Reśpiekty ad daktaroŭ i śpiecyfika ŭ vojsku. Pryncypova biełaruskamoŭny junak raskazaŭ, jak jon adsłužyŭ

Čakaŭ nahody

Ja razmaŭlaju pa-biełarusku nie ad naradžeńnia. Upieršyniu pasprabavaŭ pierajści ŭ dziaviatym kłasie. Heta byŭ łahičny praciah łancužka: cikavaść da rodnaha tak i padkazvali narešcie adračysia «vielikoho i mohučieho». I voś pierajšoŭ, ale ŭsiaho na hadzinu. Na stolki času chapiła maich siabroŭ, jakija skazali: «Pierachodź na ruskuju, my ciabie nie razumiejem».

Spakvala mova stała zajmać dva-try dni na tydzień. A akramia hutarak na joj — knihi, kursavyja, pieršyja vieršy.

Va ŭkraincaŭ, asabliva ŭ vajskoŭcaŭ, ciapier duža papularny vyraz «čiekaj nahodi». Toj «nahody» ja i čakaŭ. I dačakaŭsia.

Akaličnaści vymusili jechać pracavać u inšy horad, dzie mianie nichto nie viedaŭ. Tam ja adrazu ž pačaŭ pa-biełarusku, a doma skazaŭ, što na novym miescy biełaruskamoŭnyja kalehi.

Nahoda nikoha nie ździviła. Chiba tolki stryječnuju ciotku: «O, a ty čaho pa-biełarusku? Ty tolki, kali ŭ vajenkamat pojdzieš, razmaŭlaj pa-rusku, a to ŭ narmalnyja vojski nie zabiaruć». 

Daktary i «nastaŭniki»

Daktary stali adnoj z samych zaŭvažnych hrupovak pratestaŭ-2020. Jany ž vyklučna prychilna reahujuć na movu. 

— Oj, a vy siadzieli na Akreścina? — pytajecca žančyna-chirurh, da jakoj ja pryjšoŭ na zdymak. 

— Tak, siadzieŭ.

— Oj, tam ža strašna było. Vas bili?

— Nie, nie bili, usio dobra abyšłosia. 

Inšym razam spahadlivyja daktary ledź nie dapamahli «vyrašyć» vajskovaje pytańnie. Zavitać u balnicu daviałosia padčas miedkamisii ad vajenkamata. 

— Nu što, znojdziem niešta ŭ chłopca? — pytajecca maładaja žančyna ŭ svajoj kalehi.

— Pasprabujem. Nie treba biełaruskamoŭnaha ŭ armiju adpraŭlać.

Ale ja nie chacieŭ admazvacca ad zialonaj formy. Dyj doktarki nijakich chvarob u mianie nie znajšli. Nie vyjaviŭ prablem sa zrokam i ich kaleha-aftalmołah. Zatoje pavysiŭ maju moŭnuju kulturu. 

— Što bačyš na malunku?

— Trochkutnik.

— Trochkutnik? Usio ž taki, napeŭna, trochvuholnik. Kuty — u chacie. A ŭ fihury — vuhły. 

Naohuł takich «nastaŭnikaŭ» movy chapaje. Kaleham pa pracy, prykładam, nie padabajecca maja «harbata». 

— Viedaješ, my lubim biełaruskuju movu, ale tvaju časam nie razumiejem. Dla nas usio ž taki bolš zvykła «čaj», — uśmichajučysia, tłumačać mnie kabiety.

A adnojčy mnie pračytaŭ lekcyju tutejšy paet.

— Ty viedaješ, što takoje brama? Varoty, a jakija? Dvajnyja, vialikija, jak Vostraja brama. Ale nie futbolnyja. Dyk čaho ty futbolnaha varatara bramnikam nazyvaješ?

— Admysłovaja futbolnaja leksika ŭ nas pačała źjaŭlacca niadaŭna, tamu normaŭ jašče niama, sprečak bahata. A mova ŭsio ž taki žyvy arhanizm, — spračajusia ja ź biełaruskamoŭnym dziadulem, ź jakim my ŭsio ž taki parazumielisia. 

