«Такіх эмоцый, што «ваў!» — іх шмат!» Падарожнік з Салігорска расказаў, як праехаў на скутары ўсю Лацінскую Амерыку
«Радыё Унэт» у рамках праекта «Свае людзі» паразмаўляла з вулічным артыстам, блогерам і вольным падарожнікам з Салігорска Аляксандрам Гойшыкам, які зараз знаходзіцца… недзе ў Паўднёвай Амерыцы.
Распачаў я падарожжа ў сярэдзіне кастрычніка 21-га года. Спачатку я прыляцеў у Мексіку, дзе ёсць невялічкая беларуская дыяспара, некалькі гарадоў, дзе жывуць беларусы. Два тыдні пабыў там. Наведаў нашых беларусаў. Пасля паехаў у Гватэмалу. І ў Гватэмале, уласна кажучы, і распачалася мая прыгода.
Пасля трох тыдняў вывучэння мовы я купіў праз маркетплэйс на фэйсбуку ўжываны скутар. І мне спатрэбіўся цэлы месяц, каб аформіць яго на сябе, каб прайсці ўсе кругі гватэмальскага бюракратызму. Пасля я паездзіў на скутары па Гватэмале.
Гватэмала — адна з самых цікавых краін рэгіёна Лацінскай Амерыкі. Там фантастычная прырода, там ёсць вельмі шмат дзейных, актыўных вулканаў. І таксама вельмі цікавая з культурнага гледзішча. Гэта краіна, дзе большасць насельніцтва складаюць карэнныя індзейцы майя. І культура майя ў Гватэмале захавалася: ты можаш бачыць людзей у нацыянальных строях.
І людзі размаўляюць на сваіх мовах. Афіцыйная, галоўная мова Гватмалы — мясцовая іспанская, альбо кастаяна, але афіцыйнымі таксама з'яўляюцца яшчэ 22 мовы майя і дзве мовы індзейцаў з іншай групы, якія не адносяцца да майя. То-бок, апроч кастаяна, яшчэ ёсць 24 афіцыйныя індзейскія мовы.
Таксама захаваліся піраміды майя — комплекс Цікаль — самы вялікі ў свеце комплекс пірамід майя. І ў сталіцы, Гватэмала-сіці, ёсць вельмі цікавы музей кнігі Попал-вух — гэта святая кніга, кодэкс правіл для майя. І яна расшыфраваная. То-бок мову майя ўдалося расшыфраваць. І можна самому ўсё гэта пачытаць, даведацца — ёсць вельмі цікавы музей.
З Гватэмалы паступова, павольна скутарам я паехаў у Сальвадор, Нікарагуа, Гандурас, Коста-Рыку і Панаму. З Панамы да Калумбіі няма дарогі.
Панамерыканская шаша там перарываецца на 70 кіламетраў. І там прыйшлося шукаць нейкі варыянт, каб адправіць скутар у Калумбію. Аказалася, што з маім скутарам, які важыць усяго 100 кілаграмаў, было прасцей адправіць яго грузавым самалётам, чым шукаць марскі кантэйнер, каб марскім шляхам пераправіць. Паветраным шляхам ужо праз два дні ў Багаце — сталіцы Калумбіі, і можна было забіраць скутар.
І далей я ехаў-ехаў, недзе год ужо еду скутарам, і я даехаў паступова праз Калумбію, Эквадор, Перу, Балівію, праехаў Аргенціну і зараз вось даехаў скутарам да Уругвая. І тут я вырашыў скутар пакінуць, каб улегцы, з адным заплечнікам паехаць на самы «край свету». Я ўжо рабіў некалькі разоў так. Я пакідаў скутар у Багаце ў знаёмага на парковачным месцы, каб паляцець у Амазонію.
Самалётам з Багаты да Летысіі — гэта гарадок у калумбійскай частцы Амазоніі, там стык трох межаў — Калумбіі, Перу і Бразіліі. Там я па зямлі перайшоў мяжу з Бразіліяй і шэсць дзён агулам плыў паромамі праз Амазонку. Тры дні да Манауса — гэта галоўны горад штата Амазонас, двухмільённы мегаполіс, куды няма фактычна нармальнай дарогі, закінуты ў джунглях. І пасля яшчэ два гарады — Сантарэм і Макапа, па паўтара дня да кожнага трэба было плыць. Фактычна я дабраўся да месца, дзе Амазонка ўпадае ў Атлантычны акіян.
