Rak — składanaje zachvorvańnie, na jakoje ŭpłyvaje šmat roznych faktaraŭ. Siarod ich nie apošniaje miesca zajmaje hienietyčnaja schilnaść. Adnak ład žyćcia i charčavańnie adyhryvajuć nie mienš značnuju rolu — i heta toje, što my možam kantralavać.
Na ščaście, adnaho tolki niapravilnaha charčavańnia dla ŭźniknieńnia raku niedastatkova. Pieraradžeńnie zdarovych kletak u złajakasnyja — šmatstadyjny praces, na jaki ŭpłyvajuć roznyja čyńniki. Adnak važna viedać, što pradukty, jakija my rehularna ŭžyvajem, — taksama adzin z takich čyńnikaŭ, što pavyšaje ryzyki raźvićcia puchlin.
Pravakanty rakavych zachvorvańniaŭ — ultraapracavanaja ježa i kancerahieny
Mnohaje z taho, što my kuplajem u kramie, — heta apracavanaja ježa. Ale apracavanaj jana moža być pa-roznamu. Adna reč, kali heta tvaroh ci zamarožany špinat, inšaja — zamarožanaja pica.
Ultraapracavanyja pradukty — heta pradukty pramysłovaj vytvorčaści, jakija ŭtrymlivajuć mała pažyŭnych rečyvaŭ i klatčatki i šmat cukru, tłušču i soli. Taksama ŭ ich časta ŭvachodziać štučnyja rečyvy, jakija naohuł nie majuć dačynieńnia da kulinaryi. Siarod takich praduktaŭ — usie, što nie patrabujuć doŭhaha hatavańnia: usim viadomaja łokšyna chutkaha pryhatavańnia, hatovyja śniadanki, chlebabułačnyja vyraby, apracavanyja tak, što mohuć lažać na pryłaŭkach tydniami, roznyja zamarožanyja paŭfabrykaty, a taksama kaŭbasy, sasiski dy inšaje.
Častaje spažyvańnie takich praduktaŭ pryvodzić da źjaŭleńnia zališniaj vahi, hipiertanii, moža vyklikać niezvarotnyja mutacyi kletak i pryvieści da złajakasnych pracesaŭ u arhaniźmie. Pryčym z kožnym hodam spažyvańnie takoj ježy ŭ hramadstvie tolki raście.
Čamu mienavita ŭltraapracavanyja pradukty tak upłyvajuć na čałavieka, u navukoŭcaŭ niekalki teoryj. Pavodle adnoj ź ich, pryčynaj vydzialeńnia kancerahienaŭ (chimičnych rečyvaŭ, zdolnych vyklikać rak) u hetych praduktach stała technałohija pryhatavańnia: škodnyja rečyvy źjaŭlajucca padčas mocnaha nahrevu. Inšaja teoryja śćviardžaje, što sprava ŭ vialikaj kolkaści natryju, cukru i tłušču ŭ takich praduktach, što viadzie da pavyšeńnia ŭzroŭniu škodnaha chalesterynu.
Nie ŭsie pradukty, jakija prajšli pramysłovuju apracoŭku, škodnyja dla zdaroŭja, ale varta ŭśviedamlać, što spažyvańnie značnaj ich častki treba skaracić.
1. Apracavanaje miasa
Apracavanaje miasa — heta luby vid miasa, jakoje było zachavanaje šlacham vendžańnia, zasołki abo kansiervavańnia. Heta ŭ tym liku chot-dohi i kaŭbasa. Mietady, što vykarystoŭvajucca dla vyrabu apracavanaha miasa, mohuć stvarać kancerahieny. Naprykład, vendžańnie miasa taksama moža pryvieści da źjaŭleńnia kancerahiennych policykličnych vuhlevadarodaŭ.
Zhodna z ahladam 2019 hoda, spažyvańnie apracavanaha miasa — adzin z asnoŭnych faktaraŭ ryzyki raźvićcia raku toŭstaj kiški. Inšy ahlad taksama vyjaviŭ, što heta moža spravakavać rak straŭnika.
2. Smažanyja i pierasmažanyja stravy
Kali kruchmalistyja pradukty hatujucca pry vysokaj tempieratury, utvarajecca złučeńnie, zvanaje akryłamidam. Heta asabliva datyčyć praduktaŭ sa smažanaj bulby, takich jak bulba fry i čypsy.
Zhodna z ahladam 2018 hoda, u daśledavańniach na pacukach akryłamid byŭ pryznany kancerahiennym. Pavodle daśledavańnia 2020 hoda, jon paškodžvaje DNK i vyklikaje hibiel kletak.
Užyvańnie vialikaj kolkaści smažanaj ježy taksama pavialičvaje ryzyku dyjabietu 2-ha typu i atłuścieńnia.
Kab źnizić ryzyku ŭźniknieńnia kancerahienaŭ pry hatavańni na vysokaj tempieratury, pasprabujcie vykarystoŭvać bolš zdarovyja mietady hatavańnia, takija jak vareńnie, zapiakańnie abo hatavańnie ŭ multyvarcy.