«Biełarus»

Vajenkamat adpraviŭ mianie na słužbu ŭ reziervie: vojska abmiažujecca adno tolki niekalkimi miesiačnymi zborami. Pierśpiektyva abucca ŭ biercy turbuje značna mienš za moŭnaje pytańnie. Adrazu ž zhadvajecca sientencyja Siarhieja Navumčyka: biełaruskaja mova ŭ vojsku, maŭlaŭ, skončyłasia ź pieršym žaŭnieram, jaki za jaje pajechaŭ na haŭpvachtu. Ci tak nasamreč?

* * *

Nas pa adnym vyklikajuć na znajomstva da kamandzira ŭzvoda. Nadychodzić i maja čarha. Niekalki dziažurnych pytańniaŭ pra adras, adukacyju i siamju — usie hetyja danyja aficer zapisvaje sabie ŭ natatnik. Narešcie jon zaŭvažaje: 

— Heta ty pa-biełarusku razmaŭlaješ?

— Nu tak. Ale, kali treba, mahu i pa-rusku. 

— A navošta pa-rasiejsku? U nas u krainie dźvie movy — biełaruskaja i rasiejskaja, — ździviŭsia ŭzvodnik nie mienš, čym ja jaho «pa-rasiejsku».

Užo paźniej ja daviedaŭsia, što naš uzvodny nie kadravy aficer. Hety ž samy čałaviek na nastupny dzień u nas spytaŭsia, ci čytaŭ chto z nas «O dziŭny novy śviet». 

Na pieršym zbory aficery časta cikaviacca mnoj, ale nie dziela cisku. Kamandzir roty, prykładam, pytajecca, ci nie ckuje mianie chto za movu, i prosić pra takija vypadki paviedamlać jamu. Nampality prosiać napisać biełaruskamoŭnyja teksty dla vystupaŭ ci vieršy. Adzin z aficeraŭ časam i sam razmaŭlaje sa mnoj pa-biełarusku. Z hetym lejtenantam, niadaŭnim vypusknikom Vajskovaj akademii, abmiarkoŭvajem i historyju. Bahata jon daviedaŭsia ad zvolnienaha paśla 2020 hodzie vykładčyka, jakoha zhadvaŭ dobrym słovam. Intelektualnaj razmovaj adnojčy skončylisia i načnyja zaniatki na palihonie: adzin major niečakana pa-biełarusku pacikaviŭsia maim staŭleńniem da taraškievicy. 

Pavialičyć

Ale ŭ miedala jość i inšy bok — kontrvyviedka. Praz supracoŭnikaŭ hetaha padraździaleńnia prachodzić kožny z pratestavym bekhraŭndam. Sabrali ź dziasiatak «varožych elemientaŭ» i paviali ŭ kabiniet «kontryka». U nas ź im vychodzić asabliva doŭhaja razmova. 

— Čaho tak doŭha? Pra što tam možna razmaŭlać?! — pytajecca ŭ mianie lejtenant, jaki pryvioŭ nas i sam nie duža ciešyŭsia z takoj misii. 

— Dy ja ničoha takoha i nie kazaŭ… — pačynaju pa-biełarusku.

— Oj, ### (raspusnaja žančyna skaročana — rus.), maŭčy, — machnuŭ rukoj aficer.

Ale navat čekisty nie patrabujuć adračysia movy. Da jaje ŭ vojsku ŭsiaho tolki staviacca ź intaresam. A niekatoryja i sa spačuvańniem. Vykładčyk, aficer zapasu, kali ja ścipła zaŭvažyŭ, što na zaniatkach mahu adkazvać pa-rusku, padtrymaŭ mianie, jak i toj samy kamandzir uzvoda:

— Kali ty chočaš razmaŭlać pa-biełarusku, niama prablem. Navošta pa-rusku? — pytajecca jon.

Vajskovy piensijanier nie baicca ahučvać svaje dumki. Hetamu čałavieku było soramna za pavodziny kaleh-vieteranaŭ, kali jany na praŭładnym šeści napatkali kałonu piensijanieraŭ-pratestoŭcaŭ. 

— Z taho boku taksama ž ludzi, takija ž biełarusy. Dyk navošta vy padzialajecie narod? — pytajecca jon u svaich kaleh. — I sałdaty-pratestoŭcy taksama prahnuć lepšaha dla svajoj krainy. 

