Daśledčaja hrupa, u jakuju ŭvajšli muzykaznaŭcy, psichołahi, linhvisty, bijołahi i prafiesijnyja muzykanty, zapisała narodnyja pieśni na 55 movach i vyjaviła, što ŭsie jany majuć peŭnyja padabienstvy, niahledziačy na roznaść kultur.
Viadoma, muzyka — heta častka kultury, ale što značyć isnavańnie muzyki z punktu hledžańnia čałaviečaj evalucyi?
Čarlza Darvina muzyka źbivała z pantałyku. Zdolnaść čałaviectva stvarać miełodyi i atrymlivać ad ich asałodu, pisaŭ jon u 1874 hodzie, «treba adnieści da liku samych zahadkavych». Usie čałaviečyja hramadstvy stvarali muzyku, i tym nie mienš, na dumku viadomaha vučonaha, jana nie dała nam nijakich pieravah dla vyžyvańnia. Jon vykazaŭ zdahadku, što muzyka źjaviłasia jak sposab zavajavać prychilnaść patencyjnych partnioraŭ. Našy «paŭčałaviečyja prodki», jak jon ich nazyvaŭ, «raspalili adno ŭ adnym pałkija žarści padčas svaich zalacańniaŭ i supiernictva».
Inšyja navukoŭcy viktaryjanskaj epochi byli nastrojenyja jašče bolš skieptyčna. Uiljam Džejms adchiliŭ ideju Darvina, miarkujučy, što muzyka — heta prosta pabočny pradukt pracy našaha rozumu, «vypadkovaja asablivaść niervovaj sistemy».
Hetaja dyskusija praciahvajecca i dahetul. Niekatoryja daśledčyki raspracoŭvajuć novyja evalucyjnyja tłumačeńni muzyki. Inšyja śćviardžajuć, što muzyka — heta kulturnaje vynachodnictva, jak i piśmo, dla źjaŭleńnia jakoha nie byŭ patrebny naturalny adbor, zaznačaje The New York Times.
Apošnija hady navukoŭcy daśledujuć hetyja idei z dapamohaj vialikich baz danych z tysiačami piesień, zapisanych u dziasiatkach kultur. Adnak bolš pryvatnyja daśledavańni majuć svaje pieravahi — bo kampjutary časta nie vielmi dobra raspaznajuć asablivaści muzyki, tady jak kali ŭsio zroblena «ŭručnuju», uvaha daśledčykaŭ da materyjału bolš pilnaja. Adno z takich pryvatnych daśledavańniaŭ hrupa z 75 udzielnikaŭ apublikavała na minułym tydni.
Kamanda, u jakuju ŭvajšli muzykaznaŭcy, psichołahi, linhvisty, bijołahi-evalucyjanisty i prafiesijnyja muzyki, zapisała pieśni na 55 movach, siarod jakich arabskaja, balijskaja, baskskaja, čeroki, maary, ukrainskaja i joruba.
Usie ŭdzielniki daśledavańnia vybrali dla zapisu tradycyjnyja pieśni svajoj kultury. Jany śpiavali pieśni z muzyčnym akampaniemientam u vyhladzie roznych instrumientaŭ, takich jak sitary i flejty, a taksama śpiavali biez akampaniemientu i prosta dekłamavali teksty piesień — bieź miełodyi, kab paraŭnać, čym jany adroźnivajucca ad zvyčajnaha maŭleńnia. U kožnym zapisie aceńvali šeść charaktarystyk, takich jak vyšynia tonu i temp.
Niahledziačy na raznastajnaść, usie pieśni mieli šerah padobnych asablivaściaŭ. U pryvatnaści, adznačajecca, što ŭ paraŭnańni z maŭleńniem, usie pieśni roznych narodaŭ majuć bolš vysokuju vyšyniu tonu i bolš pavolny temp.
Toje, što ŭ roznych kulturach pieśni majuć niekatoryja ahulnyja rysy, jakich niama ŭ maŭleńni, dazvoliła daśledčykam vykazać zdahadku, što Darvin, mahčyma, mieŭ racyju: niahledziačy na svaju siońniašniuju raznastajnaść, muzyka mahła ŭpieršyniu zaradzicca ŭ našych dalokich «paŭčałaviečych» prodkaŭ.
«Heta pakazvaje nam, što, sapraŭdy, moža isnavać niešta ŭniviersalnaje dla ŭsich ludziej, što nielha prosta rastłumačyć z dapamohaj kultury», —
dzielicca razvažańniami Danieła Semler, niejrabijołah ź Instytuta empiryčnaj estetyki Maksa Płanka ŭ Frankfurcie.
Śpievakami, jakija ŭdzielničali ŭ novym daśledavańni, byli ŭ asnoŭnym navukoŭcy, tamu vybranyja imi pieśni mahli ŭnieści ŭ rabotu niekatoruju praduziataść. Ale pry hetym treba adznačyć, što heta nie adzinaje daśledavańnie, jakoje pryjšło da takich vysnoŭ: naprykład, u pakul nie adrecenzavanaj rabocie ŭ archivie artykułaŭ pa bijałohii bioRxiv daśledčyki praanalizavali pieśni na 18 movach i taksama znajšli ŭ ich šmat padabienstvaŭ.
Dyk navošta ludzi śpiavajuć?
Pieśni, vidavočna, adyhryvajuć asablivuju rolu ŭ čałaviečych znosinach, adroznuju ad maŭleńnia. Bolš za toje, naš mozh, padobna, adčuvalny da hetych funkcyj: tak, u 2022 hodzie daśledčyki vyjavili čałaviečyja niejrony, jakija reahavali tolki na śpievy, a nie na havorku ci muzyku, vykananuju na instrumientach.
«Jość niešta asablivaje ŭ pieśni jak u akustyčnym sihnale, da jakoha, mahčyma, naš mozh prystasavaŭsia padčas evalucyi», — kaža doktar Anirud Patel, psichołah z univiersiteta Taftsa (ZŠA).
Jaki evalucyjny sens hetaha sihnału — dahetul pradmiet sprečak.
Jak viadoma, muzyka spradvieku była nieabchodnaja dla palapšeńnia zhurtavanaści hrupy. Śpievy choram, abmien rytmami i miełodyjami abjadnoŭvali i abjadnoŭvajuć ludziej — ci to heta padrychtoŭka da bitvy, ci to prosta sposab adčuć siabie supolnaściu. Viadoma i pra inšyja roli muzyki — naprykład, jana dapamahaje baćkam ustanavić suviazi sa svaimi dziećmi.
Hetaja dziaŭčyna vyjšła ŭ centry Hrodna z płakatam «Nie vajnie». Jana raskazała, što pieražyła paśla9
Kamientary