«Калі ласка!» — кажу кантралёрцы, якая папрасіла паказаць білет, у электрычцы Мінск-Маладзечна. Сталічная пенсіянерка, што сядзела насупраць, адразу ўтаропілася ў мяне. «У міня родственнікі пад Смаргонню. Так ані тожа так странна гаварат! Скавародку называют патэльняй, — пачала яна каментаваць мае два словы падзякі. — А к чыму эта фсё? Зачэм дзяліцца, мы ж фсё равно адна Русь Праваслаўная!»
Няўжо беларуская мова падзяляе? Вось дзіва — наша мова ніколі не ўяўлялася мне грозным агрэсарам, што абносіць чалавека калючым дротам ці страляе з кулямёта па чужынцах. Наша мова — гэта, хутчэй, дзяўчына-прыгажуня з русымі косамі ў лёгкай, звеўнай сукенцы…
Некалі святы Тамаш з Аквіну навучаў, што Бога можна спазнаць праз дзве кнігі. Першая — гэта, вядома, Біблія. Другая — гэта наш свет, кніга, якая натуральным чынам распавядае пра Творцу. Дык вось, калі пільна паглядзець вакол сябе, не паленавацца выглянуць праз акно, то можна заўважыць, што там няма нічога аднолькавага. Сем мільярдаў людзей — і ніводнага такога самага. На ўвесь вялікі свет ніводнага аднолькавага лісціка на дрэвах, ніводнай зёлкі ці краскі. У гэтым, казаў Тамаш, і праяўляецца геніяльнасць і вялікая творчая моц Бога.
Гэтаксама і з беларускай мовай… Бог прыдумаў яе не проста так, сказаў бы, пэўна, Тамаш. Калі ж яна ёсць, значыць — яна некаму патрэбная.
Свет быў бы нецікавы, каб усе людзі былі толькі бландзінамі з блакітнымі вачыма, а на ўсіх бажніцах былі б толькі цыбуліны. Навошта было б падарожнічаць, калі ўсюды была б такая самая прырода і архітэктура? Мы б, пэўна, хутка занудзіліся на смерць, шпацыруючы па гарадскіх вуліцах, на якіх былі б такія самыя роўныя шэрыя дамы. Аднолькавасць — гэта пастулат цемры, у якой нічога не бачна. Дыктат такога самага ў сваіх антыўтопіях апісвалі Замяцін і Оруэл, дзе людзі пакутавалі, бо не маглі праяўляць сваю крэатыўнасць, не маглі развівацца і ствараць. Аднолькавыя былі робы ў канцлагерах, такія самыя магілы ў Гулагу г.д. У таталітарных грамадствах кожная думка, што рве стэрэатыпы і выходзіць за рамкі акрэсленага, — сабатажніца. Свабоду ж выразна бачна там, дзе ўсяго рознага многа. Як з рога…
Не мовы дзеляць, а ўнутраная закрытасць людзей, нежаданне адчыніцца на іншасць, прыняць непадобнае…
Таму і слова «патэльня» пад Смаргонню патрэбнае, каб сабою магло здзіўляць і цешыць слух людзей, вярэдзіць іх сумленне: бо ўсё ж не «патэльні» дзеляць, а адсутнасць разумення і любові ў чалавечых сэрцах.
Амерыканка расказала, як выкладала ва ўніверсітэце ў Віцебску і нават дала пару ўрокаў міліцыі4
Каментары