Ad žycharki Połackaha kniastva da šlachcianki časoŭ paŭstańnia Kalinoŭskaha — pahladzicie, jakija stroi šyje Kaciaryna Vadanosava FOTY
Kaciaryna Vadanosava pačała vyšyvać jašče ŭ rańnim dziacinstvie. U čatyry hady baviła čas, rasšyvajučy kvietki, namalavanyja maci na tkaninie. A ŭ škole pierakrojvała adzieńnie z humanitarnaj dapamohi pad siabie — na dvary byli 90-ja, hrošaj nie chapała, a modničać chaciełasia. Užo paźniej jaje zachapleńnie nabyło histaryčnaje adcieńnie — historyk pa adukacyi, Kaciaryna zahłybiłasia ŭ śviet rekanstrukcyj. Hetaje chobi pryviało jaje da adkryćcia ŭ Biełastoku ŭłasnaj škoły tradycyjnaha stroju, a ciapier i da piersanalnaj vystavy z 14 kamplektaŭ adzieńnia, maksimalna nabližanaha da taho, što nasili našy prodki ŭ minułym.
Paprasili Kaciarynu raskazać pra praces stvareńnia troch ź ich. Hetyja i inšyja stroi kožny achvotny zmoža pabačyć na vystavie ŭ horadzie Ciechanoŭcy na Padlaššy, jakaja adkryjecca 5 vieraśnia.
Stroj rańniesiaredniaviečny
— Kab jaho pašyć, było pierałapačana vielmi šmat krynic. Ahułam stvareńnie luboha stroju — heta ŭ pieršuju čarhu padrychtoŭka, hadziny vyvučeńnia dakumientalnych histaryčnych krynic (piśmovych, archieałahičnych, mastackich). I potym usio heta treba skampilavać dy abhruntavać pašpart kaściuma (kožny moj stroj maje svoj pašpart, i ja mahu skazać, adkul uziała toje ci inšaje rašeńnie).
Kankretna hety stroj pradstaŭlaje zamožnuju kryvičanku, žycharku Połackaha kniastva kanca XI stahodździa. Jon samy rańni pa chranałohii z taho, što ja rabiła. Ja, kaniečnie, nie mahu ŭ poŭnaj stupieni śćviardžać, što mienavita tak vyhladała žančyna ŭ Połacku ŭ toj čas: u nas niama nivodnaha poŭnaha zachavanaha kamplekta. Ale jość mietaličnyja artefakty, niekalki kavałkaŭ tkaniny, jakaja prykareli da ich, niejkija abryŭki załotnaj taśmy, kompleksy ŭpryhožvańniaŭ — na asnovie hetaha i mastackich krynic možna rekanstrujavać peŭny stroj.
Ja čaplałasia za luby abryvak infarmacyi, za kožnuju malupasieńkuju reč, jakuju niechta z archieołahaŭ kaliści prosta mimachodź apisaŭ.
Stroj składajecca z nastupnych elemientaŭ: nižniaja kašula, vierchniaja sukienka pa vizantyjskim uzory, hałaŭny ŭbor, nakidka-płašč — spadčyna bałtaŭ, a taksama aksesuary.
Hniozdaŭskaja łuńnica i šklanyja pacierki — kopii tych archieałahičnych skarbaŭ, jakija byli znojdzienyja na terytoryi raśsialeńnia kryvičoŭ. U ich hetyja aksesuary — prostyja kruhłyja zamknutyja kolcy, padviešanyja albo paasobku, albo ŭ niekalki šerahaŭ na załotnuju stužku.
Załotnaja stužka tut — moj honar: ja satkała jaje na doščačkach z šaŭkovych nitak, farbavanych uručnuju indyha. Takija stužački vieźlisia ź Vizantyi i byli vielmi papularnym tavaram. Vyrablać ich u nas pačali, chutčej za ŭsio, užo ŭ časy Jeŭfrasińni Połackaj, unučki Usiasłava Čaradzieja, jakaja, jak śviedčać krynicy, nie tolki adkryła skryptoryj i vučyła ludziej, ale taksama mieła tkackuju škołu. Mienavita tady na Biełarusi stali rabić załotnyja stužki.
Sukienka, nakidka i nižni ŭbrus (chustka) taksama farbavalisia mnoj uručnuju. Zamaŭlała tut tolki šklanyja pacierki, bo nie ŭmieju duć škło sama (paśmichajecca).
Stroj šlachcianki časoŭ paŭstańnia Kastusia Kalinoŭskaha
— Heta čorny, žałobny stroj, rekanstrukcyja vobrazu šlachcianki XIX stahodździa. Ja pačała z samaj padnahotnaj, ź bializny, tak što ŭ mianie tut majecca i nižniaja kašula, i pantałony, i harset, i krynalin. Źvierchu na apošni — spadnica z vaśmi mietraŭ bavoŭny, jakaja apranałasia, kab było jašče bolš pyšna.
