Biełaruska pierajechała ŭ Hrenłandyju, kab pracavać architektarkaj. Jak jano tam?
«Tempieratura -30 ℃ prosta patrabuje jašče adnoj pary štanoŭ i ciarpieńnia». Dziaŭčyna raspaviała pra svoj vybar, pracu za Palarnym kruham i toje, čym siońnia žyvie zastyły vostraŭ.
Dziaŭčyna skončyła architekturny fakultet BNTU i paŭtara hoda tamu pierajechała ź Biełarusi ŭ Hrenłandyju. Tut jana adznačyła i svajo 30-hodździe. Historyjaj biełaruski padzialiŭsia telehram-kanał «Spadčyna».
Dziaŭčyna patrapiła na zastyły paŭnočny vostraŭ, šukajučy pracu pa śpiecyjalnaści ŭ Danii. Jak vyśvietliłasia, miascovy ahrehatar vakansij źbiraje vakansii z usioj Karaleŭskaj sadružnaści, u jakuju ŭvachodziać nie tolki ŭłasna Danija, ale i Farerskija astravy, i Hrenłandyja.
«U Daniju mianie navat na intervju nie zaprašali, a tut nie tolki na intervju paklikali, ale i zrabili prapanovu.
Pakolki ŭ Hrenłandyi znajści śpiecyjalistaŭ vielmi składana, to, kab było praściej, im apłačvajuć pierajezd.
Nie maju ŭjaŭleńnia, u kolki heta abyšłosia, ale ja lacieła praz Turcyju i sumarna była ŭ darozie bolš za dvoje sutak», — tłumačyć dziaŭčyna.
Siońnia jana žyvie ŭ trecim pa kolkaści nasielnictva horadzie Hrenłandyi — Iłulisacie, dzie naličvajecca ŭsiaho 4600 žycharoŭ. Iłulisat raźmieščany za 200 km na poŭnač ad Palarnaha kruha.
Hety horad źjaŭlajecca stalicaj samaj paŭnočnaj kamuny Kaasuitsup. Da 1996 hoda jon nasiŭ dackuju nazvu Jakabschaŭn, paśla byŭ dekałanizavany, atrymaŭšy inuickuju nazvu, jakaja pierakładajecca prosta jak «ajśbierhi».
Krynicaj nazvy i asnoŭnaj turystyčnaj cikavostkaj horada źjaŭlajecca abjekt JUNIESKA — fijord Iłulisat. Uletku tam byvajuć natoŭpy turystaŭ. Jak kaža biełaruska, u hetym haradku ŭvieś hod našmat bolš aktyŭnaściej roznaha kštałtu, čym u inšych haradach takoha pamieru.
Ale znajści žytło ŭ nievialikim horadzie nie tak prosta.
«U horadzie vialikija prablemy ź niedachopam žytła, tamu pa pryjeździe ty niekalki miesiacaŭ žyvieš u časovym žytle za košt municypaliteta. Kali tvaja čarha na žytło narešcie padychodzić, to ty pierajazdžaješ i pačynaješ płacić za arendu. Arenda pa dackich cenach davoli tannaja.
Ale kali ty pracuješ nie ŭ municypalitecie, a ŭ pracadaŭcy niama žytła dla supracoŭnikaŭ — heta budzie vielmi ciažki dośvied. Bo zdača žytła pryvatna — redkaja i darahaja sprava».
Biełarusku zaprasili pracavać u miascovy adździeł płanavańnia, dzie ŭsiaho troje supracoŭnikaŭ. Jak adznačaje dziaŭčyna, raniej było čaćviora, ale siońnia kamuna znachodzicca ŭ režymie ekanomii.
«Praz toje, što śpiecyjalisty addajuć pieravahu lepšamu klimatu i znachodžańniu bližej da siamji i siabroŭ, kalehi mohuć mieć samuju roznuju adukacyju.
