Jak biełaruskija fanaty pierajšli ad impierskaha rasijskaha da bieł-čyrvona-biełaha ściaha – i ŭ vyniku pakinuli stadyjony
U 2020-m biełaruskija futbolnyja fanaty masava padtrymali narod — havorka i pra ŭdzieł u pratestach, i pra bajkot matčaŭ, što ciahniecca dahetul. «Naša Niva» prasačyła šlach ajčynnaha zaŭziatarstva da prykładaŭ patryjatyzmu, jaki niekatorym biełaruskim fanatam kaštavaŭ žyćcia.
Vytoki
Mikałaj šmat hadoŭ zaŭzieŭ za adzin z bujnych biełaruskich kłubaŭ: pryjšoŭ u ruch u 2005-m i zastavaŭsia ŭ im da 2020-ha, kali paśla vybaraŭ biełaruskija fanaty abviaścili bajkot i syšli ź siektaraŭ — jany dahetul tudy nie viarnulisia.
Na jaho dumku, samym jarkim časam biełaruskaha fanactva byŭ kaniec nulavych — pačatak dziasiatych: «Tady možna było bolš-mienš svabodna jeździć na vyjezdy, ładzić pierformansy. Byŭ i vakołfutboł, byli bojki — i za heta maksimum možna było sieści na sutki.
U toj čas kolkaść fan-siektaroŭ była maksimalnaja, šmatlikija fan-ruchi dobra źbirali ludziej na chatnim i vyjaznym siektarach. Minskaje «Dynama» tady mahło źbirać na chatnija hulni paŭtary tysiačy fanataŭ, ciapier heta niemahčyma ŭjavić».
Siaredzina nulavych była časam, kali biełaruskaje fanactva časam raŭniałasia na rasijskich kaleh — Mikałaj raskazvaje, što na niekatorych siektarach tady visieŭ rasijski impierski ściah z čornaj, žoŭtaj i biełaj pałosak.
Jakija rasijskija ruchi najbolš cikavili biełarusaŭ? Pavodle słovaŭ Mikałaja, heta byli maskoŭskija i picierskija topy — «Dynama», «Spartak», CSKA, «Zienit», ale i z rehijanalnymi ruchami taksama byli adnosiny: naprykład, fanaty «Niomana» časam kantaktavali z «Kubańniu». Što da biełaruskaj hieahrafii, to bolš prarasijskija fanaty zaŭsiody byli na ŭschodzie krainy.
«Mahiloŭski i babrujski ruchi byli samyja prarasijskija — prosta ruski mir, dla ich maskoŭski «Spartak» byŭ usim. Zachodniaja Biełaruś i stalica bolš hladzieli ŭ bok Ukrainy i Polščy. Minskija dynamaŭcy mieli adnosiny i z kijeŭskim «Dynama», i z maskoŭskim CSKA. Ale nazvać ich prarasijskim rucham niapravilna, bo na hety momant u pałku Kalinoŭskaha z fanataŭ bolš za ŭsio mienavita dynamaŭskich.
Minskija dynamaŭcy siabravali z CSKA, z maskoŭskim «Dynama». Ale ruskija zaŭždy stavilisia da našych pahardliva, jak starejšyja braty — napeŭna, nie było ruchaŭ, jakija b siabravali ź imi na roŭnych. Z palakami i ŭkraincami paźniej było zusim pa-inšamu», — adznačaje Mikałaj.
Inšy naš surazmoŭca z byłych fanataŭ, nazaviem jaho Kastusiom, upeŭnieny, što nazyvać mahiloŭskich dy homielskich fanataŭ prarasijskimi niapravilna — možna chiba što kazać pra simbijoz nastrojaŭ:
«U Mahilovie z 1990-ch była biełaruskamoŭnaja kryčałka «Treba hoł!», jaje zaradžali ŭsim siektaram u sotni čałaviek. Dyj prosta nie prypomniu tam ruskaha miru. Ichni lidar, Złydzień, pieršy pačaŭ arhanizoŭvać vyjezdy na matčy zbornaj, i ŭ toj čas usio kankretna pasunułasia ŭ bok biełaruskaha patryjatyzmu. Što da homielskich fanataŭ, asabista viedaŭ tam ludziej nacyjanalistyčnych pohladaŭ, prosta nichto nie lubiŭ biełaruskuju apazicyju.
