Vosiem miesiacaŭ tamu partał «Trybuna» zapuściŭ biełaruskamoŭnuju viersiju. Vyniki natchnialnyja
Ź listapada minułaha hoda ŭ niezaležnaha spartovaha miedyja «Trybuna» isnuje biełaruskamoŭnaja viersija. Jakija vyniki? My spytali ŭ kiraŭnika prajekta Maksima Bierazinskaha.
Biełaruskamoŭnaja «Trybuna» dzivić vysokimi ličbami prahladaŭ.
«Jak tolki my zapuścili biełaruskamoŭnuju viersiju, pieršyja pakazčyki ŭ jaje byli na ŭzroŭni niedzie 38—40% [ad usich prahladaŭ «Trybuny»]. Prykładna hetaja ličba i trymajecca, chiba što časam zdarajucca adchileńni — naprykład, niejak było 33%.
Dumaju, heta źviazana z tym, što, niahledziačy na błakavańnie, my čas ad času traplajem u pošukaviki, i kali tudy zalataje ruskamoŭny tekst, adpaviedna padaje i pracent karystańnia biełaruskamoŭnaj viersijaj, časam zdarajecca i naadvarot. Napeŭna, heta praz toje, što błakiroŭki časam łamajucca, i my bačym prahlady na ŭzroŭni taho, što było da ich uviadzieńnia.
Nielha zrazumieć, za košt čaho składajecca taki pakazčyk. Bo ludzi karystajucca VPN, my vykarystoŭvajem AMP-staronki, jość momanty, kali peŭnyja teksty časam vystrelvajuć u pošukavikach. Razumiejem, što mohuć być chiby ŭ padlikach».
«Unutry redakcyi my ličyli, što było b pośpiecham nabrać 20%, i pryjemna, što hetaja ličba vyšejšaja», — dadaje Bierazinski.
Kali b była narmalovaja situacyja i «Trybuna» pracavała b biez błakirovak, ci byli b inšyja praporcyi? Dakładna, upeŭnieny kiraŭnik sajta. Raniej, raskazvaje jon, vialikaja častka karystalnikaŭ prychodziła na partał praz pošuk, i navat va Ukrainie bačna, što šmat jakija ludzi havorać pa-ŭkrainsku, ale ŭ pošukavikach karystajucca ruskaj movaj.
«Adčuvali: u ludziej jość patreba spažyvać spartovy kantent na biełaruskaj movie»
Maksim raskazvaje, što «Trybuna» na rodnaj movie źjaviłasia ŭ adkaz na čytacki zapyt: «My bačyli, što dla ludziej, asabliva ŭnutry krainy, biełaruskaja mova robicca ledźvie nie adzinym sposabam pakazać svaju pazicyju. Adčuvali: u ludziej jość patreba spažyvać kantent, spartovy ŭ tym liku, na biełaruskaj movie, heta było zaŭvažna i pa apytankach našych karystalnikaŭ.
U nas była miakkaja biełarusizacyja. Na «Trybunie» ładzilisia biełaruskija niadzieli, i padčas ich karystalniki vielmi dobra ŭsprymali biełaruskamoŭnyja teksty i pasty ŭ sacsietkach, u redakcyi staŭleńnie da hetaha pracesu taksama było stanoŭčaje. Niejak my vyrašyli, što treba dumać nie pra adzinkavyja epizody biełaruskaj movy raz na tydzień, a zajmacca hetym stała i rabić paŭnavartasnuju biełaruskamoŭnuju viersiju».
Reakcyja na biełaruskamoŭnuju viersiju, raskazvaje kiraŭnik «Trybuny», była stanoŭčaj: «My atrymali bahata publikacyj u miedyja, u pryvatnych razmovach ludzi šmat cikavilisia, kolki prahladaŭ majuć biełaruskamoŭnyja staronki «Trybuny», našy juziery taksama całkam padtrymali naša rašeńnie.
Dakładna nie było drennych momantaŭ, jakija b prymusili padumać: blin, niešta my nie toje zrabili, treba adkatvać nazad».
