Režysior Maksim Švied raskazaŭ pra prafiesijny kryzis i žadańnie znajści «narmalnuju pracu»

«Biełsat» parazmaŭlaŭ ź im, kab zrazumieć, ci źviazany sychod režysiora z prafiesii z tym, što biełaruskaje niezaležnaje kino siońnia pieravažna ŭ emihracyi i pa-raniejšamu maje mocna abmiežavanyja mahčymaści.

— Ty napisaŭ u Facebook, što «zajmacca dakumientalnym kino niama ni siłaŭ, ni žadańnia». Što zdaryłasia?

— U pryvatnych razmovach ja ŭžo daŭno na heta narakaju. Jašče ŭ 2020 hodzie, kali nie stała Zachara Kudzina, ja šmat pra heta kazaŭ. Pomniu, na pakazie «Čystaha mastactva» na fiestyvali «Docudays» mianie paprasili raspavieści pra siabie, i ja skazaŭ, što nasamreč chacieŭ by zajmacca čajnym hrybam, a nie kino. Ja adčuvaŭ, što nie maju enierhii, jakoj jano vymahaje. Ale potym pačalisia pratesty, i ja zrazumieŭ, što suśviet patrabuje ad mianie akurat prafiesii režysiora.

Siońnia heta ŭžo stomlenaść marafonca i nie tolki ad kino, ale ad žyćcia ŭvohule. I emihranckaja dola, i suśvietnyja padziei patrabujuć šmat enierhii, na filmy jaje nie zastajecca.

Tym bolš biełaruskija temy — traŭmatyčnyja, a heta nie taja praca, ad jakoj možna adklučycca paśla pracoŭnaha dnia, ty žyvieš joju ŭvieś čas.

— Siońnia takoha adčuvańnia, jak u 2020-m, što suśviet patrabuje ad ciabie tvajoj prafiesii, niama?

— Tady ludzi, jakich ja nie viedaŭ i nikoli nie bačyŭ, pačali mnie telefanavać, pisać i kazać: zrabi nam choć štości, nam usio cikava, voś tabie hrošy. Takoha nikoli nie było ni da, ni paśla. Viadoma, ja tady adčuŭ zapatrabavanaść, a adčuŭšy takoje adnojčy, potym ciažka vybivać sabie finansavańnie.

— A ciapier treba vybivać?

— Biełaruskaja tema ŭžo nie takaja aktualnaja, navat ukrainskaja stanovicca mienš cikavaju. Šmat u kaho z ukrainskich režysioraŭ padobnaja situacyja: u tvajoj krainie adbyvajecca niešta važnaje, tabie balić, ale kab danieści heta suśvietnaj supolnaści, treba tančyć z bubnam. Mušu pryznać, heta taksama tvorčy kryzis: ja nie maju što i jak skazać. Mianie dzivić, kali režysiory, jak, naprykład, Łaźnica, štohod vydajuć to ihravy, to dakumientalny film. Nie kožny tak moža, u mastactvie jość i nieracyjanalny składnik. U biełaruskim kino da taho ž razumieješ, što ni słavy, ni hrošaj, jak skazaŭ adzin ź siabraŭ žury niekali na «Listapadzie», tut u lubym razie nie budzie.

Pavialičyć

— Film «Hałasy. Dzie moj kraj» — takim čynam pakul tvoj apošni poŭny mietr.

— My pačali jaho rabić jašče ŭ 2020 hodzie, tady chaciełasia prosta niešta rabić, vyjści z domu, sustrecca ź ludźmi, heta byŭ sposab funkcyjanavańnia. Ciapier ja adarvany ad maci-radzimy i takoj patreby bolš niama, da taho ž siońnia rabić kino składaniej: ciažka znajści takuju formu, praź jakuju nichto nie atrymaje sodniaŭ ci hadoŭ. Ale jość u mianie nie zakryty hieštalt — maja amierykanskaja historyja. Ja jeździŭ na kinarezidencyju ŭ Ńju-Jork, i tam sa mnoj adbyłosia toje, čaho ja dasiul nie mahu ŭkłaści ŭ hałavu.

— Što tam adbyłosia?

— Tady ŭ Ńju-Jorku ja sustreŭsia sa svaim siabram — da hetaha my bačylisia ŭ 2000-ch, jon byŭ dla mianie ŭvasableńniem taho, jakim žyćciom ja moh by žyć, kali b zastaŭsia ŭ Amierycy ŭ 1998-m, kali my byli tam razam. My sustrelisia ŭ cikavy dzień — u Dzień niezaležnaści ZŠA 4 lipienia, a łukašenkaŭski Dzień niezaležnaści — za dzień da hetaha. Hetaja historyja skončyłasia sumna: ja pachavaŭ siabra, jon pamior. Ja pajechaŭ u Amieryku mantavać film, a sam trapiŭ u niejkaje niejmaviernaje kino — u im paralel ź Biełaruśsiu, dni niezaležnaści, salut nad Ńju-Jorkam, ździejśnienyja i niaździejśnienyja amierykanskija mary. Ja razumieju, što kali zajmusia hetym materyjałam, heta jašče try hady času, vysiłkaŭ i pahružeńnia ŭ traŭmatyčnuju temu.

