«Бо ў Беларусі — жэсць». Калясачнік перабраўся на Канары і будуе там сабе дом
«Я вырашыў спыніцца на Тэнэрыфе, каб пабудаваць тут кавярню і, можа быць, дом адпачынку для нашых калясачнікаў, — кажа Саша скрозь шум ветру. — Каб яны маглі спакойна сюды прыязджаць, бясплатна жыць, працаваць і, калі захочуць, не вяртацца ў Беларусь да таго моманту, пакуль яна не стане рэальна свабоднай. Бо ў Беларусі — жэсць». Саша Аўдзевіч, напэўна, самы вядомы калясачнік Беларусі. Гэта ён адкрыў кавярню «Інклюзіўны барыста», дзе працуюць людзі з інваліднасцю, а ў дырэктара Васіля — сіндром Даўна. Гэта Аўдзевіч прыдумаў дабрачынны калаб «Дзве палоскі», калі грошы ад продажу культавых лідскіх кедаў ішлі на дапамогу інвалідам і пажылым людзям. Гэта ён падарожнічае па свеце на ровары з ручным прывадам. А цяпер Аўдзевіч ужо некалькі месяцаў жыве на Канарах, а дакладней — на Тэнэрыфе, самай вялікай выспе Канарскага архіпелага. Тэнэрыфе стаў канцавым прыпынкам у вялікім падарожжы Сашы, якое пачыналася з Грузіі.
«Больш не вытрымліваў у Беларусі. Мне было цяжка маўчаць»
«Падарожжа я планаваў даўно, але ўсё ніяк не атрымлівалася. Пасля я ўвогуле другі раз зламаў спіну, — расказвае Аўдзевіч. — А калі выйшаў з бальніцы, то ўсё вырашылася спантанна. Я паляцеў у Грузію, адтуль стартануў у бок Тэнэрыфе на ровары, куды паляцела мая дзяўчына Таццяна. Праехаў усю Грузію, Турцыю, Грэцыю, Італію, Іспанію. Усё выкладваў у сваім блогу на Ютубе.
Не скажу, што Тэнэрыфе я выбіраў неяк вельмі канкрэтна ці палову жыцця хацеў менавіта туды. Проста былі, калі можна так сказаць, нібыта нейкія індыкатары, што вось туды трэба ехаць.
Па дарозе жыў як прыйдзецца: часам у намёце, часам людзі данацілі грошы і я мог дазволіць сабе гатэль. Бо мае грошы скончыліся ўжо ў Турцыі. Іх і было не вельмі шмат, я прадаў машыну перад паездкай, у мяне была недзе тысяча даляраў.
Фактычна, я ўсё кінуў і проста паехаў. Чаму? Бо проста псіхалагічна больш не вытрымліваў знаходзіцца ў Беларусі. Мне было цяжка маўчаць… Пачалася не мая гісторыя».
Падарожнічаць аднаму было не страшна, запэўнівае Саша.
«Галоўнымі праблемамі сталі побытавыя: немагчымасць часам схадзіць у прыбіральню, ці калі ровар захрасае ў брудзе на пустой дарозе і ты не ведаеш, ці праедзе тут хоць нехта яшчэ ў гэты дзень.
Сувязі няма, людзей няма, проста чакаеш. Бачыш машыну — пачынаеш махаць сцяжком, каб заўважылі і дапамаглі. Хіба толькі тады было трохі страшнавата.
А з людзьмі праблем ніякіх не ўзнікала. Усе ўражанні толькі пазітыўныя. Я быў у кучы розных кампаній, і каб хтосьці спрабаваў мне нашкодзіць ці абрабаваць — такога і блізка не было, наадварот.
Увогуле, калі ты кідаеш такі выклік самому сабе, абставінам, то ўсе ўражанні і эмоцыі хутка пераўтвараюцца ў нейкі вопыт, — лічыць хлопец. — А калі я прыехаў на Тэнэрыфе ў горад Лос-Крысціянас — гэта мясцовасць, якая яшчэ з 1950-х была курортам для інвалідаў-калясачнікаў — я там проста абалдзеў.
