«Łaŭlu na sabie pozirki ludziej stałaha ŭzrostu». Biełaruska ŭ 32 hady navažyłasia chadzić z kijem, jaki byŭ prapisany joj daŭno
Darja Roskač ź dziacinstva žyvie z chvarobaj Šarko-Mary-Tuta. Heta sensarna-matornaja nieŭrapatyja, pry jakoj myšcy kancavin robiacca bolš słabymi ci častkova atrafirujucca. «Užo hadoŭ 15 ja musiła chadzić z kijem, kab było praściej. Ale mnohija ŭ našym hramadstvie žyvuć i vychoŭvajuć dziaciej u paradyhmie «a što skažuć i padumajuć inšyja?», «treba być jak usie». Tamu ja i nie chacieła vyłučacca», — kaža Darja.
Pajšoŭ druhi tydzień, jak jana zrabiła svaju invalidnaść bačnaj. «+20 da chutkaści, -20 da stomlenaści», — nie chavaje radaści dziaŭčyna. I spadziajecca, što jaje prykład budzie natchnialnym dla tych, chto taksama sutyknuŭsia z čymści padobnym.
Darja Roskač, nastaŭnica hieahrafii, vykładčyca ŭ hurtku «Mova dzietkam», mastačka i fatohrafka, paetka, viadučaja «Histaryčnaha babra». Pracavała art-mieniedžarkaj u kreatyŭnaj prastory Babrujska, jakaja vymušana była zakrycca ŭ 2021 hodzie. U emihracyi žyvie ŭ Vilniusie. Fota z asabistaha archiva hieraini.
Darja naradziłasia ŭ Babrujsku. Paśla skančeńnia ŭniviersiteta pracavała ŭ škole vykładčycaj hieahrafii. Chadzić z kijem joj parekamiendavali jakraz napiaredadni raźmierkavańnia.
«Ja viarnułasia ŭ Babrujsk, a tam viečnaja situacyja — lekaraŭ nie chapaje. Da nieŭrołaha ja za ŭvieś čas tolki adnojčy trapiła, i jana nie viedała, što mnie paraić — prapisała vitaminy. A potym ja z hałavoj pahruziłasia ŭ pracu. Viedajecie, było psichałahičnaje: ja ž mahu iści biez kija — značyć, budu.
Ź dziacinstva mnie paŭtarali: ty mocnaja, ty na ŭzroŭni z astatnimi (chacia, vidavočna, heta było nie tak, bo mnie navat składana stajać roŭna, kali pobač niama apory). I heta ŭsio adkładvałasia ŭ majoj hałavie. Niekamfortna? Nu, patryvaju!
Pa vyniku ja praciahvała pracavać na ŭzroŭni sa zdaraviejšymi kalehami, i tolki paharšała svoj stan, bo nie paśpiavała narmalna adpačyć i adnavicca».
Nazapašanaja stomlenaść stała adnoj z pryčyn, čamu Darja zvolniłasia sa škoły.
«Plus tam źjaŭlałasia ŭsio bolš marazmatyčnych štuk — pravierak, dziŭnaj nahruzki i ideałohii, nieparazumieńniaŭ z načalstvam. Ja syšła jašče da 2020 hoda z razumieńniem, što adzinaje kaštoŭnaje ŭ biełaruskaj škole na siońnia — heta dzieci, jakija, niahledziačy na ŭsiu prapahandu, zachoŭvajuć unutrany supraciŭ. Ale na adnoj radaści ad dziaciej ja b sabie zdaroŭje (ni fizičnaje, ni maralnaje) nie zachavała b».
Da momantu, kab vyrašycca ŭziać u ruki kij, zastavałasia jašče piać hadoŭ. Darja kaža, što hetamu paspryjała i toje, što nahruzka na nohi i śpinu stali bolš adčuvalnymi — jana pačała stamlacca ad zvykłych dystancyj chutčej, i ŭnutranyja transfarmacyi.
«Ja byccam by i raniej siabie prymała (umoŭna, mahła nasić karotkuju spadnicu, chacia maci heta nie padabałasia jakraz tamu, što ŭ mianie niestandartnyja nohi). Ale, vidać, nie da kanca.
Tolki ciapier u mianie atrymałasia psichałahična siabie ŭzmacnić i pačać stavić na pieršaje miesca. Raniej chaciełasia sabie dakazać, što ty ŭsio jašče možaš sama — nie treba traścinki, pakul jašče maładaja. A ciapier, jak u toj cytacie: «Ja zanadta stały dla hetaha łajna». Mnie najpierš chočacca, kab u mianie ničoha nie baleła».
Darja pryznajecca, što pakul nie moža nie zaŭvažać pozirki minakoŭ na jaje novy aksesuar.