Prarasijskaje nasamreč było, ale nie paŭsiul. Pierš za ŭsio heta ruch Lads 82, fanaty minskaha «Dynama» na čale ź Dźmitryjem Lemiašonkam i inšyja ruchi nakštałt fanataŭ BATE. Ale ŭ barysaŭskich ja nikoli nie bačyŭ impierskich ściahoŭ, i jany potym chutka stali biełaruskimi patryjotami».
Mikałaj zapeŭnivaje, što biełarusy nie ŭznosili da niabiosaŭ rasijskuju fan-scenu. Heta pierahukajecca sa słovami Vitala «Pumy», viadomaha fanata minskaha «Dynama». Niekali jon raskazvaŭ, što «impierku» na dynamaŭski siektar prynieśli tyja fanaty, jakija pryličali siabie da subkultury skinchedaŭ — maŭlaŭ, jany pryniali hety ściah za ściah subkultury:
«Byŭ stereatyp, što z BČB chadzili adny niejkija «vałasatyja», byccam vorahi. Ja ščyra kažu, što nijakaj ideałohii ŭ vyviešvańni impierskaha ściaha tady prosta nie było! Nie było i nianaviści da biełaruskaha».
Niedzie ŭ tyja časy ŭźnik siektar B-12 — fan-siektar biełaruskaj zbornaj, i fanatyzm staŭ źmianiacca ŭ bolš patryjatyčny bok. Mikałaj zhadvaje, što ŭžo ŭ 2010-ch na banernaj linii ŭ fan-siektara była «Pahonia», a na samim siektary — BČB-ściahi. Jon razvažaje: napeŭna, pieršymi nacyjanalnuju simvoliku prynieśli na siektar zbornaj pradstaŭniki bujnych ruchaŭ — mahčyma, minskija ci bresckija dynamaŭcy. Potym inšyja ruchi taksama pačali aktyŭna vykarystoŭvać nacyjanalnyja simvały. Prynosili i čyrvona-zialonyja ściahi, nichto nie zabaraniaŭ, ale ich było nie bolš za dva-try na siektar.
Kastuś uspaminaje, što na momant źjaŭleńnia siektara zbornaj biełaruskaje fanactva ŭžo pačało źmianiacca ŭ bolš patryjatyčny bok: «Raniej impierki byli tolki ŭ «Dynama» i ŭ takoha kłuba, jak «Minsk», za što apošnija luta atrymlivali ad fanataŭ minskaha «Tarpieda». Dyj u «Dynama» ŭsio heta potym syšło, svaja ž dynamaŭskaja moładź za impierki i inšuju łuchtu vyhnała Lemiašonka ź siektara, bo nikomu heta nie było cikava.
Prosta ŭ «Dynama» tady asnova ruchu była prarasijskaja, i ŭvieś ruch pajšoŭ za imi, ryba hnije z hałavy».
Užo ŭ kancy 1990-ch, kali biełaruskaja zbornaja hulała ŭ Kijevie, tam chapała BČB-ściahaŭ, dy i ŭ 2008-m, kali fanaty ŭ Lvovie padtrymlivali zbornuju, uvieś siektar byŭ u nacyjanalnaj simvolicy. Heta pryjšło vielmi chutka, i jano nie mahło nie pryjści, ličyć Kastuś, bo futbolnyja fanaty zaŭždy ŭklučalisia ŭ palityku.
Kastuś zhadvaje vypadak, kali zaŭziataraŭ z BČB vyhnali ź siektara, ale kaža, što sprava była nie ŭ ściahach: «Minskaje «Dynama» ŭ toj čas hulała na vyjeździe ŭ jeŭrakubkach, i na siektar pryjšli tavaryšy z BČB-ściahami, dyk ich i vyhnali ź siektara. «Dynamiki» potym patłumačyli, što prablema była ŭ ludziach, bo na siektar pryjšli nieznajomyja ludzi, jakija nijak nie byli źviazanyja ni z kłubam, ni z fanackim rucham».