— Jak ty siońnia pačuvaješsia z hledzišča mahčymaściaŭ dla ciabie jak dla kiniematahrafista?

— Nie tak daŭno ja padaŭsia na vakansiju ŭ piceryju. U mianie jość śpiecyjalnaść kuchara, ja skončyŭ vučelniu ŭ Horadni, mnie padabajecca hatavać. Paśla adjezdu ź Biełarusi ja šmat z kim žyŭ, i ŭsie mnie kazali, što ja dobra hatuju. Dumaju pasprabavać «narmalnuju» pracu z narmalnym hrafikam, intehravacca ŭ Polščy, heta šlach da novaha dośviedu. Mahčyma, tam narodzicca novaja ideja. Mnie zdajecca, pavinien być niejki bałans pamiž stajańniem na nahach i lotańniem u abłokach. Ja ž niekali byŭ biźniesoŭcam — dumaju, moža, da hetaha viarnucca, šukaju, što z nazapašanych idejaŭ možna realizavać.

— Jak siońniašniaje biełaruskaje dakumientalnaje kino moža zastavacca aktualnym, kali jaho amal niemahčyma zdymać u krainie?

— Kali b ja viedaŭ adkaz na hetaje pytańnie, nie razvažaŭ by pra toje, što treba sychodzić z kino [śmiajecca]. Moža być šmat rakursaŭ: biełarusy ŭ Biełarusi — heta adno, emihracyja — druhoje, miesca biełarusaŭ u suśvietnym kantekście, kali adbyvajucca takija padziei, — treciaje. Možna navat adyści ad biełaruskaści, ad traŭmatyčnaj temy i rabić univiersalnyja historyi. Mahčyma, ciapier robicca štości, pra što my nie viedajem: dobryja hučnyja prajekty zdymajucca doŭha.

Heta vyklik dla režysioraŭ — znajści niejkuju formu, kab u hetych umovach raskazvać pra Biełaruś.

Za apošnija dva hady šmat mahčymaściaŭ daŭ štučny intelekt, znoŭ-taki my intehrujemsia ŭ miascovyja kultury. Ja dumaju, dakumientalnaje kino zahinie apošnim, bo jaho sens — žyćcio, žyvyja ludzi ŭ žyvych abstavinach.

— Tvaje sumnievy nakont taho, ci zastavacca ŭ prafiesii, chiba dakazvajuć kryzis biełaruskaha kino.

— Biełaruskaje kino zaŭsiody było ŭ kryzisie, prosta ciapier termomietr pakazvaje najvyšejšuju škału. Tak, usio drenna, ale takoje ŭžo było i, na žal, takoha budzie šmat. Čałaviectva ahułam u humanitarnym kryzisie.

Jak čałaviek ja mušu pieradusim vyžyvać i tolki potym dumać pra toje, jakija ŭ kaho ad mianie čakańni jak tvorcy.

Pry hetym u kino źjaŭlajucca novyja ludzi, ja baču ŭ ich zapał, jaki kaliści byŭ u mianie. Jany hatovyja rabić filmy, nie dumajučy pra fondy i fiestyvali, tolki dziela tvorčaści.

— Ty zrabiŭ prajekt «Artefakty». Zadavoleny tym, jaki jon atrymaŭsia?

— Pytańnie z zoračkaju [śmiajecca]. Ja byŭ u novaj dla siabie roli šoŭraniera, choć sam da kanca nie zrazumieŭ, što heta značyć. Ja raźviazvaŭ šmat arhanizacyjnych pytańniaŭ, kaardynavaŭ tvorčy kalektyŭ z pryblizna 10 asobaŭ i namahaŭsia zrabić tak, kab usie sieryi hladzielisia jak zroblenyja adnoju rukoju. Mnie spadabałasia — my ŭsie dažyli da kanca i pacisnuli adno adnamu ruki. Kali kazać pra tvorčuju častku, jak heta časta byvaje z dakumientalnym kino, spačatku ty nie razumieješ, u što ŭviazvaješsia, a potym dumaješ, navošta tabie ŭsio heta treba i čamu nie było prydumać niejak praściej. Ale prahlady dobryja, i kali mierkavać pavodle vodhukaŭ, ludzi chiba razumiejuć, što ty chacieŭ zrabić. I «Reform», i fond, jaki nas padtrymlivaŭ, i hieroi zadavolenyja. Dumaju, praź dziesiać hadoŭ hety pradukt budzie vielmi kłasna hladziecca — tam usio strukturavanaje, jakasna źniataje, cikavyja ludzi. Pahladzieŭšy piać 20-chvilinnych historyjaŭ, hladač trošku zrazumieje, jak my žyli ŭ 2020 hodzie i jak refleksavali na tyja padziei ŭ 2024-m.

Pavialičyć

— U ciabie dvoje dziaciej. Ty b im raiŭ prafiesiju režysiora?

