobšuk kvatery. Adzin ź milicyjantaŭ na zastaŭcy telefona ŭhledzieŭ ukrainski ściah, i heta pryčyna, čamu haspadynia tut ža stała ekstremistkaj.
U pakoi Centralnaha RUUS nastaŭnica ŭ kampanii z chłopcam z kajdankami na rukach bolš za hadzinu nazirała «za sudami nad ałkaholikami».
U pratakole zamiežnica pračytała, što «ŭ milicyi jana razmachvała rukami, niecenzurna vykazvałasia, na zaŭvahi pradstaŭnikoŭ pravaparadku nie reahavała, tamu abvinavačvajecca ŭ drobnym chulihanstvie».
«Viadoma ž, ja aburałasia i paznačyła ŭ pratakole, što taho nie rabiła», — kaža Alena.
Bolš za hadzinu jaje trymali na padvorku izalatara časovaha ŭtrymańnia na Akreścina, a zatym kinuli ŭ pierapoŭnienuju dvuchmiesnuju kamieru. Tam užo było čaćviora niavolnic: troje palityčnych i adna «bytavaja chulihanka». Nastaŭnicy «dziaŭčaty prapanavali kavałak chleba», a spać daviałosia joj na padłozie.
1 listapada hramadziancy Litvy prysudzili 7 dzion aryštu. Mužčynu, jakoha sudzili za bytavuju pravinu pa tym ža artykule, aštrafavali na 4 bazavyja vieličyni.
Daśviedčanyja ž sukamiernicy byli pierakananyja, što jaje ź Biełarusi departujuć. Tak i vyjšła.
U niavoli hramadzianku Litvy ŭtrymlivali 26 dzion. Adsiadzieŭšy prysudžanyja sutki, jana zastavałasia za kratami ŭ čakańni departacyi.
«Tualetnaj papiery i myła nie było, adziežu myli chłorkaj»
Paśla sudu Alenu Cymbalist zavieźli ŭ Centr izalacyi pravaparušalnikaŭ i razam ź jašče adnoj žančynaj pamiaścili ŭ jašče bolš pierapoŭnienuju dvuchmiesnuju kamieru. U joj siadzieli 12 palityčnych aryštantak i badziažnica.
Pa słovach nastaŭnicy, žyłaja płošča «chaty» składała 7,5 kvadratnych mietraŭ. Adzin kvadratny mietr zajmaŭ tualet. U kamiery było dušna.
«U joj hareła zyrkaja lampačka i zdavałasia, što my trapili ŭ paryłku. U tumanie ŭ spodniaj bialiźnie stajali niavolnicy. Ja zduru zapytała, ci jany z łaźni. Paźniej i ź mianie ciok pot. Sa ścien nitkami strumieniaŭ źbiahali vypareńni. Tualetnaj papiery i myła nie było, tamu paśla tualeta my padmyvalisia, a adziežu myli chłorkaj», — zhadvaje jana.
Za piać dzion znachodžańnia ŭ hetaj kamiery niavolnicam tualetnuju papieru vydali tolki try razy: skrutak na 15 čałaviek. Dva razy dali brusok haspadarčaha myła.
Na prośbu aryštantak uklučyć vientylacyju achoŭniki kryŭlalisia, a kali ŭklučyli, to jana asabliva nie dapamahała. Časam pradolnyja pakidali adčynienaj karmušku, ale prasili zaviešvać jaje tkaninaju.
Alena kaža, što vialikim śviatam byli šmony. Žančyn vyvodzili na kalidor z adčynienym aknom i možna było nadychacca. Achoŭniki, kab zajści ŭ kamieru, spačatku pšykali ŭ jaje dezadarantam.
«Duža nam padabałasia chadzić na sustrečy z advakatam ci na roznyja dopyty, tady atrymlivali zadavalnieńnie ad śviežaha pavietra», — dadaje jana.
«Kłapy, niedasyp i myła badziažnicy»
Hramadzianka Litvy kaža, što zvyčajnym dla kamier z palityčnymi było padsialeńnie badziažnic.