3. Zamarožanaja pica, rybnyja pałački i inšyja stravy, jakija treba tolki razahreć (siudy ž supy chutkaha pryhatavańnia)
Padčas pramysłovaj pierapracoŭki takija pradukty pieražyvajuć dziasiatki pracesaŭ, jakija pavinny palepšyć teksturu, smakavyja jakaści i mahčymaści zachoŭvańnia. Usie hetyja manipulacyi adbivajucca na jakaści ježy — jak praviła, u vyniku jana ŭtrymlivaje mienš važnych pažyŭnych rečyvaŭ, ale bolš nizkajakasnaha tłušču, soli, cukru i chimičnych dabavak.
4. Ałkahol
Kali vy ŭžyvajecie ałkahol, vaša piečań rasščaplaje jaho da acetaldehidu — kancerahiennaha złučeńnia. Acetaldehid spryjaje paškodžańniu DNK i akiślalnamu stresu, što pieraškadžaje narmalna pracavać vašaj imunnaj funkcyi.
U žančyn ałkahol pavyšaje ŭzrovień estrahienu ŭ arhaniźmie — heta źviazana z bolš vysokaj ryzykaj raku małočnaj załozy.
5. Kansiervy
Vysokaje ŭtrymańnie natryju, cukru i kansiervantaŭ, jakija dadajuć u kansiervy dla palapšeńnia smakavych ułaścivaściaŭ, niasie pahrozu zdaroŭju sardečna-sasudzistaj sistemy. Siońnia na palicach supiermarkietaŭ siarod kansiervaŭ možna znajści adnosna biaśpiečnyja alternatyvy: zvažajcie na kolkaść cukru i natryju.
6. Majanez i sousy
U adroźnieńnie ad zvyčajnaj śmiatany, majanez moža zachoŭvacca miesiacami. I heta dziakujučy patencyjna kancerahiennym rečyvam u jaho składzie. Akramia hetaha, luby majanez — heta dosyć tłusty, kałaryjny pradukt, tamu jon supraćpakazany ludziam z nyračnaj niedastatkovaściu, chvarobami piečani, alerhijaj, pry abvastreńni prablem straŭnikava-kišačnaha traktu.
7. Cukar i rafinavanyja vuhlavody
Niekatoryja prykłady hetych praduktaŭ:
- sałodkija napoi
- marožanaje
- piečyva
- hatovyja śniadanki
- małočnyja kaktejli
Užyvańnie vialikaj kolkaści sałodkaj i kruchmalistaj ježy moža spravakavać dyjabiet 2-ha typu i atłuścieńnie, što, u svaju čarhu, pavialičvaje ryzyku źjaŭleńnia niekatorych vidaŭ raku.
Kab abmiežavać upłyŭ rafinavanych vuhlavodaŭ na zdaroŭje, pasprabujcie zamianić hetyja pradukty bolš zdarovymi alternatyvami, takimi jak celnazbožžavy chleb, sadavina śviežaja i suchaja, kašy.
Jakija pradukty treba jeści, kab źnizić ryzyku raźvićcia raku?
Brokali, kviacistaja kapusta, prosta kapusta, brusielskaja kapusta, kres-sałat i inšaja kryžakvietnaja harodnina ŭžo daŭno zasłužyła reputacyju sapraŭdnaha zmahara z rakavymi zachvorvańniami.
Taksama vielmi važna, kab u štodzionnaje mieniu ŭvachodzili nienasyčanyja tłustyja kisłoty, jakija arhanizm nie moža vypracoŭvać sam — ale jany nieacenna ŭpłyvajuć na jaho pracu. Krynicy amieha-kisłot — heta sała, kačka, arechi, tłustaja ryba i alei.
Nie zabyvajcie pra časnok i cybulu. Časnok maje zdolnaść źviazvać taksiny i vydalać ich z arhanizma. Jašče jon aktyvuje biełyja kryvianyja kletki, jakija pahłynajuć i źniščajuć rakavyja kletki. Cybula dziejničaje padobnym čynam, choć i ŭ mienšaj stupieni. U cełym karyść hetych dźviuch raślin niemahčyma pieraacanić.
Kurkuma pamianšaje vypracoŭku arhanizmam enzimaŭ, źviazanych z zapalenčymi pracesami, kolkaść jakich nienarmalna vysokaja ŭ pacyjentaŭ ź niekatorymi vidami zapaleńniaŭ i raku.
Siarod praduktaŭ, što majuć antyrakavyja ŭłaścivaści, taksama nazyvajuć marskuju kapustu (hetaje bahavińnie ŭtrymlivaje šmat jodu, patrebnaha dla ščytapadobnaj załozy, jakaja rehuluje mietabalizm cukru ŭ kryvi), nasieńnie lonu, harbuzovaje i słaniečnikavaje nasieńnie, hryby, tamaty (u apošnija hady na pamidory źviarnuli asablivuju ŭvahu ŭ suviazi z vyjaŭleńniem u ich procipuchlinnych ułaścivaściaŭ), a jašče cytrusavyja i jahady — kłubnicy, čarnicy, maliny, durnicy, bruśnicy, žuraviny.
Čytajcie jašče:
Jarkija cukierki, marožanaje i sałodkija johurty. Kali vy ich jaście, vaźmiciesia za hałavu
Kamientary