«Siadzieć 5-6 hadoŭ za paru chvilin adrenalinu — tak sabie zadavalnieńnie»
«Niejak my vyrulili z rasijskaha ŭpłyvu. Adny ruchi siabravali z ukrainskimi fanatami, inšyja — z polskimi. A kali va Ukrainie zdaryŭsia jeŭramajdan i pačałasia vajna, my zusim zhubili stasunki z rasijskaj fan-scenaj.
Amal usie ŭkrainskija ultras padtrymali ŭ 2014-m Majdan, tak i amal usie biełaruskija fanaty padtrymali pratesty ŭ 2020-m, my zaŭždy byli suprać režymu. A pra rasijskich fanataŭ usio zrazumieła — jany pajechali va Ukrainu zabivać svaich kaleh», — kaža Mikałaj.
U nulavyja patryjatyzm nie pieraškadžaŭ biełaruskim fanatam bicca z ukrainskimi fanatami. Ale ŭ siaredzinie 2010-ch, paśla Majdana i pačatku vajny na Danbasie, biełaruskija zaŭziatary kančatkova pasiabravali z ukrainskimi — dapamahło spačuvańnie ŭkraincam i zachapleńnie padziejami na Majdanie.
2014-ty Mikałaj nazyvaje strašnym hodam. Z adnaho boku, heta byŭ čas svabody, kali ŭkrainskija fanaty masava padtrymali Jeŭramajdan. A ź inšaha — toj hod pakłaŭ pačatak cisku na biełaruskija fan-ruchi:
«My zachaplalisia tym, što robiać našy ŭkrainskija kalehi, tym bolš što mnohija biełaruskija ruchi ŭ toj čas užo siabravali ź imi. A my ŭ tym hodzie na sabie adčuli, što takoje pres, tady našy siłaviki pačali aktyŭna zakručvać hajki.
Tady pajšli represii, turemnyja terminy, tady pačali zabivać biełaruski fanacki ruch. Kančatkova jon byŭ zabity ŭ 2020-m hodzie. Ludzi atrymlivali terminy ŭ 5-6 hadoŭ za vyjezdy, bojki, apošnich u toj čas užo amal i nie było. Siadzieć stolki času za 2-3 chviliny adrenalinu — tak sabie zadavalnieńnie».
Prykład takich represij — aryšt u 2016-m Vitala «Pumy», znakamitaha fanata minskaha «Dynama». Da Vitala pryjšli hubazikaŭcy — nahodaj było toje, što jon byccam by vajavaŭ va Ukrainie. Dokazaŭ hetaha nie znajšli, ale zaŭvažyli ŭ profili Pumy «Ukantakcie» rekłamny rolik pra nieabchodnaść abaronienaha seksu. Hety rolik paličyli raspaŭsiudam parnahrafii. Za jaho, a taksama za inšyja videa ŭ akaŭncie, pryznanyja ekstremisckimi, «Puma» atrymaŭ termin — 2 hady 4 miesiacy źniavoleńnia.
Zvyčajnyja 10-15 sutak administratyŭki, kaža Mikałaj, tady atrymlivali ŭsie fanaty.
«Praz heta šmat chto pačaŭ pakidać ruchi, bo nie chaciełasia ni za što atrymlivać termin u plečy. Tamu ŭ 2020-m nas zusim nie ździviŭ uzrovień teroru. Chiba raniej my dumali, što siłaviki nie nastolki žorstkija, ale nie, ich ništo nie spynić», — tłumačyć były fanat.
«Fanaty zaŭždy byli ldom pad nahami majora, tamu nas dziaržava nikoli nie lubiła», — padsumoŭvaje Kastuś.
«Prapahanda zaŭsiody apisvała nas jak dehienierataŭ, ale bolšaść z nas — narmalnyja adukavanyja ludzi»
Biełaruski fanatyzm u 2020-m? Razdrobleny, kaža Mikałaj, chiba najsłabiejšy za ŭvieś čas isnavańnia, z małymi siektarami:
«Chto chacieŭ, jašče chadziŭ na hulni pa inercyi, ale raniejšaj ramantyki ŭžo nie było — heta jak paraŭnać seks z žyvoj i z humovaj žančynaj.