Гэта горад, дзе недзе палова, а то і больш, менавіта калясачнікі. Горад прыстасаваны для іх, спецыяльныя гатэлі. І там я зразумеў: вось гэта мне падыходзіць».
Увогуле, Тэнэрыфе нязручны для калясачнікаў, адзначае Саша. Тое, што ён трапіў у Лос-Крысціянас — проста пашанцавала.
«Цяпер мы жывём як даўншыфцеры. Спачатку, канечне, хацелі здымаць жыллё, але вельмі дорага. Таму прыйшлося паставіць намёт. Адразу паставілі яго каля гары, але там была тэрыторыя нацыянальнага парка і прыйшла паліцыя, паведаміла: тут нельга. Тады нам параілі іншае месца хлопцы, якія тут даўно жывуць — добрае месца, дасяжнае для калясачніка. Цяпер пакуль і жывём у намёце, — расказвае Саша. —
Мая дзяўчына — архітэктарка, і мы вырашылі пабудаваць тут купальны дамок, энерганезалежны, проста самі: з таго што ёсць, з таго, што зможам купіць. І пажыць тут, паспрабаваць папрацаваць.
Галоўная мара, канечне, адкрыць тут кавярню «Інклюзіўны барыста», наладзіць нейкі турызм. Бо для інвалідаў-калясачнікаў тут проста рай. Нават самая паганая шаўрмічная тут будзе мець такую прыбіральню для інвалідаў, якой у Беларусі не знойдзеш і ў лакшэры-рэстаране. З 1950-х гэты горад зарабляе менавіта на турызме інвалідаў. Адпаведна, тут усё «тоталі інклюзіў».
Зямля, на якой мы жывём, і дзе плануем пабудаваць дом, належыць прыватнаму забудоўшчыку, які пакуль што нічога з ёю не робіць. Так, калі ён пачне будоўлю, наш дом прыйдзецца знесці, але наша пабудова і не будзе каштаваць нейкіх шалёных грошай. Думаю, што нам яна абыдзецца ў кошт параўнальны з месяцам арэнды кватэры тут, у Лос-Крысціянас».
Вулічны барыста
Грошай, дарэчы, у Аўдзевіча пакуль не асабліва шмат. Яго дзяўчына працуе як фрылансер праз інтэрнэт, а сам Саша — вулічны барыста.
«Я купіў спецыяльнае абсталяванне, каб рабіць добрую каву рукамі: прэс, міксер, каб малоць бабы, прыстасаваў свой ровар. І ўсё, выязджаю ў публічныя месцы, гатую каву.
Паліцыя не чапае, бо гэта ўсё выглядае хутчэй як перформанс, чым як бізнэс. У мяне няма цэнніка, проста стаіць скрыначка для аплаты. Канечне, калі пачну стаяць з кавай каля рэстаранаў, то можа на мяне і паскардзяцца, але я выбіраю месцы, дзе тусуюцца сёрферы ці нейкія пляжы.
«Папіццот» пакуль што не выходзіць. Бо я яшчэ трохі лянуюся, калі шчыра, — тлумачыць Аўдзевіч. — Калі ў цябе ёсць дом, дзе ты класна выспаўся, пасля пайшоў на працу — то гэта адна справа.
А ў мяне тут і будоўля ідзе, і ў намёце ж жыць таксама не вельмі камфортна: то вецер, то яшчэ нешта… Можна зарабляць «папіццот», без праблем, але гэтаму трэба надаваць больш часу. А ў нас пакуль галоўная задача абсталяваць месца для жыцця.
