Як праходзілі перамовы, што прывялі да самага буйнога абмену зняволенымі з часу халоднай вайны
Журналістам CNN атрымалася пагаварыць з тузінам афіцыйных асоб ЗША, якія падзяліліся некаторымі абставінамі доўгага шляху да рэалізацыі абмену зняволенымі.
CNN піша, што адміністрацыя Байдэна на працягу многіх гадоў дамагалася вызвалення былога марскога пехацінца Пола Уілана, які быў затрыманы ў 2018 годзе па абвінавачанні ў шпіянажы і прысуджаны да 16 гадоў зняволення.
У студзені 2023 года супрацоўнікі амерыканскай разведкі сустрэліся са сваімі расійскімі калегамі ў неназванай трэцяй краіне, каб прапанаваць абмяняць Уілана на двух расійскіх грамадзян, якія ўтрымліваюцца ў Славеніі. Расія чарговы раз адхіліла гэтую прапанову. Адмова была і ў сакавіку таго ж года ў тэлефоннай размове з дырэктарам ЦРУ Уільямам Бернсам.
У тым самым месяцы расійскія спецслужбы арыштавалі журналіста The Wall Street Journal Эвана Гершковіча за шпіянаж. Цяпер рускія, якія звычайна імкнуцца да парытэту ў сваіх здзелках, хацелі атрымаць наўзамен два высокакаштоўныя аб'екты.
Але праблема ў тым, што ў амерыканцаў не было каго прапанаваць. Адміністрацыя Байдэна ўжо абмяняла ў снежні 2022 года свайго самага каштоўнага расійскага зняволенага, гандляра зброяй Віктара Бута на баскетбалістку Брытні Грайнер. Чыноўнікі пачалі шукаць па ўсім свеце расійскіх зняволеных, займаючыся ціхай дыпламатыяй з саюзнікамі, каб знайсці іншыя аб'екты для заключэння здзелкі.
У лістападзе 2023 года супрацоўнікі ЦРУ ў Маскве прапанавалі абмяняць чатырох расійскіх зняволеных, якія знаходзіліся ў Нарвегіі, Польшчы і Славеніі, на Уілана і Гершковіча.
Але Расія адхіліла гэтую прапанову. Амерыканскаму боку стала зразумела, што Маскве патрэбны Вадзім Красікаў. Ніхто іншы яе не задаволіць.
Прыцягненне немцаў на свой бок
Такім чынам, ключом да здзелкі стала здольнасць прэзідэнта Байдэна пераканаць канцлера Германіі Олафа Шольца вызваліць Красікава. Урад ЗША, працуючы праз разведку, Дзярждэпартамент і Раду нацыянальнай бяспекі, павінен быў пераканаць урад Германіі абмяняць яго.
Былі яшчэ таемныя перамовы, якія вяліся па сакрэтным канале ЦРУ. Ён ужо шмат гадоў выкарыстоўваецца для вядзення далікатнай дыпламатыі з Масквой. У час некаторых перамоваў вялася размова аб магчымым вызваленні Аляксея Навальнага ў абмен на Красікава.
На сустрэчы G7 у красавіку 2023 года Блінкен выказаў ідэю аб перадачы Красікава міністру замежных спраў Германіі Аналене Бербок. Але тая, па словах амерыканскага чыноўніка, падзялілася з Блінкенам сваімі асцярогамі, у тым ліку меркаваннем, што Навальны пасля абмену зноў вернецца ў Расію.
На працягу ўсяго 2023 года афіцыйныя асобы ціха працавалі над тым, каб нямецкі ўрад пагадзіўся вызваліць Красікава. У перамовах былі задзейнічаны прэзідэнт ЗША Джо Байдэн і віцэ-прэзідэнт Камала Харыс.
Байдэн узняў гэтае пытанне ў размове з Шольцам у студзені 2024 года, а затым у лютым падчас сустрэчы ў Авальным кабінеце. Па словах прадстаўніка адміністрацыі, на той момант амерыканскія чыноўнікі лічылі, што здзелка мае ўсе шанцы адбыцца.
На сустрэчы ў Авальным кабінеце, па словах высокапастаўленага прадстаўніка адміністрацыі, «канцлер Шольц адказаў прэзідэнту: «Дзеля вас я зраблю гэта». «Затым прэзідэнт павярнуўся да Джэйка (Саліван, дарадца па нацыянальнай бяспецы ЗША — НН) і сказаў: «Зрабі гэта», — сказаў чыноўнік.