Supracoŭniki «Trybuny» zhadvajuć jarkija biełaruskamoŭnyja teksty: naprykład, apovied pra toje, jak źjaviłasia ŭ biełaruskaj movie słova «zaŭziatar», ci pra biełaruskamoŭnuju pieśniu ad viadomaha futbolnaha treniera Ludasa Rumbucisa.
Dla žurnalistaŭ pryncypova važna davać pa-biełarusku ekskluziŭnyja naviny, navat kali jany takim čynam atrymajuć mienš čytackaj uvahi. Jarkija kałonki pa-biełarusku z sakavitymi słoŭcami na rodnaj movie piša hałoŭred «Trybuny» Aleh Harunovič.
«U nas nikoli nie było karektara i, napeŭna, nie budzie. Ličym, što lepš vydatkavać hrošy nie na karektara, a na tych, chto moža vyrablać kantent, i tamu lepš u nas budzie dźvie naviny z pamyłkami, čym adna — biez pamyłak, — tłumačyć kiraŭnik «Trybuny». — My ŭ redakcyi kažam, što majem miljon karektaraŭ — havorka pra našych juzieraŭ, jakija nam padkazvajuć pra pamyłki. My budujem spartovaje kamjunici, nam važna, kab ludzi, jakija z nami, nie tolki čytali «Trybunu», ale i rabili ŭ jaje ŭniosak. Možna rabić na sajcie post, možna pakidać kamient, i kamunikacyja pa pamyłkach — heta jašče adzin z varyjantaŭ uniosku ŭ «Trybunu».
Kolkaść navińnikaŭ u nas stała bolšaj, ale redaktaraŭ stolki ž, kolki było raniej, tamu my pierakładajem na biełaruskuju nie ŭsie teksty. Nikoha nie prymušajem pisać pa-biełarusku, kožny moža abirać tuju movu, na jakoj jamu pisać bolš zručna, ale teksty, jakija ličam važnymi, my prezientujem i pa-rusku, i pa-biełarusku.
Pierakład tekstu — heta dadatkovy kavałak pracy, i praz heta źjaŭlajucca pamyłki i niedakładnaści, tym bolš što my vydajom vialiki abjom infarmacyi. Namahajemsia vyčytvać teksty i rabić tak, kab pamyłak było mienš».
Bierazinski raskazvaje, što ŭ stvareńni biełaruskamoŭnych tekstaŭ žurnalisty «Trybuny» nie majuć adzinaha paternu: niechta spačatku piša teksty pa-biełarusku i potym pierakładaje na ruskuju movu, niechta — naadvarot. Kali treba, mohuć vykarystać i Google Translate: maŭlaŭ, chutčej pierakłaści tekst takim čynam i pravieryć jaho na pamyłki, čym pisać tekst nanava.
Pavodle Maksima, z časam praca ź biełaruskaj movaj robicca bolš lohkaj i jakasnaj, bo kali kožny dzień sutykaješsia ź leksikaj pa-biełarusku, praces idzie.
«Ciapier najlepšy momant dla taho, kab prasoŭvać biełaruskuju movu»
Viadoma, stvareńnie jašče adnoj viersii sajta patrabuje bolšych vydatkaŭ, i Bierazinski heta pryznaje. Tym nie mienš, kaža jon, «Trybuna» hatovaja nieści takija vydatki, bo razhladaje pracu pa-biełarusku jak inviestycyju ŭ budučyniu i ŭ brend. Jak i inšyja niezaležnyja miedyja, resurs adčuvaje prablemu z kadrami,
ale na vakansii, źviazanyja ź biełaruskaj movaj, pryjšło bahata reziume. Ludzi navat prapanoŭvali vałancioryć, bo dla ich prosta było cikava, kab źjaviłasia biełaruskamoŭnaja viersija «Trybuny».
Maksim zaŭvažaje, što ŭ Biełarusi za ŭvieś čas amal nie było biełaruskamoŭnaha miedyja pra sport, chiba što «Fizkulturnik Biełarusi» vychodziŭ adzin hod.