Ledźvie nie kožny dzień čuju pytańnie: «A čamu ty razmaŭlaješ pa-biełarusku?» Adkazvać adno i toje ž nieŭzabavie nadakučvaje. Jak i čuć prośbu: «A skažy niešta pa-biełarusku». A jašče razdražniaje mianuška «biełarus». Tak zvyčajna nazyvajuć žaŭniery, ź jakimi nie duža razznajomilisia. Ale jość adzin chłopiec, jaki tak i nie pazbaŭlajecca hetaj zvyčki. Adnojčy kidaju ŭ adkaz: «A ty chiba ruski?» 

Pavialičyć

Kalinoŭcaŭ jon niečakana abaraniaje

Adzin praparščyk prazvaŭ mianie beenefaŭcam, a nie navamodnym bečebešnikam. I navat ad jaho, maksimalna prarasiejskaha čałavieka, niama nijakaj dyskryminacyi — adno intares i navat niejkaje spačuvańnie: «Što, beenefaviec, ciažka być nie takim, jak usie?» Albo: «Nu što, budučy navabraniec Pałka Kalinoŭskaha?» Kalinoŭcaŭ jon niečakana abaraniaje.

— Chto b što ni kazaŭ, što jany znachodziacca ŭ tyle, a nie na froncie, ale jany chacia b tam. A vy tut. 

Druhi zbor u reziervie ŭ mianie taksama byŭ biełaruskamoŭnym, a voś na trecim užo pierajšoŭ na ruskuju. Bajaźlivaść i dyskryminacyja? Nie. Reahavali na movu pa-roznamu: zadavali pytańni pra palityku, kazali pra nianaviść da bečebešnikaŭ, ale nivodnaha razu nie zahadali adračysia movy ci abmiežavali ŭ pravach za jaje. 

Ale jość u vojsku inšaja razynačka: pastajanna adhukacca na «biełarus», tłumačyć, čamu ty razmaŭlaješ nie pa-rusku — i tak dzień pry dni. I ty ŭ centry ŭvahi ŭsiaho tolki za movu. U cyvilnym žyćci inakš: asiarodak adnadumcaŭ ci siabroŭ, kali nie i nie padtrymlivaje tvoj vybar, užo pryzvyčaiŭsia da jaho i nie zadaje durnych pytańniaŭ. A inšyja ludzi asabliva i nie źviartajuć uvahi. U vojsku ž davodzicca kožny dzień adčuvać «moŭny» intares da siabie — i jon razdražniaje.

Majo sumleńnie tak i nie zadušyła soramu za słabinu na trecim zbory. Ale vyklikała jaho nie bajaźlivaść. Ci možacie ŭjavić va ŭkrainskim vojsku pytańnie: «A čamu ty razmaŭlaješ pa-ŭkrainsku?» ci ŭ češskim «A čamu ty razmaŭlaješ pa-češsku». Čamu ž jano hučyć u nas? Abmiarkoŭvajučy rusifikacyju i moŭnuju dyskryminacyju, my časta zališnie demanizujem dziaržavu.

U paŭsiadzionnaści navat łukašenkaŭskija čynoŭniki i siłaviki časta pryjazna i ź intaresam reahujuć na movu. Bolš biełaruskamoŭnych — mienš pytańnia: «A čamu ty razmaŭlaješ pa-biełarusku?»

Paraŭnajcie hetyja natatki z tym, što raskazaŭ pra svaju słužbu, biełaruskamoŭny žaŭnier 20 hadoŭ nazad:

Kurs maładoha bajca. Jak najlepš prystasavacca da vajskovaha pobytu?

PHD, prysiaha i dalej

Pieramoha nad dziaduchaj. Ništo tak nie adroźnivała jeŭrapiejskija armii ad savieckaj, jak adsutnaść dziedaŭščyny. Biełaruskamu vojsku na vyniščeńnie «dziaduchi» spatrebiłasia 10 hadoŭ

Kapitalisty z łyčkami. Miłyja padrabiaznaści ź niepubličnaha žyćcia biełaruskaha vojska

Tym, chto čakaje dembielu

Dembielski akord. Jość rečy ŭ našym vojsku, jakich mahło b i nia być. I žaŭniery b ničoha nia stracili, i abaronazdolnaść umacavałasia b

• 55
• 0
• 1
• 2
• 0
• 2
• 1
• 6