Адтуль аўтобусамі праехаў да Французскай Гвіяны — гэта французская частка, а яшчэ ёсць Сурынам — гэта колішняя галандская калонія і адзіная краіна на кантыненце, дзе афіцыйная мова — галандская, і Гаяна — гэта колішняя брытанская калонія, і таксама гэта адзіная краіна на гэтым кантыненце, дзе размаўляюць па-англійску.
І пасля праз Бразілію заехаў у Венесуэлу, каб паглядзець, якая нас чакае вельмі кепская будучыня пры самых кепскіх раскладах. Не хацелася б такой будучыні — з абсалютным паліцэйскім сваволлем, з паліцэйскімі пад кожным кустом, паліцэйскімі, якія рабуюць уласны народ, у людзей дома часта няма электрычнасці, няма вады, усё дарагое.
Пасля я вярнуўся ў Багату, ехаў скутарам, даехаў да Лімы — сталіцы Перу. Пакінуў там скутар у хлопца-перуанца, які вучыўся ў нашым наргасе разам з маімі салігорскімі сябрамі. Пасля заканчэння ўніверсітэта ён доўга не мог знайсці працу ў Беларусі, таму вырашыў вярнуцца дадому, дзе адкрыў сваю невялічкую мясную краму. У яго я пакінуў скутар і паляцеў у Гватэмалу «на канікулы» на месяц.
Калі я заехаў у Аргенціну, у мяне зламаўся скутар — там была праблема з пасам перадачы. А ў Аргенціне такіх скутараў папросту не існуе. Таму я там таксама пакінуў скутар, вярнуўся ў Гватэмалу, пабыў там з каханай, купіў запчасткі для скутара і потым прыехаў назад у Аргенціну. Калі адрамантавалі мне скутар, я праехаў праз Аргенціну да сталіцы Буэнас-Айрэс і потым паромам (гэта самы зручны шлях праз рэчку Рыа-Плата) патрапіў ва Уругвай.
Уругвай — гэта адна з самых заможных краін у рэгіёне. Таму, адпаведна, там і цэны таксама, у адрозненне ад Аргенціны, напэўна, у 5—7, а часам і ў 10 разоў вышэйшыя.
— А патлумач, у чым розніца паміж Уругваем і Парагваем, які там недалёка знаходзіцца?
— Калі вельмі-вельмі-вельмі ўсё спрасціць, то Парагвай — гэта такая звычайная бедная краіна рэгіёна без выхаду да мора. Уругвай — гэта заможная краіна, якую часам называюць лацінаамерыканскім Монтэ-Карла, з выхадам да мора, да акіяна.
— А што дазваляе Уругваю быць самым заможным у рэгіёне? Можа, там нейкія карысныя выкапні?
— Я думаю, што правільная эканамічная палітыка. Гэтая краіна перажыла дыктатуру, але цяпер у яе адзін з найвышэйшых у свеце паказнікаў дэмакратыі (згодна з рэйтынгам брытанскага цэнтра The Economist Intelligence Unit за 2022 год, Уругвай паводле паказнікаў дэмакратыі займае 13-е месца ў свеце паміж Канадай і Люксембургам, апярэджваючы Нямеччыну, Вялікабрытанію, Францыю і нават ЗША, Беларусь у гэтым рэйтынгу на 146-м месцы са 167 краінаў — РУ), праведзеныя рэформы з прыцягненнем інвестыцый і гэтак далей. Там бяспечна, там нізкі ўзровень карупцыі, у адрозненне ад суседніх Аргенціны, Бразіліі ці таго ж Парагвая. Таму я думаю, што за кошт гэтага яны такія багатыя.
— Ты казаў пра тое, што ў Гватэмале карэнныя народы — індзейцы майя, маюць вялікі адсотак сярод насельніцтва, іхнія мовы маюць афіцыйны статус. А які стан карэнных народаў у іншых краінах, якія ты наведаў?
