Adnaho nazyvali biełaruskim Šalapinym, a druhoha — załatym hołasam Biełarusi. Ale žyćci abodvuch artystaŭ trahična abarvalisia
Jakaŭ Navumienka i Anatol Padhajski — šlach da słavy i trahičny kaniec na piku papularnaści.
Bieź Jakava Navumienki ŭ dzievianostyja i nulavyja nie abychodziŭsia nivodny vialiki kancert u Biełarusi, a jaho pieśni słuchaŭ u mašynie Alaksandr Łukašenka sa svaim małodšym synam. Navumienku lubili za aktyŭnaść i ščyraść, da ŭsiaho inšaha vykanaŭca absalutna nie mieŭ zornaj chvaroby i stvaraŭ vobraz artysta z naroda.
Jon naradziŭsia ŭ 1959 hodzie ŭ Oršy. U školnyja hady byŭ handbalistam, zajmaŭsia samadziejnaściu, a taksama advučyŭsia ŭ muzyčnaj škole pa kłasie akardeona. Zdavałasia b, los pieradvyznačany, ale dalejšy jahony pavarot akazaŭsia niečakanym.
Vy možacie pahladzieć hetuju historyju na videa abo pračytać u tekstavym vyhladzie nižej pad videa.
Paśla škoły Navumienka pajechaŭ u Sievastopal da siastry i pastupiŭ u pryborabudaŭničy instytut. Prafiesija inžyniera ŭ kancy siamidziasiatych była modnaj, i dziela jaje biełarus vučyŭsia na vydatna. Ale jon ničoha nie moh zrabić z saboj — duša nie lažała da dakładnych navuk.
Jakavu Navumienku nie chaciełasia zajmać čužoha miesca, tamu paśla pieršaha kursa jon zabraŭ dakumienty i pajšoŭ ź imi ŭ vajenkamat. Tam jaho adpravili słužyć na čarnamorski fłot, pryčym ažno na try hady, i tam jon taksama staŭ ŭdzielničać u samadziejnaści.
Paśla armii Navumienka viarnuŭsia na radzimu i pastupiŭ u minskuju muzyčnuju vučelniu, dzie zachapiŭsia narodnaj muzykaj. Dziakujučy hetamu jon staŭ udzielnikam ansambla «Biasieda» i Nacyjanalnaha chora imia Citoviča.
Paśla vučylišča byli dva hady na charavym adździaleńni kansiervatoryi. Ale adtul chłopiec pajšoŭ, bo nie moh atrymać taho, čaho jamu było treba. Jon prahnuŭ być samastojnym vykanaŭcam.
U 1988 hodzie Jakaŭ Navumienka niečakana dla ŭsich vyjhraŭ usiesajuzny radyjokonkurs «Novyja imiony». Pryzam dla pieramožcy była mahčymaść vučycca ŭ maskoŭskaj akademii imia Hniesinych, dzie siarod piedahohaŭ byli Iosif Kabzon, Leŭ Leščanka i Alaksandr Hradski.
Za čas vučoby ŭ «Hniesincy» razvaliŭsia Saviecki Sajuz, i ŭ Biełarusi pačała naradžacca svaja estrada. Navumienku prapanavali zastacca pracavać u Rasii, ale jaho ciahnuła na radzimu, dzie jon chutka staŭ adnoj z zorak.
U pačatku dzievianostych u publiki byŭ vializny popyt na biełaruščynu, tamu Navumienka pačaŭ apracoŭvać staryja pieśni i pisać muzyku da vieršaŭ kłasikaŭ. Tak, dziakujučy jamu nabyła novaje žyćcio pieśnia «Byvajcie zdarovy» na vierš Adama Rusaka, jakuju mnohija pamyłkova ličać narodnaj.
Adnak za popytam na svajo paśledavała mahutnaja kulturnaja kałanizacyja z uschodu. Biełarusy hladzieli rasijski televizar i słuchali «Ivanušak» dy «Ruki ŭvierch», a kab dabicca pryznańnia na radzimie, ajčynnym śpievakam treba było spačatku prasłavicca ŭ Maskvie.
Tym nie mienš, Jakaŭ Navumienka praciahvaŭ pisać vieršy i jeździć pa krainie z kancertami. Pryčym da luboha vystupu staviŭsia jak prafiesijanał — byŭ rezkim praciŭnikam fanahramy, robiačy vyklučeńnie tolki dla televizijnych kancertaŭ. Za taki padychod jaho pavažali kalehi i canili słuchačy.