Adnu takuju niavolnicu vieźli ŭ žodzinskuju turmu, ale darohaju vyjavili ŭ jaje piedykuloz. U žančyny byli i psichičnyja adchileńni.
«Kali zrazumieli, što nam padkinuli zarazu, stali patrabavać myjnyja srodki. Sukamiernicu pamyli, a rečy vykinuli. Niaščasnuju žančynu my potym myli jašče raz. Potym nam padkinuli jašče adnu sukamiernicu, jakaja bamžavała na vakzale. Jana była čystaja. Mieła zubnuju pastu sa ščotkaj i myła», — apaviadaje Alena.
U badziažnicy palityčnyja paprasili vycisnuć im na palec zubnoj pasty i adrezali nievialiki kavałak duchmianaha myła.
«Adna dziaŭčyna ŭ rospačy pramoviła, što kali b joj chto skazaŭ, što jana budzie prasić u bamžychi zubnoj pasty, to ŭspryniała b heta za padkołku», — zhadała surazmoŭnica.
Za 26 dzion niavoli Alena čyściła zuby pastaj tolki trojčy, a zamiest jaje vykarystoŭvała miedycynskuju vatu. Za try dni da vyzvaleńnia jana samaruč zrabiła sabie šampuń: u butelku z vadoj pakłała kavałak haspadarčaha myła i hetym rastvoram pamyłasia.
Ručnikom była navałočka, jakuju zamiežnica prychapiła ŭ adnym z pakojaŭ, čakajučy sustrečy z advakatam. Joju možna było vycierci hałavu.
Kožny ranak u kamieru prychodziła doktarka i pytała, ci patrebnyja prakładki. Joj adkazvali, što ŭsim, kab ich nazapasić. Adnojčy prakładak nie akazałasia, dyk prapanavali techničnuju vatu.
Dajmali kłapy. Pakusanaja imi žančyna niejak paprasiła achoŭnicu, kab u «pakoi» zrabiła dezynfiekcyju, a joj paraili na noč nie vyklučać aśviatleńnie, jakoje i tak hareła kruhłasutačna.
Z kłapami aryštantki zmahalisia, ljučy pa pierymietry kamiery vadu z chłorkaj. U «chacie» dbali pra čyściniu. Dva razy na dzień myli kamieru. Prymušali mycca badziažnic.
Aryštantak z palityčnaj kamiery dva razy za noč padymali. Kožnaja pavinna była ŭskočyć, nazvać siabie i artykuł, pa jakim asudžanaja.
«Čałavieku, kab vyspacca, patrebna 8 hadzinaŭ, ale kali dva razy za noč padymajuć, to jaki son. Niedasyp upłyvaje na psichiku. Ciapier u mianie duža skača cisk, stała nabirać vahu. Kansultujusia z doktaram. Toj, chto prajšoŭ praź źniavoleńnie, nie moža być zdarovym», — adznačaje Alena.
Zamiest paduški Alena kłała pad hałavu abutak. Ad aśviatleńnia ratavali škarpetki, jakija kłała na vočy.
Z 6 ranicy da 10 viečara niavolnicam dazvalali siadzieć. Niekatoryja sprabavali spać udzień, ale kali b heta vyjaviłasia, to paciarpieła b usia kamiera.
«Najžachliviejšym była niapeŭnaść z vyzvaleńniem»
Alena Cymbalist z asablivaj lubaściu zhadvaje sukamiernic.
Jana kaža, što «praviała samyja cudoŭnyja dni ź niezvyčajnymi ludźmi, jakich niačasta sustrenieš na voli». Jany byli roznych uzrostaŭ, «abjadnanyja nieprymańniem taho, što tvoryć ź biełarusami Łukašenka, jaki zajaŭlaje, što nie vajuje z žančynami».
Alena pierakananaja: niavolnic utrymlivali ŭ nialudskich umovach, kab davieści im, što režym biespakarana moža rabić ź ludźmi što zaŭhodna. Kab žančyny vychodzili na volu zapałochanymi, zhorblenymi i z bojaźziu vyprastacca.