Што тычыцца будоўлі, то я і сам нешта раблю, і мы тут знаёмыя з кучай народу. Чэхі, румыны, палякі, хто заўгодна. Гэта людзі, якія не хочуць быць у нейкай сістэме: ані ў палітычнай, ані ў якой іншай. І яны ўвогуле сабе ледзь не з пальмаў робяць жыллё.
Прычым яны не бамжы, не алкаголікі — проста ў іх такі лад жыцця: прыкольна пакатацца на сёрфе, пасля ад сонечнай энергіі зарадзіць дэвайсы і нешта рабіць ў інтэрнэце. Кам’юніці паўнавартаснае яшчэ не сфарміравалася, але па дапамогу ёсць да каго звярнуцца.
Ну і нам жа не патрэбныя пад’ёмныя краны, ды і Таццяна праектуе такую канструкцыю, каб мы ўсё адолелі самі, можа хіба з мінімальнай дапамогай. Што дакладна атрымаецца, мы пакуль і самі не ведаем, гэта абсалютная авантура, але чаму не паспрабаваць?
Тут хапае месцаў, куды можна дабрацца на такіх спецыяльных электрычных трыцыклах, распрацаваных для калясачнікаў. І ў мяне ідэя зрабіць маршрут, каб на такіх штуках інваліды маглі на вулкан ездзіць.
Тут вулкан — супер, туды ўсе хочуць трапіць, там нібыта спраўджваюцца жаданні і ўся такая гісторыя. І вось такія б туры я рабіў, плюс кавярню. Бо я здзіўлены, што ў гэтым горадзе, дзе 60 на 40 інвалідаў і звычайных людзей, ніхто не адкрыў кавярню, дзе працавалі б калясачнікі.
І я б хацеў, каб да мяне прыязджалі людзі, адпачывалі і працавалі. Хай жывуць бясплатна, але дапамагаюць у кавярні. Але я не шукаю тых, хто хацеў бы прыехаць і «пайграць у інваліда», хто чакае, што за імі будуць прыглядваць. З такімі мне будзе нецікава. Безумоўна, некаторым неабходная дапамога ў чымсьці, але такія моманты, думаю, вырашальныя».
«Хацеў бы, каб інвалідам менш у попу дзьмухалі»
Як бачым, Аўдзевіч нярэдка выказваецца даволі рэзка, у тым ліку і пра людзей з інваліднасцю: маўляў, калі сапраўды захочаш нешта рабіць — зможаш.
«Бо гэта не толькі беларуская праблема. Людзі з інваліднасцю ў Еўропе ў прынцыпе не працуюць, — кажа ён. — Я тут ведаю шмат калясачнікаў, у іх думкі: як бы знайсці персанальнага асістэнта, з якім будзе псіхалагічна камфортна. Вось такія праблемы.
Бо чалавеку дзяржава дае тысячу еўра на месяц, аплачвае асістэнта, нейкі адпачынак. І для іх тое, што я раблю — проста космас. На маім месцы яны б сябе адчувалі як на Марсе. І па ўсіх скілах я проста бог у параўнанні з любым еўрапейскім калясачнікам, ну, магчыма, акрамя спартоўцаў.
Магчыма, каб у нас калясачнікам столькі ж давалі грошай, то і ў нас бы ніхто не працаваў, 80% таксама б курылі траўку на ўзбярэжжы. Бо а навошта нешта рабіць?
Па заканадаўстве чалавек не можа працаваць больш за 6 гадзін. Але калі гэтыя 6 гадзін ёсць праца, калі ты рэальна зарабляеш? Адкуль 6 гадзін, чаму менавіта столькі? Бо калісьці нехта прыдумаў? І гэта ўбіваецца ў галовы і пасля каму патрэбны такі работнік?
У мяне было шмат праектаў, я спрабаваў даць працу людзям з інваліднасцю. І зрабіў такую выснову: ім не патрэбная праца, бо ў выніку яны шукаюць сваю інваліднасць у гэтай працы, а не павышаюць прафесійны ўзровень.