«Ciapier składana zrazumieć, ci moža [biełaruskaje niezaležnaje] miedyja być kamiercyjnym i prynosić hrošy tamu, chto im zajmajecca. Napeŭna, z 2020 hoda ŭsie [biełaruskija niezaležnyja] miedyja — heta zbolšaha sacyjalnaja historyja, jakaja nie praduhledžvaje kamiercyjnaha składnika, tamu dla nas mała što źmianiłasia. Razhladajem usio heta z punktu hledžańnia taho, jakaja budzie situacyja praz try miesiacy paśla taho, jak my vierniemsia ŭ Biełaruś, i ci budzie nam što pakazać ludziam, jakija zastajucca ŭ krainie.
Kali b my byli ŭ Biełarusi, dakładna b padličyli, kolki hrošaj kaštuje zładzić biełaruskamoŭnuju viersiju. Dla nas heta było b važna, bo my zaŭsiody zarablali hrošy za košt rekłamy, i kali hrošaj niama, ty ich patracić nie možaš. Tamu ŭ Biełarusi nam, napeŭna, było b składaniej zrabić taki krok», — razvažaje kiraŭnik partała.
Naviny pa-biełarusku, jak miarkuje Bierazinski, praściej čytać, čym doŭhija teksty, i praź ich praściej ulivacca ŭ biełaruskamoŭny kantekst.
Vielmi nie chočacca, kaža Maksim, kab źjaŭleńnie viersii na rodnaj movie razhladałasia jak niešta ekstremalnaje: «Narmalova, što biełarusy razmaŭlajuć pa-biełarusku, što jość sajty na biełaruskaj movie.
Mahčyma, toje, što raniej u nas takoj viersii nie było — heta naša niedapracoŭka, ale ciapier my jaje vypravili. Zaraz najlepšy momant dla taho, kab prasoŭvać biełaruskuju movu, pryzvyčajvać ludziej da taho, što možna hladzieć jutub abo čytać naviny pa-biełarusku. Kali hety momant nie vykarystoŭvać, nie viedaju, kali nadydzie zručniejšy čas.
Mnie zdajecca, dla aŭdytoryi vielmi važna, kab ty mieŭ mahčymaść čytać paŭnavartasnuju biełaruskamoŭnuju viersiju i nie byŭ abmiežavany ŭ kantencie. Kali ty vybraŭ biełaruskamoŭnuju viersiju, nielha, kab naviny tam źjaŭlalisia paźniej ci try naviny vychodzili, a piać — nie, bo niama resursaŭ na ich pierakład. Hetaje pytańnie važnaje, bo inakš atrymlivajecca biełaruskamoŭnaje hieta».
Toje, što ludzi z dapamohaj movy prajaŭlajuć svoj pratest, dapamahaje biełarusizacyi iści narmalnym tempam, ličyć Bierazinski. Jon paraŭnoŭvaje biełaruskuju situacyju z Ukrainaj, dzie «Trybuna» taksama pracuje, i śćviardžaje: i va Ukrainie z ułaścivym jaje nasielnictvu patryjatyzmam sychod ad ruskaj movy idzie nie nadta chutka. Tak, paśla 2014 hoda tam źjaviłasia bolš ukrainskaj movy, ale šlach jašče maje być doŭhim. Va Ukrainie dziaržava hetamu šlachu spryjaje: isnujuć ukrainskija škoły, ukrainskaja rekłama, značna bolš ukrainamoŭnych błohieraŭ. I ŭ takim vypadku, tłumačyć Maksim, ty bolš aktyŭna ŭžyvaješ rodnuju movu, heta palahčaje tvoj prahres u joj i tabie praściej zahavaryć na rodnaj movie, čym kali navokał ŭsio ruskamoŭnaje.