Adzin z kalehaŭ — architektar pa dypłomie, jaki paru dziesiacihodździaŭ pracavaŭ u inšaj halinie, potym prajšoŭ trochmiesiačny kurs haradskoha płaniroŭščyka. Druhaja kaleha — palitołah i mahistarka ŭ haradskim płanavańni, ale jaje adukacyja nievierahodna humanitarnaja. Byłaja kaleha była naohuł inžynierkaj pa adukacyi», — tłumačyć situacyju architektarka.
Razam z hrenłandskimi kalehami biełaruska zajmajecca ŭ adździele płanavańnia vialikaj kolkaściu roznych spraŭ, ale asnoŭnuju častku pracy składajuć anałahi «detalovych płanaŭ», jakija treba raspracoŭvać, kaardynavać z palitykami, adpraŭlać na hramadskija abmierkavańni, pravić, publikavać i h.d.
Ale taksama davodzicca kaardynavać infrastrukturnyja prajekty, arhanizoŭvać praviadzieńnie konkursaŭ na nazvy novych vulic.
Dziaŭčyna tłumačyć, što siońnia žyćcio ŭ Hrenłandyi skancentravana na pałasie ziamli miž moram i lodam, jakaja za apošnija niekalki tysiač hod paśpieła adtajać. Na zaledzianiełaj častcy taksama jość žyćcio — navukovyja ekśpiedycyi i stancyi, ale ich kaardynacyjaj zajmajucca ŭžo na bolš vysokim dziaržaŭnym uzroŭni. Prablem u vostrava bahata.
«Choć Hrenłandyja i vieličeznaja, ale nasielenyja punkty raśli tam, dzie była dobraja rybałka i palavańnie, tamu ciapier hetyja harady majuć kupu prablem — dzie ź niedachopam pitnoj vady, dzie ź miescam dla pašyreńnia, dzie prosta z reljefam», — biełaruska nazyvaje vykliki, ź jakim davodzicca pracavać.
«Inuity raniej letam padarožničali i žyli ŭ pałatkach sa skury, a ŭzimku źbiralisia ŭ stałyja pasialeńni, dzie byli budynki z torfu. Pałatki drenna zachoŭvajucca, tarfianych budynkaŭ amal nie zastałosia, a asnoŭny i samy zaŭvažny typ budynkaŭ — draŭlanyja typavyja domiki na adnu siamju, davoli skandynaŭskija pa vyhladzie. Što ŭ ich nie skandynaŭskaha — jany amal zaŭsiody jarkich koleraŭ.
Šmatkvaternaja zabudova źjaviłasia ŭžo tolki ŭ 1970-ja, i maje nievierahodnuju vyšyniu ŭ try pavierchi (u inšych haradach byvaje inakš). Novabudoŭli vielmi sučasnyja, ale zusim nie takija stylovyja, jak raniejšaja zabudova».
Na dumku dziaŭčyny, Hrenłandyju nielha nazvać bahatym rehijonam. Tut viadziecca zdabyča karysnych vykapniaŭ i pierapracoŭka ryby, ale vielmi značnuju častku biudžetu Hrenłandyi składajuć hrašovyja vypłaty ad Danii.
«Viadziecca praca, kab heta źmianić, šukajucca novyja krynicy dachodaŭ, raźvivajecca turyzm — ale heta vielmi składana, bo nasielnictva skancentravana pa bierazie vostrava, a Hrenłandyja znachodzicca niablizka da bujnych partoŭ, i ŭsia łahistyka kaštuje vielmi vialikich hrošaj. Vielmi vialikich hrošaj navat pa dackich mierkach, a ŭsie, dumaju, bačyli ceny na žyćcio ŭ Danii», — tłumačyć dziaŭčyna.
Pytańnie samavyznačeńnia žycharoŭ vostrava biełaruska nazyvaje supierskładanym.
«Asnoŭnaje nasielnictva vostrava — hrenłandcy-inuity. U ich svaja mova, svaja kultura, i jany doŭha byli dackaj kałonijaj, pryčym zakrytaj — dabracca siudy niedatčanam było vielmi składana. Paśla Druhoj suśvietnaj, kali Hrenłandyja paklikała da siabie ZŠA z metaj abarony, i inuity pabačyli inšych inšaziemcaŭ, nie datčan, praces adździaleńnia siabie ad Danii zapuściŭsia.
