«My, chto zmahajecca z Boham». Vyjšła novaja kniha psichołaha Pitersana, jaki vyklikaje takija sprečki

Džordan Pitersan vydaŭ novuju knihu. U hetym miescy prajavaj dobraha tonu budzie demanstratyŭna skryvicca abo sarkastyčna ŭśmichnucca. Prynamsi ŭ niekatorych asiarodździach tak budzie pravilna.

Pitersan — heta kanadski intelektuał, jakoha nie pieravarvajuć levyja. Levalibieralnyja ŚMI mianujuć jaho «kumiram pravicy», pradstaŭnikom «reakcyjanierskaj palityki», raspaŭsiudnikam «kultu taksičnaj maskulinnaści», «inseł-hierojem» i «razumnym dla durniaŭ». 

Amierykanski levy partał Jacobin.com acharaktaryzavaŭ jaho nadzvyčaj kałarytna: «Pohlady Džordana Pitersana pierapoŭnieny psieŭdanavukaj, drennaj papsovaj psichałohijaj i hłybokim iracyjanalizmam. Inšymi słovami, jon — sucelnaje haŭno [full of shit]».

Dyk voś, u listapadzie minułaha hoda hety «reakcyjanier» vydaŭ knihu pad nazvaj We Who Wrestle with God. Perceptions of the Divine («My, chto zmahajecca z Boham. Ujaŭleńni pra boskaje»). Kniha vyjšła ŭ amierykanskim vydaviectvie Portfolio. 

Pierad tym, jak pierajści da ahladu hetaj knihi — koratka pra samoha aŭtara.

Chto taki Džordan Pitersan?

62-hadovy Džordan Pitersan — prafiesar psichałohii z Kanady, jaki apublikavaŭ bolš za 180 navukovych prac. Siarod inšaha, jon daśledavaŭ madeli asoby «Vialikaja piaciorka». 

Zhodna ź Indeksam Chirša (h-indeks), jon źjaŭlajecca adnym z najbolš cytavanych psichołahaŭ. Na płatformie Google Scholar jaho h-indeks składaje 63 (dla paraŭnańnia, siaredni pakazčyk u łaŭreataŭ Nobieleŭskaj premii — 62,58). 

Svaju miedyjna-publičnuju dziejnaść Pitersan pačaŭ z zapisu ŭniviersiteckich lekcyj, jakija publikavaŭ u internecie. Ź ciaham času jaho kanał pryciahnuŭ miljony hledačoŭ, a finansavaja padtrymka ad prychilnikaŭ vyrasła da tysiačaŭ dołaraŭ u miesiac. Na dadzieny momant u jaho 8,5 miljona padpisčykaŭ.

Pitersan taksama ŭdzielničaŭ u papularnych padkastach, takich jak šou Džo Rohana i Leksa Frydmana. Heta zrabiła jaho adnym z samych paznavalnych psichołahaŭ u internecie, vyklikajučy jak zachapleńnie, tak i razdražnieńnie.

Šyrokuju viadomaść Pitersan atrymaŭ dziakujučy svajoj knizie 12 Rules for Life: An Antidote to Chaos. Prostyja praviły, takija jak pramaja pastava abo kłopat pra siabie, u jaho interpretacyi nabyli fiłasofskuju hłybiniu i praktyčnaje značeńnie.

Pramocyja knihi supravadžałasia intervju i publičnymi vystupami, jakija ŭzmacnili jaho reputacyju charyzmatyčnaha pramoŭcy, ale taksama sparadzili sprečki vakoł jaho pohladaŭ.

«Zakon ab zajmieńnikach»

U 2017 hodzie ŭ Kanadzie ŭstupiŭ u siłu Bill C-16 — zakon, jaki ŭnios źmieny ŭ Zakon ab pravach čałavieka i Kryminalny kodeks. Zakon zabaraniŭ dyskryminacyju na asnovie hiendarnaj identyčnaści abo vyražeńnia hetaj identyčnaści.