— Ja b im dakładna nie admaŭlaŭ u takoj mahčymaści, ale skazaŭ by, što tut treba dobra padumać. Maja dačka sama, bieź jakoha-kolviek majho padtrymańnia, trapiła ŭ hetuju industryju: kali jana pracavała administratarkaj u hostele, paznajomiłasia z polskim režysioram, jaki žyvie ŭ Aŭstralii. Jon prapanavaŭ joj papracavać na adnym prajekcie, jana jeździła na zdymki ŭ Francyju. A syn pryjšoŭ letaś na «Bulbamovie», pahladzieŭ prahramu maładoha kino, dzie byŭ i naš z dačkoju film, i vielmi natchniŭsia — skazaŭ, što taksama niešta zrobić, bo z takim uzroŭniem filmaŭ razumieješ, što navat ty tak možaš. Jamu 15 hadoŭ, jon sprabuje zdymać sa svaim siabram, i całkam imavierna, my ad jaho niešta pabačym.

— A što za film vy zrabili z dačkoju?

— My zrabili ekśpierymientalnuju stužku z telehram-kružočkaŭ. Padčas pracy ŭ hostele, niejak pad Novy hod, z dačkoju zdaryłasia niejmaviernaja historyja, i jana ŭvieś čas zapisvała pra heta svaim siabram kružočki ŭ «Telehramie». Kali ja heta pabačyŭ, skazaŭ: heta kino. Jana tam scenarystka, režysiorka i apieratarka, a ja — mantažyst, jaki skłaŭ historyju, dadaŭ muzyki i paru režysiorskich rašeńniaŭ. Pakul ja hetaha filmu nidzie nie pakazvaju.

— Što heta byŭ za čas dla ciabie — z momantu, kali ty pastanaviŭ pajści ŭ kino? Nie škaduješ pra toje rašeńnie?

— Nie, viadoma, nie škaduju, ja ŭvohule nie maju zvyčki škadavać. Ja sapraŭdy byŭ inšym čałaviekam, kali zakryŭ usie svaje biźniesy, kab zaniacca kino. Tady ja byŭ vielmi razhubleny, bo nie mieŭ adnadumcaŭ i nikomu sa svajoj idejaj pa vialikim rachunku nie byŭ patrebny. A zapatrabavanaść ja adčuŭ, tolki kali pačaŭ zdymać historyi pra dziaciej z aŭtyzmam dy ichnych baćkoŭ. Ja razumieŭ, što rablu niešta karysnaje i kamuści heta sapraŭdy moža dapamahčy.

Tady ja spatkaŭ svajho čałavieka, lubimuju žančynu — jana vielmi mianie padtrymlivała, ja staŭsia tym, kim staŭsia, dziakujučy joj, bieź jaje ja b nie adbyŭsia jak režysior.

Jana dapamahła mnie pratrymacca, a potym była Škoła Vajdy, dzie pry znajomstvie mnie skazali, maŭlaŭ, voś čałaviek, jaki budzie adkazvać za fiestyvalnaje žyćcio tvajho filmu. I ja zrazumieŭ, što ŭ mianie budzie film i ŭ jaho budzie fiestyvalnaje žyćcio. Praca nad «Čystym mastactvam» zaniała try hady, potym byŭ 2020-y ź jaho zapatrabavanaściu, i niejak tak ja dakulhaŭ da siońnia. Ja šmat daviedaŭsia pra śviet i pra siabie za hety čas, dakumientalnaje kino — heta ŭvohule kino, jakoje ty zdymaješ pra siabie.

— Što ty daviedaŭsia pra siabie?

— Daviedvaješsia niešta z kožnaju historyjaj. Z Zacharam heta było pra adzinotu i zhublenaść, jakija adčuvaje mastak. Kali ja jaho zdymaŭ — vielmi vostra adčuŭ, što značyć być mastakom — i na jahonym prykładzie, i na svaim. Kožnaha hieroja ty vybiraješ nievypadkova. Pieršy moj film byŭ pra režysiora, jaki pryjechaŭ z Kalininhradu skarać Picier, ale los pryvioŭ jaho ŭ sutareńni, dzie jon pracavaŭ hruzčykam. Chiba ja na hetaje koła zajšoŭ [śmiajecca].

— Jakija šancy, što navat kali ty sydzieš na inšuju pracu, my ŭrešcie pabačym ad ciabie poŭnamietražny dakumientalny film?

— Šancy, biezumoŭna, jość, ja b sam chacieŭ pahladzieć hety film. Ale treba rabić pašpart, zdavać ekzamien pa polskaj movie, dumać, jak apłočvać žytło. Na žal, mušu zajmacca hetymi pytańniami. Kali ja pačynaŭ zajmacca kino, daŭ sabie piać hadoŭ, kab niešta atrymałasia, i praź piać hadoŭ mantavaŭ «Čystaje mastactva». Treba znoŭ paznačyć sabie dedłajn, maŭlaŭ, kali za try hady ničoha nie naradžu — značyć, hetaja vandroŭka skončyłasia. Samaje hałoŭnaje — nie industryja, nie hrošy, nie hledačy, a ideja, jakoju ty budzieš žyć try hady. Moža, sapraŭdy treba ŭviazacca ŭ jakuju bojku.

• 2
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1