U 1997 hodzie Navumienku ŭklučyli ŭ śpis samych seksualnych mužčyn Biełarusi — u im jon zaniaŭ 21-je miesca, sastupiŭšy Alaksandru Łukašenku, Anatolu Jarmolenku i navat Jaŭhienu Kryžanoŭskamu. Na samym viersie, darečy, tady apynulisia televiadoŭca Jahor Chrustaloŭ, himnast Ivan Ivankoŭ i akcior Anatol Kacianioŭ.
Za 25 hadoŭ karjery artyst vykanaŭ bolš za 600 piesień. Jon byŭ siarod lubimych śpievakoŭ Alaksandra Łukašenki. Na adnoj z pres-kanfierencyj u kancy nulavych toj raskazaŭ, što jahony małodšy syn Mikałaj ŭklučaje muzyku ŭ mašynie i słuchaje pieravažna biełaruskamoŭnyja pieśni — u asnoŭnym jakraz Navumienku i «Siabroŭ». A paśla sprabuje ich doma śpiavać.
Zachavałasia navat videa, jak Łukašenka tančyć adrazu ź dźviuma dziaŭčatami padčas žyvoha vystupu Navumienki.
Jakaŭ Navumienka byŭ aktyŭnym prapahandystam biełaruskaj estrady. Jon maryŭ vypuścić antałohiju z tysiačy ajčynnych piesień i viarnuć ź niabytu zabytyja imiony. Jon znachodziŭ redkija zapisy, aličboŭvaŭ ich i vykładaŭ u sacsietkach.
U žniŭni 2011 hoda Jakavu Navumienku prysudzili zvańnie narodnaha artysta Biełarusi. Ale heta tolki značak z paśviedčańniem — sapraŭdy narodnym jon byŭ užo daŭno. Tady nichto nie moh zdahadacca, što praz hod z mocnym, zdarovym i poŭnym sił mužčynam zdarycca biada.
Nastupnym letam Navumienka z synam Cichanam pajechaŭ u hości da siastry ŭ Sievastopal. Jon daŭno nie bačyŭ svajakoŭ, ale ŭžo chutka zasumavaŭ pa radzimie i pryznaŭsia žoncy ŭ tym, što choča dadomu. Niezadoŭha da taho jany pabudavali ścipły dom u Žodzinie, dzie artyst zajmaŭsia haspadarkaj i pisaŭ muzyku.
Žonka prapanavała pamianiać zvarotny kvitok i viarnucca raniej. Ale Navumienka vyrašyŭ zastacca — i na nastupny dzień zdaryłasia trahiedyja.
19 žniŭnia śpiavak razam z synam pakatalisia na katary i hulali pa centry krymskaj stalicy. Na płoščy Nachimava hraŭ vuličny muzyka. Z dynamikaŭ liłasia pryhožaja miełodyja, ale skrypač hraŭ pad fanahramu. Navumienka aburyŭsia i zrabiŭ zaŭvahu: maŭlaŭ, heta niesumlenna. I raptam atrymaŭ udar ad kahości z natoŭpu — chutčej za ŭsio, heta byŭ chtości z tych, chto kryšavaŭ vuličnych muzykaŭ i vyrašaŭ kułakami niejkija kanfliktnyja situacyi.
Pieršy ŭdar Navumienka vytrymaŭ, ale paśla druhoha ŭpaŭ i ŭdaryŭsia hałavoj. U toj bojcy pierałom skivicy atrymaŭ i jahony syn. Usie kinulisia ratavać śpievaka i vypuścili ź vidu złačyncu, jakomu ŭdałosia ŭciačy.
Jakava Navumienku terminova dastavili ŭ niejrachirurhiju miascovaj balnicy, zrabili trepanacyju čerapa. Tydzień narodny artyst Biełarusi pravioŭ u komie, i 26 žniŭnia 2012 hoda pamior. Jamu było ŭsiaho 53. Pachavali jaho na Uschodnich mohiłkach u Minsku.
U Krymie ž sprabavali rasśledavać zabojstva biełarusa. Milicyja źniała zapisy z kamier videanazirańnia, šukała vidavočcaŭ praz telebačańnie i abiacała vialikuju ŭznaharodu za lubyja źviestki.