Choć u zakonie nie zhadvajucca zajmieńniki, jon praduhledžvaŭ, što ludzi pavinny vykarystoŭvać zajmieńniki, jakija adpaviadajuć žadańniu indyvida, niezaležna ad bijałahičnaha poła.

Pitersan vystupiŭ adnym z najbolš viadomych krytykaŭ hetaha zakona, zajaŭlajučy, što takoha typu zakony mohuć pryvieści da oruełaŭskaha prymusu pryznavać arbitralna naviazanyja źvierchu značeńni słovaŭ.

Hetaja pazicyja vyklikała šyroki rezanans: adny ŭspryniali jaho jak abaroncu svabody słova i zdarovaha sensu, a inšyja — jak transfoba i pravaha radykała.

«Nie vieru ŭ Boha, ale bajusia, što jon moža isnavać»

Kali Pitersana spytali, ci vieryć jon u Boha, jon adkazaŭ: «Ja dumaju, što pravilny adkaz — nie, ale bajusia, što jon moža isnavać». 

Tak ci inakš, Pitersan — niastomny daślednik relihii. Choć bibleistyka nie ŭvachodzić u jaho pieršapačatkovuju śfieru daśledavańniaŭ, jaho interpretacyja judeachryścijanskaj Biblii vyklikaje šyrokuju cikavaść. Užo ŭ 2018 hodzie niekatoryja nazyvali jaho «samym upłyvovym tłumačalnikam Biblii ŭ sučasnym śviecie».

Mienavita hetamu — biblejskaj interpretacyi — i pryśviečana kniha «My, chto zmahajecca z Boham». Ciapier samy čas pierajści da jaje ahladu.

Biblija jak tunel

Kniha składajecca ź dzieviaci raździełaŭ, kožny ź jakich pryśviečany klučavym biblijnym historyjam i temam. Pačynajecca z raździeła «Na pačatku», dzie aŭtar razvažaje pra stvareńnie jak najvažniejšy naratyŭ pra Božuju tvorčaść i čałaviečaje pryznačeńnie.

U nastupnych raździełach razhladajucca historyi Adama i Jevy, Kaina i Aviela, Noja, viežy Vaviłonskaj, Abrahama i Majsieja. Praz hetyja historyi Pitersan vyjaŭlaje simvaličnyja sensy, jakija ŭpłyvajuć na razumieńnie Boha, čałavieka i kaśmičnaha paradku.

Zaviaršajecca kniha razvažańniami pra historyju praroka Jony, jakaja simvalizuje pakajańnie i transfarmacyju pad upłyvam boskaj voli.

Pitersan razhladaje Bibliju pieradusim jak schovišča archietypaŭ — univiersalnych, paŭtaralnych simvałaŭ i tem, što ŭźnikajuć z kalektyŭnaha nieśviadomaha i źjaŭlajucca asnovaj čałaviečaha dośviedu.

Adsiul aŭtar šyroka vykarystoŭvaje analityčnuju psichałohiju Karła Hustava Junha. Spasyłajecca jon i na idei inšych myślaroŭ, takich jak Mirča Elijade, K.S. Ljuis, Džon Hienry Ńjumen, a taksama bahasłoŭskich aŭtarytetaŭ, jak Aŭhuścin i Fama Akvinski. Pitersan nie hrebuje taksama pracami myślaroŭ, što zajmali krytyčnuju pazicyju ŭ adnosinach da relihii, naprykład Daniela S. Denieta.

Adnak kancepcyjami Junha aŭtar natchniajecca ci nie najbolej, a vynik ich prymianieńnia duža cikavy. Na dumku Pitersana, archietypy, jakija Junh vyjaŭlaŭ u mifach, snach i relihijnych tradycyjach, prysutničajuć u biblejskich apaviadańniach. 