«Ciapier biełaruskaja mova isnuje ŭ kancłahiernych umovach. Ale, niahledziačy na heta, źjaŭlajucca ludzi, jakija na joj razmaŭlajuć, źjaŭlajucca biełaruskamoŭnyja błohiery. Mahčyma, hramadskaść robić dla biełarusizacyi nie ŭsio, što moža, ale jana dakładna stała rabić bolš. Chočacca, kab hety praces pašyraŭsia i ŭ miedyja, i siarod lidaraŭ dumak. Paŭsiul, dzie možna ŭžyvać biełaruskuju movu, treba jaje ŭžyvać», — upeŭnieny kiraŭnik «Trybuny».
«Ci buduć biełarusy hatovyja da taho, kab u naležny momant zrabić pravilny vybar?»
Bierazinski razvažaje, što dla našaj nacyi nadychodzić čas paznańnia siabie: «Biełarusam zaraz treba zrabić vialikaje chatniaje zadańnie, jakoje jany nie rabili niekalki dziesiacihodździaŭ, heta datyčyć i biełaruskaj movy. Nie treba šmat, možna dla pačatku vykarystoŭvać niekalki biełaruskich słovaŭ: dziakuj, dobry dzień, dabranač, da pabačeńnia. Taksama cikavy momant — chto kolki viedaje pra biełaruskuju historyju. Kali zapytać heta ŭ ludziej, atrymajecca, što majem šmat šerych zon, naprykład, ci ŭsie viedajuć, jak Minsk staŭ stalicaj Biełarusi?
Kali ŭłaziš u hetyja rečy, adkryvajecca šmat cikavych momantaŭ. Tak možna znajści adkazy na toje, čamu my nie ruskija, adkul, na dumku niekatorych ludziej, u biełarusaŭ prablemy z najaŭnaściu lidaraŭ. Dyk treba prosta pahladzieć, što adbyvałasia ŭ krainie, kolki ludziej [z patencyjałam] źniščyli. Takija ludzi nie mohuć naradžacca kožnaje stahodździe jak pa raskładzie».
Ciapier my prosta ŭ składanaj situacyi, tłumačyć Bierazinski, i jana takoj stała nie z 1994 hoda, a značna raniej. I kali ŭsio heta razumieć, vybudoŭvajecca inšaje staŭleńnie da taho, što adbyvajecca ŭ Biełarusi ciapier i čamu važna pašyrać biełaruskuju movu.
«Heta tyja chatnija zadańni, jakija dapamohuć nam u momant, jak źjavicca akno mahčymaściej, zrabić pravilnyja kroki. Takim šlacham išła Estonija, Litva. U ich taksama byŭ pieryjad, kali było ciažka i nie zrazumieła, što rabić dalej, ale ŭ patrebny momant u ich atrymałasia adskočyć ad uschodniaha, jak kaža Paźniak, mordara, pabudavać niezaležnaść i toje, što jany majuć ciapier.
U Biełarusi taksama budzie takaja mahčymaść, ale ci buduć biełarusy hatovyja da taho, kab u naležny momant zrabić pravilny vybar? Kab tak i skłałasia, treba pracavać. Zdajecca, što budzie, kali ja daviedajusia niešta ź biełaruskaj historyi ci pračytaju navinu pa-biełarusku, ja ž adziny? Ale heta pamyłkovaja historyja, reč jakraz u tym, što kožny musić niešta zrabić, i kali jon heta zrobić, usio budzie dobra. Prosta treba kožnamu namahacca zrazumieć, jakija kroki jon moža zrabić, kab zrušyć usio heta ź miesca», — upeŭnivaje Maksim.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆKiraŭnik «Trybuny» pra «pakajańni» futbalistaŭ: Adna reč, kali suprać ciabie kryminałka, inšaja — kali ty zapisvaješsia, kab zarabić na misku pachlobki
«Rost popytu na biełaruskaść». U «Trybuny» źjaviłasia biełaruskamoŭnaja viersija
Hleb, Kutuzaŭ, Rumas? Chto vyratuje biełfutboł — razvažajuć admysłoŭcy
«Možna ŭziać aŭtamat i pierasiekčy miažu?» Pavuk spytaŭ u pamiežnikaŭ, ci zakonna rasijskija vojski ŭ 2022 hodzie pierajšli biełaruska-ŭkrainskuju miažu66
Kamientary