«U Biełarusi pracuje sistema, jakaja pierałomvaje ludziej, kab zaznaŭšy niavolu, u ich i dumki nie było pratestavać, kab na bieł-čyrvona-bieły ściah bajalisia hladzieć», — adznačaje jana.
Kožny dzień zamiežnica čuła historyi pra hvałt i joj, jak starejšaj, davodziłasia znachodzić słovy, kab supakoić sukamiernic.
«Da adnoj dziaŭčynki ŭvarvalisia hubazikaŭcy, siarod ich byŭ durań, jakomu padabałasia źbivać ludziej. Jon biŭ dziaŭčynku dniščam patelni. Zatym pieraklučyŭsia na jejnaha muža. Toj ža patelniaj, ale rabrynaju, jon pałamaŭ jamu niekalki rebraŭ. Paśla zahadaŭ dziaŭčynie spuskacca pad kanvojem z 9 paviercha ź bieł-čyrvona-biełym ściaham», — pierakazvaje adnu z historyjaŭ hramadzianka Litvy.
Pa słovach zamiežnicy, u kamiery siadzieła žančyna, u jakoj była ŭsia naha siniaja ad pabojaŭ, i jana nie mahła spać na pravym baku.
Alena kaža, što pakutaj dla źniavolenych była niapeŭnaść z vyzvaleńniem. Pa vychadzie ź izalatara ich na padvorku niaredka sustrakali hubazikaŭcy i viartali ŭ turmu.
«Była dziaŭčynka, jakaja prasiedzieła dva terminy. Za dva dni da druhoha vyzvaleńnia jana daviała siabie amal da niervovaha zryvu. Niesupynna pytała ŭ sukamiernic, ci vypuściać jaje. Tak, hetaja svałata davodziła ludziej da stanu, kali ŭ ich tolki adno žadańnie — pabačyć volu», — padkreślivaje Alena Cymbalist.
U kamiery aryštantki bavili čas prydumanaj hulnioj. Adna zahadvała «niejkaje słova» inšaj, jakaja miełasia patłumačyć jaho słovami z pačatkovaj litaraj «p».
«Hetaja zabava tak zachaplała, što my pryśviačali joj cełyja dni. Ź joju čas minaŭ šparčej i vyzvaleńnie nabližałasia chutčej», — zhadvaje Alena.
Jana kaža, što za 26 dzion ad žančyn u kamiery nie pačuła nivodnaha maciernaha słova, zatoje maciukoŭ chapała ad achoŭnikaŭ.
U svaim apoviedzie Alena zhadvaje i redkija vypadki ludskaha staŭleńnia turemščykaŭ da aryštantaŭ. Adzin raz milicyjantka tajkom padkłała Alenie ŭ kišeniu pakunak ź ježaju i šeptam vybačyłasia, što mała. Prasiła padzialicca z sukamiernicami.
«Chadziła na pratesty, kab adčuć siłu biełarusaŭ»
Spačatku hramadzianku Litvy źbiralisia departavać 18 listapada. Jana apłaciła ŭtrymańnie ŭ niavoli i raschody, źviazanyja z departacyjaj.
Vypravicca na radzimu zamiežnicy ŭdałosia tolki 25-ha. U hety dzień na jaje nakinuŭsia načalnik izalatara z-za taho, što ŭ jaje nie było daviedki ab pryščepcy ad karanavirusa.
«A jak ty pajedzieš u svaju łabuśniu biez daviedki, ździekavaŭsia jon, — zhadvaje Alena. — Ja jamu adkazała, što maja radzima mianie prymie bieź luboj daviedki. Dalej jon kryčaŭ, što ja žerła 11 hadoŭ u Biełarusi, a ciapier maja radzima Litva. Pahražaŭ zhnaić mianie za kratami. Hetaha monstra supakoiŭ achoŭnik».