Było sabrana 16 tamoŭ infarmacyi, ale ŭsio akazałasia marna. U 2014-m paŭvostraŭ byŭ akupavany Rasijaj. Tady spravu pieradaručyli novamu, užo rasijskamu, śledčamu, ale vynik akazaŭsia tym ža — voś užo dziesiać hadoŭ nijakich zruchaŭ niama.
Na jaho pomniku śpievaku — noty, jakija adlatajuć u nieba. Jahonaja trahičnaja hibiel uzrušyła ŭsich: jak prostych słuchačoŭ, tak i ludziej sa śvietu muzyki.
Anatol Padhajski
Zhadvajučy pra śpievaka, kampazitar Ihar Łučanok raskazaŭ pra jašče adnu padobnuju trahiedyju, jakaja mieła miesca ŭ Minsku ŭ pačatku 1980-ch i zdaryłasia jašče z adnym papularnym biełaruskim artystam.
U šaścidziasiatyja na chvali hłabalnaj papularnaści «Bitłz» pa ŭsim Savieckim Sajuzie pačali źjaŭlacca vakalna-instrumientalnyja ansambli. Na viaršyni hetaha ruchu apynulisia biełaruskija «Pieśniary» — jany pieršymi siarod savieckich muzyčnych hurtoŭ taho času pajechali z hastrolami ŭ ZŠA, a paśla i ŭ Jeŭropu.
Na słychu byli i «Vierasy» z «Siabrami» — dziakujučy, jakim pa-biełarusku zaśpiavała ŭsia vialikaja kraina.
A siarod zorak krychu mienšaha kalibru vyłučaŭsia małady Anatol Padhajski, sapraŭdny samarodak z aksamitnym barytonam.
Padhajski naradziŭsia na Niaśvižčynie ŭ sialanskaj siamji, adrazu paśla vajny. Jahonyja baćki choć i byli prostymi kałhaśnikami, ale mieli dobryja hałasy, kaliści śpiavali ŭ carkvie. Paśla škoły chłopiec pastupiŭ u Biełaruskuju dziaržaŭnuju kansiervatoryju — ciapier heta Akademija muzyki.
U šaścidziasiatych pastupić tudy było vielmi składana: na kampazitarskaje adździaleńnie konkurs składaŭ pa čatyry čałavieki na miesca, ale kamisija mahła pakinuć miescy niezaniatymi, kali ličyła, što niama dastojnych kandydataŭ.
Padhajski žyŭ u internacie razam ź inšaj budučaj zorkaj — Leanidam Zachleŭnym, jaki paźniej stanie viadomym kampazitaram i zasnavalnikam ansambla «Biasieda». Ale ŭsio heta adbudziecca paśla, a tady było zvyčajnaje studenckaje žyćcio. Smažyli bulbu z mojvaj i varyli pielmieni.
Niekatoryja pabojvalisia Padhajskaha, bo jon byŭ surovym i maŭklivym. Ale blizkija viedali jaho jak ranimaha čałavieka, takoje vialikaje dzicia, jakomu davodziłasia šyć sceničnyja kaściumy na zamovu. Bo ŭ tyja, što pradavalisia ŭ kramach, jon prosta nie moh uleźci.
Pa zakančeńni kansiervatoryi pačałasia darosłaja karjera śpievaka i jon staŭ salistam arkiestra Biełaruskaha radyjo i telebačańnia. Artysty zarablali dobryja hrošy i mieli našmat bolšyja mahčymaści za zvyčajnych savieckich hramadzianaŭ — tak, zusim maładoha Anatola Padhajskaha ŭklučyli ŭ delehacyju na alimpijskija hulni ŭ Miunchienie. U 1972-m śpievaku było ŭsiaho 26 hadoŭ.
Karjera Anatola Padhajskaha imkliva raźvivałasia. Małady śpiavak chutka zajmieŭ salidny repiertuar z narodnych, estradnych i patryjatyčnych piesień. Biez apošniaha ŭ sacyjalistyčnaj krainie było nie abyścisia, inakš zastaniešsia biez pracy.
Dla vidnaha maładoha artysta pisali pieśni viadomyja biełaruskija kampazitary — Jaŭhien Hlebaŭ, Anatol Bahatyroŭ i Ihar Łučanok. Apošni ŭvohule nazyvaŭ Padhajskaha biełaruskim Šalapinym, a adnosiny pamiž imi byli nie tolki rabočymi, ale i siabroŭskimi. Nieŭzabavie zusim małady śpiavak atrymaŭ zvańnie zasłužanaha artysta BSSR — a jamu tady było krychu bolš za 30 hadoŭ.
