Zabrudžanaja spadčyna Biełarusi. Ci možna jaje ŭbačyć i nakolki heta biaśpiečna?
Kali havorka idzie pra Čarnobylskuju zonu, to pieršaje, što prychodzić u hałavu — heta harady-pryvidy, zaniadbanyja sadočki i lakarni, mohiłki karabloŭ i padobnyja postapakaliptyčnyja krajavidy z hulni «Stałkier». Ale nie ŭsie viedajuć, što na zabrudžanaj terytoryi znachodziacca taksama i histaryčnyja pomniki. Z nahody 38-j hadaviny avaryi na Čarnobylskaj AES «Mocnyja naviny» pacikavilisia, jakaja spadčyna Biełarusi paciarpieła ad radyjacyi i ci jość mahčymaść jaje ŭbačyć siońnia.
Siadziba Prozaraŭ u Astrahladach
Z kanca XVIII stahodździa ŭłaśnikam Astrahladaŭ byŭ apošni abozny VKŁ (kali na sučasnyja realii — heta jak namieśnik ministra abarony krainy) Karal Prozar, jaki nazyvaŭ siabie «Hrafam na Chojnikach i Astrahladavičach». Jaho syn pabudavaŭ tut pałac u styli ampir.
Pałac, miarkujučy pa zachavanych apisańniach, vyhladaŭ šykoŭna jak zvonku, tak i znutry. U interjery, naprykład, byli kaflevyja piečy, vintavaja leśvica, stol z vyjavaj zornaha nieba ź miesiacam, lapnina, raznyja marmurovyja kominy, šmat karcin i bahataja mebla. Była biblijateka i raskošnaja harderobnaja z sukienkami i kapielušami žonki pana Sofji Prozaravaj.
U 1912 hodzie pałac u ruinach vykupiŭ Alhierd Hardziałkoŭski. U jaho byli płany adbudavać pałac, ale Pieršaja suśvietnaja vajna hetamu pieraškodziła. Paśla jon źjechaŭ u Polšču. Pa słovach miascovych, «paśla revalucyi pan śpirt (u Astrahladach byŭ śpirtzavod) vypuściŭ u kanavu i chadzili, havorać, ludzi łyžkami źbirali, pavierchu płavaŭ. Cysterny ŭsie źliŭ u kanavu».
Budynak «papoŭskaj» škoły ŭ Babčynie
Tut u adnosna dobrym stanie zachvaŭsia budynak carkoŭna-prychodskaj škoły, pabudavany prykładna ŭ 1905 hodzie. Historyki miarkujuć, što finansavali budaŭnictva ŭłaśniki susiedniaha Rudakova Vańkovičy. Bo ich pałac budavali z toj ža cehły — z klajmom u vyhladzie litary W.
U škoły słaŭnaja historyja. Da taho, jak tut źjaviŭsia cahlany budynak, ustanova była draŭlanaja. Tut vučyli dziaciej, kab tyja zdavali ekzamien i atrymlivali lhoty pry adbyvańni vajskovaj pavinnaści. U Rasijskaj impieryi najaŭnaść pačatkovaj adukacyi davała mahčymaść skaracić słužbu na 2 hady (4 zamiest 6-ci).
Pośpiechi vučniaŭ tłumačyli vydatnymi piedahahičnymi zdolnaściami prychodskaha śviatara Michaiła Drazdoŭskaha. Jaho dobrym słovam uspaminali miascovyja staražyły.
Ruiny Trajeckaj carkvy ŭ Samatevičach
Vioska Samatevičy znachodzicca ŭ Mahiloŭskaj vobłaści ŭ zonie dalejšaha adsialeńnia. U vyniku avaryi na Čarnobylskaj AES žychary pasielišča ŭ 1991 hodzie byli pierasielenyja ŭ pasiołak Novyja Samatevičy za 20 kiłamietraŭ ad vioski. 30 červienia 2015 hoda pasielišča było likvidavana, zrujnavanyja bolš za 1,5 tysiačy pabudoŭ, akramia carkvy. Tak jana vyhladała za 6 hadoŭ da avaryi.