Ciapier, naprykład, vyvučajucca mahčymaści adździaleńnia ad Danii, jość partyi, u jakich heta prapisana ŭ prahramie. Ale praces idzie vielmi pavolna. Častkova z-za taho, što pryblizna 60% biudžetu Hrenłandyi — heta «bloktilskud» — hrošy, jakija Danija i ES (chacia Hrenłandyja vyjšła ź ES) prosta dajuć Hrenłandyi.
Takuju dziru ŭ biudžecie nichto sabie nie moža dazvolić. Prablema niedachopu kvalifikavanych kadraŭ nie robić zadaču lahčejšaj».
Hrenłandcy bolš nie vajujuć z pryrodaj za svajo vyžyvańnie, choć žyćcio ŭ ich nie samaje prostaje. Umiejuć miascovyja žychary i adpačyvać, i, jak adznačaje biełaruska, baviać čas na vostravie vielmi raznastajna.
«Kali kazać pra rečy, što niazvykłyja dla Biełarusi — jeździać na sabakach, šmat palujuć, šmat vychodziać u mora parybačyć.
Tradycyjny hrenłandski vialiki pryjom haściej — kafiemik (kaffemik) — taksama adroźnivajecca ad zvyčajnaha, bo doŭžycca pałovu dnia, a hości prychodziać na niekatory čas: baviać čas, častujucca i… sychodziać. Častkova hety vyklikana i nieabchodnaściu — žytło hrenłandcaŭ časta nie vielmi vialikaje, a siabroŭ, rodzičaŭ i znajomych zaŭsiody šmat».
Toje, što Iłulisat znachodzicca za Palarnym kruham, biełarusku nie vielmi turbuje.
«Tut z kanca listapada pa 13 studzienia nie ŭzychodzić sonca. Heta nie tak strašna, u Minsku taksama ŭzimku možna miesiac sonca nie bačyć.
Dla mianie ciažejšym byŭ palarny dzień, bo voś heta było niešta sapraŭdy niazvykłaje. A tempieratura ŭ -30 ℃ prosta patrabuje jašče adnoj pary štanoŭ. I ciarpieńnia».
Siarod rečaŭ, jakich joj nie staje na vostravie, dziaŭčyna nazvaje ekałahičnuju adkaznaść.
«Ja była niepryjemna ździŭlenaja, što kanalizacyja vyviedzienaja ŭ mora prosta tak, absalutna biez ačystki. Kaniečnie, kali hetaja kanalizacyja naohuł isnuje ŭ horadzie.
Što śmiećcie tolki-tolki pačali sartavać, i toje tolki ŭ bujnych haradach, a tak jaho prosta spalvajuć».
Napeŭna najbolšaja ekzotyka na vostravie — heta sami biełarusy. Biełaruska čuła ad kaleh ź inšych haradoŭ tolki pra adnaho suajčyńnika, jaki pracuje stamatołaham, ale sama ź im dahetul nie paznajomiłasia.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Płanujem pracavać na ziamli»: žančyna ŭ 53 hady pierajechała z Łatvii ŭ Biełaruś. Ci raźličvaje jana na biełaruskuju piensiju?
Prymać duš treba, siedziačy na ŭnitazie, a hiniekołah prapanuje ŭkałoć botaks. Biełarusku ździŭlaje žyćcio ŭ Paŭdniovaj Karei
«Šviedy — heta biełarusy, u jakich atrymałasia». Biełaruska raskazała, jak Šviecyja viartaje joj samaacenku
«Možna ŭziać aŭtamat i pierasiekčy miažu?» Pavuk spytaŭ u pamiežnikaŭ, ci zakonna rasijskija vojski ŭ 2022 hodzie pierajšli biełaruska-ŭkrainskuju miažu66
Kamientary
Ci to hety čałaviek idyjot, bo supiarečyć sabie, ci prosta nie ŭmieje vykazvać svaje dumki.