Ale ŭ peŭny momant karjera Anatola Padhajskaha ledź nie skončyłasia z-za pakryŭdžanaha čynoŭnika. Adnojčy śpiavak lacieŭ na hastroli razam z partyjnymi dziejačami. Viadoma, vypivali, i pad hradusam adzin z namienkłaturščykaŭ skazaŭ artystu: «O, raz ty śpiavak, dyk spoj!» Ale toj nibyta kateharyčna admoviŭsia. U adkaz na heta Padhajskamu na niekatory čas zabaranili vystupać i zapisvacca na radyjo.
U pačatku 80-ch śpievaka znoŭ dapuścili da estrady, ale viartańnie akazałasia trahičnym — letam 1982 hoda Anatola Padhajskaha zabili ŭ milicyi.
Letnim viečaram artyst vystupaŭ u vajskovaj čaści, paśla čaho aficery zładzili salidny furšet z vypiŭkaj.
Paśla pjanaha Padhajskaha pryvieźli da Doma aficeraŭ u centry Minska, adkul toj pajšoŭ u bok vulicy Janki Kupały. Tam, u adnym z damoŭ savieckaj elity, artyst žyŭ razam z žonkaj. Prosta pad padjezdam niećviarozaha mužčynu spyniŭ milicyjanier.
I tut iznoŭ syhraŭ zły žart niaprosty charaktar zasłužanaha artysta. Jon pačaŭ supraciŭlacca zatrymańniu. Ale milicyjanier vyklikaŭ padmacavańnie, paśla čaho mužčynu skrucili i pavieźli ŭ Leninski adździeł milicyi, dzie sprabavali ŭcichamiryć, ale «nie raźličyli siłaŭ».
Zasłužany artyst pamior prosta ŭ adździaleńni. Jamu było ŭsiaho 36 hadoŭ.
Znajści choć niejkija kancy trahiedyi ŭdałosia tolki dziakujučy padklučeńniu suviaziaŭ. Usio toj ža Ihar Łučanok zvaniŭ ministru ŭnutranych spraŭ z patrabavańniami razabracca. Maŭlaŭ, tak, čałaviek byŭ pjany, supraciŭlaŭsia, ale ž za takoje nie zabivajuć. Na što jamu adkazali: «A što, tvoj artyst nie ŭmieje prama chadzić?»
Kampazitar pisaŭ listy ŭ Maskvu i dabiŭsia słužbovaj pravierki, u vyniku čaho milicyjaniera, jaki prykłaŭ ruku da artysta, zvolnili. Ci byli niejkija inšyja nastupstvy, nieviadoma.
Ihar Łučanok šmat dumaŭ pra hetu trahiedyju i dakaraŭ siabie za toje, što nie zabaraniaŭ artystam pić, a taksama nie spuskaŭ ich ź niabiosaŭ na ziamlu, kali ŭ ich była zornaja chvaroba. Bo ličyŭ tych u pieršuju čarhu prafiesijanałami, a nie ludźmi ź vialikimi słabaściami.
Apošniaj pracaj Anatola Padhajskaha była zdymka ŭ televiersii opiery Anatola Bahatyrova pad nazvaj «U puščach Paleśsia». Tam jon hraŭ kamisara partyzanskaha atrada Kuźmiča. Apošnija kadry karciny zdymali ŭžo paśla śmierci artysta — zamiest jaho dajhraŭ jahony brat Siarhiej.
Pra zasłužanaha artysta davoli chutka zabylisia, zapisy jahonych vystupaŭ možna pieraličyć na palcach adnoj ruki i infarmacyju pra jaho znajści davoli składana. Pa vialikim rachunku, i tvorčaść Anatola Padhajskaha, i abstaviny jaho trahičnaj hibieli daŭno zabylisia i zastalisia ŭ historyi. I kab nie biada ź Jakavam Navumienkam, pra druhuju padobnuju historyju my b mahli nikoli nie daviedacca.
Ludzi praciahvajuć isnavać i paśla svajoj śmierci. Mastaki žyvuć u karcinach, piśmieńniki — u knihach, a śpievaki — u pieśniach. A los, jak my bačym pa historyjach Anatola Padhajskaha i Jakava Navumienki, nie pradkažaš.
Kamientary