Так, з цягам часу чалавек вучыцца, расце, мяняе пункт гледжання, але ў пачатку: «Блін, але ж мы інваліды…» Але ж я сам такі ж інвалід! І я сёння спаў пад дажджом, а ты 6 гадзін сядзеў у офісе. Што, табе было вельмі цяжка? І мне б хацелася змяніць сам падыход да людзей з інваліднасцю, каб ім менш дзьмухалі ў попу.
Нехта можа на гэта крыўдзіцца, але, блін, ну камон! Так, некаторым суперцяжка, з гэтым не буду спрачацца, але ў масе сваёй працаўладкаванне людзей з інваліднасцю звязана канкрэтна з іх жаданнем працы. Бо адкуль чалавек бярэ думкі, што штосьці можа, а штосьці не? З соцыуму. З таго, што бачыў. І калі прыкладаў няма…
Калі б я сеў у інваліднае крэсла і ўбачыў, што інваліды спакойна працуюць айцішнікамі, барыстамі, кіроўцамі таксі, то я б у прынцыпе не думаў, што праблема знайсці працу. Я б думаў, якую працу хачу і што на ёй буду рабіць.
А пакуль у нас ты дамаўляешся проста на сустрэчу з чалавекам і пачынаецца: «А як я даеду, а маленькая пенсія, а тое, а сёе…»
Карацей, паводзіць сябе як інвалід. Я не кажу пра ўсіх агулам, але такіх шмат. І, значыць, усё, чувак, так ты і будзеш жыць, значыць, так табе падабаецца. Але ён жа аднекуль гэта ўзяў!
Каб вы разумелі, я сёння жыву фактычна на руінах будаўнічай звалкі, дзе хацелі будаваць гатэль калісьці. І я сюды заязджаю на калясцы, тут будую сцяну з камянёў, якія цягаю таксама на калясцы. Сонечную панэль прыкручваю самастойна, пасля еду немаведама куды па ваду…
І нешта асабліва наконт гэтага я не перажываю, бо не бачу праблем. І ведаю, што нават калі нешта будзе супернедасяжным, то з’явіцца нехта, хто дапаможа, бо, на маю думку, свет так уладкаваны. Калі нешта робіш і сапраўды гэтага хочаш, да цябе гэта прыходзіць. Прыходзяць рэсурсы: матэрыяльныя, чалавечыя, якія заўгодна. А калі ты хочаш усё рабіць толькі па правілах, падпарадкоўвацца правілам і жыць у рамках, то такі чалавек ты і будзеш: «правільны».
«Паеду назад, выйду на плошчу і сяду ў турму»
Але ці не цягне Сашу на Радзіму?
«Бывае няпроста, але нас тут вельмі «бадзёрыць» сітуацыя ў Беларусі. Не тое, каб мы былі ў нейкай суперапазіцыі, але калі бачыш усю несправядлівасць, якая адбываецца ў Беларусі, то неяк разумееш, што не так цяжка тут усім гэтым займацца. Маўчаць дома было б цяжэй. Неяк так. Бо якая альтэрнатыва? Вярнуцца і нешта рабіць. Але мы нейкія надта гаваркія. Не зможам моўчкі.
Ды і сэнс зарабляць там я не бачу. А тут мне проста цікава пакуль што ўсім гэтым займацца.
Праўда, я сто разоў ужо казаў: паеду назад, выйду на плошчу і сяду ў турму. Усё надакучыла. Але Таццяна адгаворвае, — кажа ён. — Але аднойчы былі на поўначы, а там роўна такое ж надвор’е як у Беларусі ўлетку пад соснамі. Адзін у адзін. І вось там я трохі засумаваў па Беларусі».
Перад ад’ездам знакамітую кавярню «Інклюзіўны барыста» Саша падарыў: зладзіў конкурс, дзе сам выбраў людзей, якія цяпер кіруюць установай.