Viersii pra budaŭnictva roźniacca, voś adna ź ich. U pačatku 1840-ch kniahinia Nastaśsia Hałynskaja, adčuvajučy nabližeńnie śmierci, addała rasparadžeńnie ab budaŭnictvie novaha kamiennaha chrama ŭ Samatevičach. Pa lehiendzie, architektaram staŭ siabar Kanstancina Tona — architektara, pa prajekcie jakoha byŭ uźviedzieny Chram Chrysta Zbaviciela ŭ Maskvie. Jašče adna ź lehiendaŭ abviaščaje, što architektaru zapłacili stolki, kolki załatych maniet źmieścicca ŭ jahonym kapielušy.
U 1930-ja hady savieckija ŭłady začynili carkvu, jakuju pierarabili pad zierniaschovišča, a paźniej — pad ladoŭniu, dzie chavali tušy zabitych kałhasnych žyvioł.
Siońnia navat u takim zaniadbanym stanie carkva praciahvaje ŭražvać. Jaje vyšynia ad padłohi da kupała — 30 mietraŭ (jak dziesiacipaviarchovy dom).
Siadziba Hierardaŭ u Dziamjankach
Dziamjanki mieściacca ŭ Dobrušskim rajonie ŭ zonie dalejšaha adsialeńnia. Masava žychary adsiul źjechali ŭ 1993 hodzie, akramia adnoj siamiejnaj pary. 3 2013 hoda tut zastaŭsia tolki adzin čałaviek. A taksama — pryhožaja siadziba Mikałaja Hierarda, jaki vałodaŭ hetymi ziemlami da revalucyi. Jon byŭ viadomym rasijskim dziaržaŭnym dziejačam, jaki ŭ 1905-1908 hadach staŭ hienierał-hubiernataram Finlandyi. Siadzibny dom razam z parkam i cahlanym mostam uniesieny ŭ śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściaŭ Biełarusi.
Siadzibu pabudavali ŭ druhoj pałovie XIX stahodździa ŭ styli madern z elemientami psieŭdaruskaha stylu.
Tyja, što mieściacca na terytoryi Paleskaha zapaviednika, uvachodziać u ekskursiju. Adnak znachodziacca Astrahlady i Babčyn u roznych bakach i adpaviedna — u prahramie dvuch roznych maršrutaŭ. To-bok za adzin zajezd možna budzie ŭbačyć tolki adzin z hetych abjektaŭ.
Jość i inšaja mahčymaść naviedać luboje miesca ŭ zonie adčužeńnia abo adsialeńnia — padčas Radaŭnicy. Sioleta heta čatyry dni z 11 maja pa 14 maja. U hety pieryjad dazvoł nie patrabujecca.
Śviata-Michajłaŭskaja carkva z Vyleva
Vioska Vyleva mieściłasia ŭ Dobrušskim rajonie. U vyniku avaryi na Čarnobylskaj AES žychary byli pierasielenyja ŭ 1990-1992 hadach, a sama vioska likvidavanaja ŭ 2005-m. Tut znachodziłasia carkva z samaj unikalnaj historyjaj siarod usich pomnikaŭ, što paciarpieli ad Čarnobylskaj avaryi.
«Čarnobylskaja kalekcyja»
Navukoŭcy, što ŭdzielničali ŭ «čarnobylskich» ekśpiedycyjach, myli sabrany skarb u rekach i kałodziežach ščotkami i piaskom. Namahalisia źbirać rečy mienavita pad strechami pakinutych chat — radyjacyjny pył tudy, jak praviła, mienš traplaŭ. Paśla hetaha rečy jašče apracoŭvali ŭ Minsku. Pa słovach supracoŭnikaŭ, ciapier jany nie «faniać».
Što jašče?
Akramia siadzib i chramaŭ, a taksama pachavanych pad ziamloju chatak, u zonie adčužeńnia znachodzicca bieźlič pomnikaŭ archieałohii: staražytnyja stajanki, kurhany, mahiły, sieliščy. Naprykład, tolki ŭ Mahiloŭskaj vobłaści takich 924. Pakul niama mahčymaści ich biaśpiečna daśledavać, chacia achvočych «čornakapalnikaŭ», łasych da staražytnych skarbaŭ, šmat.
Voś adzin nietypovy — u vioscy Śpiaryžža. Heta radzima viadomaha likvidatara avaryi na ČAES Vasila Ihnacienki.
Žycharcy Mahilova pahražajuć kryminałkaj za toje, što źniała ranišniuju čarhu ŭ rehistraturu3
Kamientary