Смерць Навальнага
Пасля той лютаўскай сустрэчы Саліван рэгулярна перадаваў у Берлін спісы рускіх, якіх можна было б абмяняць. Але планы парушыла смерць Навальнага 16 лютага 2024 года.
Навіна прыйшла ў першыя гадзіны Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы, і гэта паставіла ўсё пад пагрозу.
Камала Харыс, якая была на канферэнцыі, завяршыўшы запланаваную сустрэчу з Олафам Шольцам, папрасіла ўсіх супрацоўнікаў пакінуць пакой для правядзення «абмежаванай двухбаковай сустрэчы». Падчас размовы сам-насам Харыс змагла націснуць на Шольца, падкрэсліла, што вызваленне Красікава будзе мець вырашальнае значэнне для заключэння здзелкі.
Пасля смерці Навальнага Джэйк Саліван даручыў сваёй камандзе скласці спісы людзей, якія могуць уяўляць цікавасць для Германіі.
Па словах амерыканскага чыноўніка, спіс быў складзены ў канцы сакавіка 2024 года. У красавіку прэзідэнт Байдэн накіраваў ліст Шольцу, і ў пачатку чэрвеня немцы нарэшце пагадзіліся вызваліць Красікава.
Ключавым момантам, паводле слоў некалькіх амерыканскіх чыноўнікаў, было ўключэнне ў спіс Уладзіміра Кара-Мурзы і яшчэ сямі расійскіх палітвязняў.
Масква згодная
ЗША прыйшлося ўгаворваць не толькі Германію. Яшчэ ў Мюнхене Харыс папрасіла аб сустрэчы з прэм'ер-міністрам Славеніі Робертам Голабам. Паводле слоў прадстаўніка Белага дома, галоўнай мэтай гэтай сустрэчы было аказанне ціску на прэм'ер-міністра, каб ён дабіўся вызвалення двух расійскіх грамадзян, якія знаходзяцца пад вартай у Славеніі.
Прэзідэнт ЗША таксама аказваў ціск на славенцаў. Літаральна за некалькі хвілін да абвяшчэння аб завяршэнні сваёй кампаніі 2024 года, Байдэн патэлефанаваў прэм'ер-міністру Славеніі, каб заклікаць яго давесці здзелку да фінішнай рысы.
У канцы чэрвеня 2024 года супрацоўнікі ЦРУ правялі сакрэтную сустрэчу з афіцэрамі расійскай разведкі ў неназваным блізкаўсходнім горадзе, каб прадставіць новую прапанову аб магчымым абмене зняволенымі. На гэты раз ЦРУ прапанавала ўключыць у спіс Вадзіма Красікава. Узамен на кілера амерыканцы хацелі атрымаць былога марскога пехацінца Пола Уілана і журналіста Эвана Гершковіча.
Расійскія чыноўнікі вярнуліся з гэтай прапановай у Маскву. У пачатку ліпеня ў тэлефоннай размове з дырэктарам ЦРУ Уільямам Бернсам расійскі бок паведаміў амерыканцам, што ў прынцыпе згодны на здзелку, але канкрэтныя дэталі яшчэ трэба ўдакладніць.
17 ліпеня Масква афіцыйна прыняла ўмовы, перадаўшы свой адказ ЦРУ і паклаўшы пачатак найбуйнейшаму з часоў халоднай вайны абмену зняволенымі. Гэта было надзіва хуткае завяршэнне шматгадовых карпатлівых перамоваў паміж ЗША і больш чым паўтузінам краін.
Пасол ЗША ў Турцыі Джэф Флэйк сказаў, што ў апошнія некалькі тыдняў існаваў пастаянны страх, што дамова можа сарвацца, асабліва з улікам вялікай колькасці дэталяў абмену і колькасці ўдзельнікаў.
«Мы проста баяліся, што якая-небудзь уцечка сапсуе ўсё», — сказаў Флэйк у інтэрв'ю CNN з Турцыі. Паводле слоў пасла, яго прыцягнулі да працы «ўсяго пару тыдняў таму», калі абмен набліжаўся да завяршальнай стадыі. «Пра гэта ведалі вельмі і вельмі нямногія», — адзначыў пасол.
Байпол назваў імёны магчымых забойцаў Андрэя Зельцара. І заявіў, што сілавіка «Нірвану» застрэліў свой жа6
Каментары