Usie fanackija ruchi, jakija ŭ 2020-m byli na niešta zdolnyja, padtrymali pieramieny. Fanaty zaŭždy byli patryjotami, prychilnikami demakratyi. My prabivali za zbornuju vyjezdy ŭ Jeŭrasajuz, bačyli inšyja krainy, viedali, jak žyvuć ludzi. My žyli nie tak, mnie ciažka zhadać krainu, dzie b ludzi žyli horš pa ŭzroŭni žyćcia, staŭleńni da svajoj nacyi.
Prapahanda zaŭsiody apisvała nas jak dehienierataŭ, jakim hałoŭnaje — napicca i nakurycca. Ale nasamreč pieravažnaja bolšaść z nas — narmalnyja adukavanyja ludzi, jakija majuć fajnyja prafiesii i narmalna zarablajuć, u jakich jość siemji i samaśviadomaść. Časam na fanackim siektary sustrenieš bolš ludziej z dobraj adukacyjaj, čym siarod tych, chto sočyć za pravaparadkam u Biełarusi».
U 2020-m ruchi najbujniejšych futbolnych kłubaŭ krainy abviaścili bajkot matčaŭ svaich kamand praz palityčnuju situacyju ŭ Biełarusi. Ideju padtrymali fanaty bolš čym 10 kłubaŭ vyšejšaj lihi — z 16, jakija ŭdzielničajuć u spabornictvie.
Toje, što fanaty ŭ 2020-m padtrymali narod, zakanamiernaja reč, kaža Mikałaj. Fanaty — ludzi, jakija lubiać svabodu, i naŭrad ci paśla represij 2010-ch sapraŭdnaje biełaruskaje fanactva moža dobra stavicca da režymu.
A voś jak matyvacyju fanataŭ u 2020-m charaktaryzuje Kastuś: «Pahladzieli na Majdan i ŭ 2020-m padumali — a raptam atrymajecca? Ale fanaty vychodzili za narod, a nie za niejkich tam lidaraŭ».
Mikałaj schilajecca da dumki, što ciapier žyvym biełaruskaje fanactva nie nazavieš: «Nasamreč my jość — niechta žyvy, niechta siadzić, a kahości ŭ 2020-m zabili (havorka pra fanata «Maładziečna» Mikitu Kryŭcova — «NN»). Kali niama aktyŭnaj fazy, ruch nie moža raźvivacca. Chłopcy, jakija raniej hadami chadzili na siektar, ciapier sustrakajucca pa-za jaho miežami, a fanatyzm ciapier zakansiervavany».
Užo čatyry hady fanackija siektary ŭ Biełarusi pustyja. Viarnuć usio na stary ŭzrovień budzie vielmi ciažka, dyj kali Biełaruś stanie volnaj, treba budzie zajmacca inšymi rečami, kaža Mikałaj.
«U 2014-m, kali našy siłaviki pabačyli Majdan, jany pastupili z nami hramatna. Brytanskich fanataŭ niekali zadušyła Marharet Tetčar, a nas zadušyŭ Łukašenka. Ale byli kłasnyja i kajfovyja časy, uspaminaju ich ź ciepłynioj. Hetaja subkultura nikomu nie pahražała, ale nas zaklajmili.
Chaciełasia b u volnaj Biełarusi jašče chacia b paru razoŭ pašyzieć. Ale ciažka budzie, treba budzie padymać u krainie ekanomiku, sport, kulturu. I ŭsio roŭna nie pasypajem hałavu popiełam, usio zakančvajecca», — padsumoŭvaje były fanat.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Vialiki absalutna čałaviek». Kola Łukašenka raskazaŭ, što dla jaho baćka i ŭ čym jahonaja apazicyjnaść32
Kamientary
Niekatoryja moža i dalej vierać u mif "my užie pobiedili", "🫶" "97%" i padobnyja ružovyja hłupstvy, ale narod - heta vielmi šyrokaja hrupa, siarod jakoj i prychilniki źmienaŭ (roznych), i nacyjanalnaha nakinurku, i prarasiejskaha jak antyłukašenkaŭskaha, tak i prałukašenkaŭskaha.
Tak što lepš kankretyzavać, a nie karystacca takimi šabłonami.