Davajcie pahladzim, što atrymlivajecca pry takim padychodzie.

Adam i Jeva. Historyja hrechapadzieńnia traktujecca jak pravobraz čałaviečaj samaśviadomaści i napružańnia pamiž nievinavataściu i maralnaj adkaznaściu. Vyhnańnie z Edema aŭtar tłumačyć jak pačatak indyviduacyi. Atrymaŭšy viedy pra dabro i zło, čałaviectva sutykajecca sa svaim cieniem — sukupnaściu niepryvabnych rysaŭ asoby abo supolnaści, jakija vyciaśniajucca ŭ nieśviadomaje.

Kain i Aviel. Hetaja historyja adlustroŭvaje archietypy kryŭdlivaj achviary (Kaina) i idealnaha achviaravalnika (Aviela). Pitersan akcentuje ŭvahu na psichałahičnaj dynamicy zajzdraści, kryŭdy i razburalnych nastupstvaŭ niazdolnaści pieraadoleć svaje słabaści i ŭźniacca da vyšejšych kaštoŭnaściaŭ.

Chrystos jak archietypičny hieroj. Isus razhladajecca jak najvyšejšy archietyp hieroja, jaki hatovy sutyknucca z pakutami, uziać na siabie hrachi śvietu i pieraadoleć śmierć. Hety vobraz adpaviadaje junhijanskaj kancepcyi hieroja jak fihury, što nie baicca vyjści nasustrač svajmu cieniu i dasiahaje transfarmacyjnaha pieraradžeńnia.

Kain i kult kryŭdy

Pitersan nie byŭ by saboj, kali b nie ŭstaviŭ niekalki špilek u levalibieralnyja naratyvy. Jašče pry zhadvańni jahonaha akreśleńnia Kaina jak «kryŭdlivaj achviary» možna było adčuć namiok na krytyku vykarystańnia vobrazu «pryhniečanaha» dla apraŭdańnia abmiežavańniaŭ u adnosinach da «pryhniatalnika».

U raździele pra Kaina i Aviela jość padraździeł pad nazvaj «Sakralny pratatyp palityčnaha», dzie aŭtar analizuje sučasnyja ideałahičnyja debaty praz pryzmu biblejskaha apoviedu.

Koratka nahadajem źmiest apoviedu. Kain byŭ ziemlarobam, a Aviel — pastuchom. Abodva prynieśli achviary Bohu: Kain — plon ziamli, a Aviel — najlepšych jahniataŭ sa svajho statku. Boh pryniaŭ achviaru Aviela, ale nie pryniaŭ achviaru Kaina. Razzłavany Kain zabiŭ svajho brata.

Na dumku Pitersana, hety apovied adlustroŭvaje schilnaść čałavieka ŭsprymać roźnicy — u bahaćci, uładzie ci statusie — jak prajavu niedaravalnaj niespraviadlivaści abo pryhniotu. Kain uvasablaje typ «pryhniečanaha», čyja kryŭda apraŭdvaje nasille, u tym liku bratazabojstva.

Aŭtar pravodzić paraleli pamiž destruktyŭnaj kryŭdaj Kaina i sučasnymi levymi ideałohijami. Jon śćviardžaje, što ideałohii, praźmierna zasiarodžanyja na niaroŭnaściach, mohuć pieratvarycca ŭ kult kryŭdy. Heta stvaraje niepieraadolnyja barjery pamiž hrupami i padryvaje adzinstva čałaviečaha rodu.

Padahulniajučy, skažam tak. Kniha We Who Wrestle with God — nie ekzehieza dla addanych viernikaŭ i nie danina siekularysckim čakańniam. Heta dziorzki intelektualny vyklik dla adnych i druhich.

Jordan Peterson. We Who Wrestle with God. Perceptions of the Divine. — Portfolio, 2024

• 16
• 1
• 2
• 2
• 0
• 0
• 1
• 0