Кажа, гэта было прадыктавана ў тым ліку і клопатам пра работнікаў, каб пасля ў іх не ўзніклі праблемы праз нейкі не той рух ці не тыя словы Аўдзевіча. Цяпер кавярня працягвае працу, на сваёй пасадзе застаўся і яе дырэктар Васіль Паўлікаў.
«Вася малайчына, трымае бізнэс у яжовых рукавіцах, — пасміхаецца Саша. — Мне не зайздросціць, яму да мора няма цікавасці, галоўнае — бізнэс».
Сам жа Саша агучваў такія планы на будучыню: пабудаваць дом, адкрыць кавярню, ажаніцца. Але пакуль кавярня яшчэ ў працэсе, адпаведна і пункт са шлюбам адкладаецца. Бо хочацца, каб гэта было прыгожа і рамантычна, а не проста ў намёце, тлумачыць Саша.
«Пры правільным маркетынгу можна апраўдаць нават канібалізм»
Што ён думае пра сённяшнія падзеі на радзіме?
«Баюся, што ўсё ідзе да аднаўлення СССР. Не ўсе такога хочуць, але хапае паліцыі ў тых, хто якраз гэтага прагне. Будзе нейкі пункт, калі цярпенне скончыцца, але пакуль гэтага не адбываецца.
Я і сам ведаю людзей, якія ўсё разумеюць, але нармалёва і кайфова жывуць. На ўсё адказваюць: «Аляксандр, а што вы маеце супраць?» Ці «Аляксандр, вы ж не валодаеце сітуацыяй».
Звычайна такое кажа нейкі работнік выканкама ці міністэрства. Пры правільным маркетынгу можна апраўдаць нават канібалізм, разумееце? Гэта такая ж гісторыя.
Можна для сябе адразу зразумець: гэта гаўно, яно смярдзіць і мне не падабаецца. А можна пачаць сябе ўгаворваць — і чалавек заўсёды сябе зможа ўгаварыць.
І я думаю, у такіх людзей нават няма нейкіх згрызотаў ці сумневаў, яны проста так сябе настройваюць. Можа так і трэба, можа так і нармальна, не ведаю.
Але мая выснова: нам не хапае нейкага рэвалюцыйнага духу, і пакуль ён не з’явіцца, так і будзе ўсё. Канечне, гэта толькі мае здагадкі, можа яны і далёкія ад рэальнасці. Калісьці я не цікавіўся палітыкай, пасля зацікавіўся і пачаў лічыць, што ўсё ведаю, а пасля думаў, што не ведаю зусім нічога. І вось у гэтыя крайнасці мяне і кідае ўвесь час. Але для ўсіх нас вельмі важна ведаць людзей з іншых краін, гаварыць з імі. Бо я размаўляў з людзьмі недзе з дзясятка краін, і цікава, што ўсе яны мяркуюць: тое, што адбываецца ў Беларусі сёння, гэта няправільна. Не ведаю, адкуль у іх такая пазіцыя, але ніхто не падтрымлівае гэтыя прыколы сённяшняй Беларусі, усе бачаць, што гэта проста не па-людску.
Аднойчы толькі быў момант: я ехаў у Грузіі праз тунэль (уявіце, там нават перакрылі рух адмыслова для мяне!), выехаў і разгаварыўся з работнікамі на будоўлі побач. Яны кажуць: «Нам бы вашага Лукашэнку! Ён бы прыехаў, тут усё б зрабіў!» Я кажу: «Так? Дык паклічце!»
Усе астатнія ж на баку здаровага сэнсу. І, дарэчы, дзякуй Рыгорычу: у маім мінулым падарожжы мне прыходзілася заўсёды тлумачыць, што такое Беларусь, нават еўрапейцам. А сёння ўсе ведаюць, што адбываецца ў Беларусі, хто такі Лукашэнка і што ён робіць».
Каментары