— У іншых краінах ёсць індзейцы іншай групы — інкаў — у Перу і часткова ў Балівіі, у Эквадоры. Але яны не пакінулі ніякай пісьмовай спадчыны пасля сябе. І я амаль што не чуў, каб нехта размаўляў на кечуа — на мове інкаў. Фактычна, у Перу — гэта асноўная краіна інкаў, Мачу-Пікчу — іхні галоўны гістарычны аб’ект, які яны пасля сябе пакінулі, яшчэ безліч ёсць розных месцаў, але амаль не адчуваеш, каб нехта ўжываў сваю мову. У адрозненне ад Гватэмалы, індзейцы-інкі амаль што страцілі гэта ўсё і асіміляваліся. Засталося толькі тое, што яны апранаюць нацыянальнае адзенне (у іх такія капелюшы модныя), але ў паўсядзённым жыцці яны такія іспанізаваныя.
— Ці сустракаў ты, акрамя Мексікі, на сваіх лацінаамерыканскіх пуцявінах яшчэ недзе беларусаў ці нейкія згадкі пра Беларусь?
— Я ведаю, што ёсць беларуска ў Гватэмале, якая кіруе дабрачынным шпіталем у аддаленай правінцыі для індзейцаў майя. Мы дамаўляліся сустрэцца, але нешта не атрымалася.
Пасля гэтага я ў Панаме, калі плаваў на выспы Дэльторэ, на пароме, калі вяртаўся, пазнаёміўся з матарыстам парома Юрам. Ён з Літвы сам і па кантракце там ужо некалькі гадоў працуе, таму што стары савецкі паром быў спісаны некалі ў Літве і яго набылі ў Панаму разам з камандай. І ён мне расказваў, што ў Панама-сіці ёсць сям’я беларусаў.
Беларусаў асабіста я сустракаў у Эквадоры — наш хлопец, які займаецца тым, што здымае рэпартажы, нейкія там дакументальныя фільмы пра калумбійскіх і венесуэльскіх уцекачоў у Эквадоры. Таксама сустрэў аднаго і таго ж хлопца-менчука, спачатку ў Багаце ў Калумбіі, а пасля, пакуль я ехаў, ён перабраўся жыць у Ліму — у Перу, і там я зноў з ім сустрэўся і нават пажыў некаторы час. Ён займаецца тым, што прадае сістэмы для анлайн-покера.
І нядаўна я быў у Буэнас-Айрэсе і сустракаўся са сваімі салігорскімі землякамі. Людзі, якія раней працавалі ў Расіі, пасля пачатку вайны, калі ўсё пачало валіцца, кампанія, дзе яны працавалі, закрылася і яны вырашылі перабрацца ў Буэнас-Айрэс.
Ведаю пра беларусаў у Чылі, маю іх кантакт. І ведаю пра вельмі актыўных беларусаў у Бразіліі. Да іх я, уласна кажучы, еду — гэта мой фінальны пункт. Там я хачу прадаць скутар і працягнуць падарожжа ў Новую Зеландыю, Аўстралію, Кітай, Японію, Карэю, Манголію.
— Што цябе найбольш уразіла за гэтае тваё падарожжа па Лацінскай і Паўднёвай Амерыцы?
— Напэўна, самай такой вялізнай эмоцыяй, самым вялізным уражаннем было, калі я быў у Аргенціне ў Кордабе, трэцім па велічыні горадзе краіны, і калі зборная Аргенціны перамагла ў чэмпіянаце (па футболе). І пачаліся гэтыя проста шалёныя святкаванні — гэта проста не апісаць словамі.
А агулам — вельмі шмат розных уражанняў. Напрыклад, той жа Цікаль у Гватэмале — вялікія піраміды майя, ці Мачу-пікчу — храм індзейцаў інкаў у Перу, ці самы вялікі ляднік у Аргенціне Пэрыта-Марэна, калі ты бачыш вось гэтую стыхію, бачыш з адлегласці паўкіламетра гэты агромністы ляднік, бачыш, як з яго адколваюцца глыбы, вышынёй з дзевяціпавярховы дом, — гэта, канешне, вельмі моцныя ўражанні.
Ці прайсці ўсю Амазонку — праплыць на паромах, тры дні плывучы да аднаго горада, спаць у гамаках, як усе мясцовыя, — гэта таксама вельмі моцныя ўражанні. Ці ў Венесуэле бачыць гэтыя партрэты Чавеса ці Балівара на кожным кроку — гэта таксама моцна ўражвае. Такіх эмоцый, што «ваў!», — іх шмат!
Каментары
даруе невялічкую надзею ў гэты змрочны-змрочны час...