«Pieravažna łaŭlu na sabie pozirki ludziej stałaha ŭzrostu, asabliva tych, chto sam chodzić biez dapamohi roznych srodkaŭ. Nie zaŭvažać hetych pozirkaŭ — heta taksama praca, jakuju jašče treba prarabić».
Pakul dziaŭčyna nabyła sabie na test niedarahi składany kij za 10 jeŭra (36 rubloŭ), jaki zvyčajna vykarystoŭvajuć padčas pachodaŭ u hory.
«Pakul sprabuju, hladžu, jak što. Chadzić pačała našmat chutčej.
Kali raniej biez kija išła ad prypynku da chaty ŭ horku 15 chvilin i daŭžej (letam u śpiakotu mahła prysieści pasiadzieć jašče), to ciapier pahladzieła, što hety ž šlach zaniaŭ u mianie piać chvilin. Nu, i stamlajusia ja ciapier kudy mienš. Bolš nie chočacca paśla pracy prosta pryjści i lažać».
Niadaŭna Darja viarnułasia na pracu ŭ škołu — znoŭ nastaŭnicaj hieahrafii, ale ŭžo ŭ Vilni, u pryvatnaj Stembridge school. Jana vykładaje svoj pradmiet u 6—8 kłasach.
«U škole ja pakul viešaju kij na viešałku razam z adzieńniem: u im asabliva niama sensu, bo na leśvicach parenčy i ściana dajuć toj samy dapamožny efiekt. Plus ja nie viedaju, ci chaču dadatkova pryciahvać uvahu mienavita školnikaŭ, choć u nas i inkluziŭnaja ŭstanova — my prymajem usich ludziej u ich roznaści.
Niejak zajšła razmova z adnym školnikam pra toje, čamu ja tak doŭha kulhaju (jon dumaŭ, što heta časova, bo ja prosta ŭdaryłasia). Zvyčajna ja tak raskazvaju: u mianie nieŭrałohija, kali kazać prosta — častkova niedaraźvitaja niervovaja sistema. Jana daje słabaść na nižnija častki ruk i noh. Mahu pakazać prykład: ściskaju niečy palec i kažu, što heta moj maksimum (a tam, pa sutnaści, zusim amal nijakaha cisku). Dla mianie narmalna adkazvać na takija pytańni, kali ludziam cikava daviedacca, što sa mnoj».
Surazmoŭca kaža, što kali b mieła mahčymaść viarnucca ŭ minułaje, dakładna b pačała chadzić z kijem raniej, nie źviartajučy ŭvahu na reakcyi vakoł. Nie ciarpieła b, kali chočacca prysieści i niemahčyma stajać na mierapryjemstvie.
«Chaciełasia b spadziavacca, što moj prykład kamuści dapamoža (chacia, jak pakazvaje praktyka, čužyja prykłady ludzi redka biaruć dla siabie). Ale mahčyma kamuści ŭsio ž zasiadzie, što treba nie zabivać na siabie, treba nie zabyvać pra stvareńnie patrebnych umoŭ, kali tabie niekamfortna. Narmalna kazać, što ty štości nie možaš zrabić, što mohuć astatnija».
Jak minimum svaim prykładam dziaŭčyna choča čarhovy raz zrabić ludziej ź invalidnaściu bačnymi, kab jany nie byli na vulicach niejkim dzivoctvam.
«Va ŭniviersitecie ja vałancioryła ŭ dziciačym internacie ŭ Navinkach, tam dzieci z asablivaściami psichafizičnaha raźvićcia. I častku ź ich, u kaho zachavany intelekt, chto moh chadzić, časam vyvozili ŭ horad, pahulać na rajonie — i ŭ nas zdaralisia sutyčki ź miascovymi. Padychodzili niejkija babki, mužyki i kryčali: «Što vy ich vyvieli, jany mnie psujuć nastroj!»
Takoha dakładna nie pavinna być. Kab ludziej ź invalidnaściu było bačna, pra heta ŭ tym liku treba čaściej kazać. Heta stratehija lubych uraźlivych hrup».
«Być prosta Dašaj, jakaja raskazvaje pra historyju Babrujska — niecikava». Babrujčanka robić adukacyjny tyktok ad imia Babra
Što ciapier čuvać pra vospu małpaŭ, jakuju abviaścili pahrozaj śvietu?
«Vielmi schudnieła, u mianie mocna vypirali kostki». Błohierka Liza Vietrava raskazała pra baraćbu z anareksijaj
Siarod zatrymanych pa spravie pažaru ŭ viciebskim handlovym centry, vierahodna, jahony ŭładalnik2
Kamientary