Ambasada Litvy pra zatrymańnie litoŭskaj hramadzianki daviedałasia ź niezaležnych miedyja.
Alena Cymbalist upeŭnienaja: kali b nie było ahałoski, pikietavańnia aktyvistami emihranckich arhanizacyj biełaruskaha pasolstva ŭ Vilni, kłopatu litoŭskich uładaŭ, jakija «pisali spadaru Łukašenku», to jana b niavoliłasia dahetul.
«Maja daŭniaja litoŭskaja vučanica, kali daviedałasia, dzie ja, pazvaniła ŭ KDB i stała patrabavać majho vyzvaleńnia i vyśviatlać, dzie ja. A joj adkazali, što «pra takich ludziej u Biełarusi vam nichto nie skaža», — zaŭvažyła surazmoŭnica.
Alena Cymbalist nie ŭtojvaje, što ŭdzielničała ŭ pratestach. Jana kančatkova pierakanałasia, što ŭ Biełarusi nie ŭsio tak dobra, jak pakazvaje televizar. Zusim inšaje było ŭ strymach Siarhieja Cichanoŭskaha. Tam, pa jaje słovach, pakazana sapraŭdnaje žyćcio biełarusaŭ.
9 žniŭnia, u dzień vybaraŭ, zamiežnicu «paprasili pabyć vałanciorkaj na vybarčym učastku», jaki byŭ u jaje škole. U hety dzień jana «paznajomiłasia» z novaj dyrektarkaj, jakaja zapatrabavała ad nastaŭnicy źniać biełuju stužku, ale Alena pakinuła litoŭskija stužki. U dalejšym z kiraŭnicaj škoły adnosiny byli napružanyja.
Alena pierakananaja, što Łukašenka prajhraŭ vybary, a pieršyja dva dni paśla ich jana nazyvaje «strašnymi».
«Kali pačalisia maršy, ja nie mahła być abyjakavaj. Atmaśfiera na pratestach była niepaŭtornaja. Ludzi nie bajalisia. Prychodzili ź bieł-čyrvona-biełymi ściahami. Ja chacieła adčuvać ich siłu, adzinstva, honar», — tłumačyć hramadzianka Litvy.
Kali siłaviki stali razhaniać maršy, Alena pierajšła da partyzanki. Rasklejvała ŭlotki, naviedvała dvaravyja sustrečy. Kali pratest byŭ zdušany kančatkova, kožny dzień čakała zatrymańnia, ale źjazdžać ź Biełarusi nie chacieła.
Ciapier Alena Cymbalist u Litvie i pracuje ŭ škole. U joj vučacca i dzieci biełaruskich emihrantaŭ. Ad nastaŭnictva na radzimie atrymlivaje zadavalnieńnie.
«Tut kalehi ŭśmichajucca adzin adnamu, dapamahajuć. Niama adčuvańnia, što ty niekamu vinavataja i ciabie mohuć pakarać. Kali administracyja robić zaŭvahu, to heta dla taho, kab nastaŭnik štości zrabiŭ lepš. U litoŭskaj škole — zaŭvaha nie pakarańnie», — raskazvaje surazmoŭnica.
Kali joj davodzicca raskazvać pra pieražytaje, to ŭ surazmoŭcaŭ «vałasy stanoviacca dybam». Jana ž padkreślivaje, što joj vypała ŭ niavoli paznajomicca z cudoŭnymi žančynami, jakich kinuli ŭ kamieru za ich žadańnie ludźmi zvacca.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆHladzicie taksama:
Pratest kamiery №15: za što zmahajucca žančyny, jakija abviaścili haładoŭku ŭ CIP na Akreścina
U MUS prakamientavali zajavy pra ŭcisk palityčnych aryštantaŭ na Akreścina
«Viarnusia, kali režym zžare siabie». Hetyja biełaruskija spartoŭcy źjechali z krainy
«Padlik hałasoŭ jak sataniscki rytuał». Były člen kamisii raskazaŭ, jak u Biełarusi falsifikujuć vybary8
Kamientary