Samy vierchni słoj — čornaja sukienka. Z azdoby tut tolki kaŭnier, plecieny na kakluškach, i bieły kaptur z vuallu. Tady było nie pryniata nasić ni srebra, ni zołata. Čaściej — žaleza, dreva, bujnyja ŭpryhožvańni, jakija paŭtarali formu kajdanoŭ — realny žalezny łancuh, jaki žančyny nasili na rukach u znak salidarnaści z tymi, chto byŭ zakatavany, aryštavany ci ŭ vysyłcy. Jašče byli mahčymyja broški i kułony ź simvałam paŭstańnia — z archaniołam Michaiłam, Pahoniaj i Arłom. Albo kryžy i pacierki z čornaha, pafarbavanaha dreva, škła i žaleza. Jakar, serca i kryž — simvał viery, nadziei i kachańnia.
Usio rabiłasia ź niekaštoŭnych materyjałaŭ, bo ŭsie darahija ŭpryhožvańni musili zdacca ŭ kasu ŭzajemadapamohi na paŭstańnie. Tolki ścipłaść, tolki salidarnaść i žałoba.
Ahułam raspaŭsiud čornych sukienak pačaŭsia z taho, što ŭ Varšavie była rasstralanaja hrupa studentaŭ, i tady hramadskaść anansavała žałobu. Ludzi stali chadzić u čornym, kab ušanavać pamiać tych, chto zahinuŭ za svabodu. Ź ciaham času hetaja moda raspaŭsiudziłasia pa terytoryi ŭsioj byłoj Rečy Paspalitaj i byłoha Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. I tryvała davoli doŭha, padčas paŭstańnia ŭ tym liku. Ale była zadušanaja paśla taho, jak zadušyli samo paŭstańnie.
Žančyn, jakija chadzili ŭ žałobie, mahli spynić na vulicach carskija žandary i zapatrabavać daviedku, što ŭ ich sapraŭdy chtości pamior. Kali ŭ tych jaje nie było, žančyn vieźli ŭ pastarunak, afarmlali štraf. Usio mahło skončycca kanfiskacyjaj majomaści i navat vysyłkaj. Ja ŭžo nie kažu pra toje, što my ciapier nazyvajem «sutkami».
Vielmi dziŭnym čynam historyja mody pierahukajecca z tym, što my, naprykład, nazirali ŭ 2020 hodzie, kali stała niebiaśpiečna chadzić u biełych i čyrvonych kolerach. Tady niebiaśpiečnym byŭ čorny. Ale ŭsie nasili jaho, navat maleńkija dziaŭčynki. Navat lalki vypuskalisia ŭ sukienkach čornaha koleru.
Darečy, krynalin tut taksama nie tolki pra daninu modzie. Žančyny byli paŭnavartasnymi ŭdzielnicami paŭstańnia: jany mahli być suviazistkami, pastaŭščycami zbroi, praduktaŭ i hetak dalej. I ŭsio heta zručna było chavać pad spadnicaj.
Tradycyjny maładziečanski stroj
— Maładziečanski — heta moj ulubiony tradycyjny stroj na siońniašni momant. Ja naradziłasia ŭ Minsku i bolšuju častku žyćcia pražyła tam, ale maja babula pachodzić z-pad Maładziečna. Jana naradziłasia jašče padčas Pieršaj suśvietnaj vajny.
Ad babuli mnie zastaŭsia tolki kavałak jaje kašuli — piaredniaja častka. Zachavaŭšy pamiery i formu vyšyŭki, ja zrabiła jaje rekanstrukcyju.
I potym dapasavała ŭsie inšyja elemienty: kaptur (taki hałaŭny ŭbor z vuškami), bahata azdobleny harset, pašyty pa tahačasnaj modzie, spadnicu i fartuch.
Zvyčajna, kali ludzi kažuć pra biełaruski tradycyjny stroj, to ŭjaŭlajuć niešta ŭ bieła-čyrvona-čornych kolerach. Niešta, jak pašyty mnoj kalinkavicki stroj — tam usio bahataje, u mianie na jaho pajšoŭ hod pracy. Takoje adzieńnie robić z žančyny niešta statuarnaje, maštabnaje.
Tut ža — Paniamońnie. Bolš strymanyja, šlachietnyja kolery: bieły, sini, piasčany, terakotavy, błakitny.
«Bol nikoli nie źnikaje». Kaciaryna Vadanosava — pra žyćcio paśla raku i źmieny, jakija ciažka pryniać
Top niebanalnych padarunkaŭ na lubuju nahodu ad biełaruskich majstroŭ
Jak kambinavać rečy z nacyjanalnymi matyvami z sučasnymi? Idei ad modnych biełarusak i biełarusaŭ
Pryłady ź biełaruskaha Paazierja — najstaražytniejšyja va Uschodniaj Jeŭropie śviedčańni apracoŭki voŭny
Łukašenkaŭcy ŭpieršyniu za doŭhi čas pakazali Viktara Babaryku19
Kamientary
Ničoha dziŭnaha .
Chutka za huk " he " budziem atrymoŭvać
" sutki " za sutkami .