«Не варта да смерці гуляць у моцнага чалавека». Крысціна Дробыш — пра агучку дзіцячых кніг, працу на ТБ і антыдэпрэсанты
«Дзеці называюць мяне мышкай Пік-Пік», — дзеліцца Крысціна Дробыш, заснавальніца праекта агучкі дзіцячых кніг «Кніжны воз». «Наша Ніва» пагутарыла з ёй, пра тое, як гісторыі пра паноў Кубліцкага ды Заблоцкага сталі для яе схованкай і чаму ў антыдэпрэсантах няма нічога страшнага.
«Слухачка напісала: на вашым сумленні з’явілася яшчэ адно беларускамоўнае дзіця»
«Наша Ніва»: Актрыса, тэлевядоўца — як вы зараз ідэнтыфікуеце сябе?
Крысціна Дробыш: Не ведаю, я ўжо не актрыса і яшчэ не цалкам вядоўца. Напэўна, самае дакладнае — сказаць, што я стваральнік аўдыякніг.
«НН»: З чаго для вас пачаўся праект па агучцы кніг «Кніжны воз»?
КД: Мы яго стварылі разам з [распрацоўшчыкам] Міхасём, нас звёў агульны знаёмы. Менш чым праз месяц пасля таго, як пачаліся падзеі 2020 года, Міхась мне напісаў: маўляў, я хачу рабіць аўдыякніжкі, але не ведаю як. Адказала, што я ведаю як і магу дапамагчы. Вырашылі — чаму б і не?
Да гэтага я не пісала аўдыякніжкі, толькі агучвала рэкламы і кіно. Першай кнігай, якую я запісала, была «Мышка Пік-Пік». Усё так і пачалося, чыста на энтузіазме. І мы нават падумаць не маглі, што гэта разрасцецца ў нешта вялікае і мы створым такую колькасць кніг (цяпер іх каля 50), але хацелася ў глыбіні душы, каб гэта было патрэбна не толькі нам.
«НН»: Збольшага гэта дзіцячыя кнігі?
КД: Так, мы пачыналі гэта як дзіцячы праект, бо, прынамсі для мяне, вельмі не хапала дзіцячых аўдыякніг. Было шмат размоў пра тое, што дзіцячых казак цяпер зусім няма, ёсць хіба што беларускія народныя казкі ў савецкім выданні. Але ж насамрэч ёсць вельмі шмат казак беларускіх аўтараў, твораў сусветнай літаратуры ў перакладзе на беларускую мову, якія былі выдадзеныя мінімальным накладам у 200-250 асобнікаў, а некаторыя нават і не былі надрукаваныя. У нас зараз сабраўся даволі вялікі спіс на агучку, і гэта таксама кажа пра тое, што беларускамоўных дзіцячых кніг існуе чытаць — не перачытаць колькі.
Дзеці — досыць шырокае паняцце, ёсць дзеці ранняга падлеткавага ўзросту і іншых катэгорый. Потым высветлілася, што шмат нашых аповедаў цікавыя і дарослым: напрыклад, у нас з’явіўся Шэрлак Холмс, які для мяне — літаратура па-за ўзростам, прычым гэта сусветна прызнаная літаратура, вельмі якасная і ў шыкоўным перакладзе.
«НН»: Які персанаж вам самой найбольш запаў у душу?
КД: Перш за ўсё, паны Кубліцкі і Заблоцкі, гэта адна з маіх улюбёных кніг (размова пра твор Пятра Васючэнкі «Жылі-былі паны Кубліцкі і Заблоцкі». — НН). Яна была вельмі рызыкоўнай па агучцы, бо вырашыла зрабіць яе ў два галасы, каб яны падхоплівалі адзін аднаго. Працы было вельмі шмат, але выйшла так файна і смачна, што цяпер для ўзняцця настрою я часам проста пераслухоўваю некаторыя главы.
Яшчэ мы агучвалі Віня-Пыха, і там слухачы адзначаюць Парсючка, а для мяне яшчэ застаўся ў памяці Алег Гарбуз, які агучваў самога Віня-Пыха. Цяпер, калі слухаю Алега ў жыцці, заўсёды чую Віня-Пыха.
Але, напэўна, самым знакавым персанажам стала акурат «Мышка Пік-Пік». Слухачы расказвалі, што хтосьці з дзяцей, ведаючы, што гэта мой голас, называе мяне не Крысцінай, а мышкай Пік-Пік. Гэтая кніга больш за два гады знаходзіцца ў топ-5 ці топ-10 праслухоўванняў «Кніжнага воза».
«НН»: Як вам удалося пераключыцца з больш дарослага аўдыякантэнту на дзіцячыя творы?
КД: Мая праца ў агучцы якраз пачалася з дзіцячых галасоў. Гэта была агучка мультфільма, і доўгі час я працавала з дзіцячымі галасамі, і толькі недзе праз год я нешта агучыла ўласным голасам. Але ж аўдыякнігі — гэта іншы від гукавага спорту. Мне была цікавая дзіцячая тэма, там ёсць дзе разгарнуцца і з чым пагуляць, можна знайсці безліч персанажаў. Таксама гэта было для мяне галасавой трэніроўкай, шанцам пашырыць свой дыяпазон і спазнаць свае магчымасці.
І дзеці — гэта самы шчыры твой ацэньшчык, або ім падабаецца, або не. Калі ім не спадабаецца, так і скажуць, а калі ім падабаецца, яны вішчаць ад захаплення. Таму гэтая праца стала для мяне сур’ёзным выклікам. Чаму не? Адзін раз жывем.
Яшчэ хацела б адзначыць, што шмат чаго ў нас пачынаецца з дзяцінства, у тым ліку і захапленне нейкімі рэчамі ці падзеямі. І калі нам удасца хаця б у некалькі маленькіх чалавекаў закласці добрыя асацыяцыі з беларускай мовай і літаратурай, закласці тры-пяць беларускіх словаў, калі гэта застанецца ў галаве дзіця і яно будзе так успрымаць беларускую мову і літаратуру, тады, я лічу, жыццё пражытае не дарма.
«НН»: Што па водгуках?
КД: Яны вельмі класныя. Мы стваралі гэта не для таго, каб атрымаць падзяку, але мяне вельмі цешыць усё тое, што пішуць людзі. Адзін з маіх любімых каментаў — гэта калі слухачка напісала: маўляў, на вашым сумленні з’явілася яшчэ адно беларускамоўнае дзіця. Для мяне бясцэнна, калі дзіцяці ўпершыню прысніўся сон на беларускай мове ці калі дзякуючы казкам дзіця вывучыла хаця б некаторыя беларускія словы. Радуе, што больш чым за два гады мне асабіста не прыляцела ніводнай прэтэнзіі за беларускую мову.
«НН»: Вы ж і самі выхоўваеце беларускамоўнае дзіця.
КД: Так, яму сем гадоў. Размаўляе на рускай і беларускай, вучыць польскую і англійскую. Адмыслова здабываю яму беларускамоўныя дзіцячыя кніжкі, шмат такіх кніжак прывезла з Беларусі, ён іх чытае. А яшчэ ён таксама слухае «Кніжны воз», але не заўсёды разумее, што гэта мама чытае.
«НН»: Наколькі складанае гэтае выхаванне?
КД: Вельмі няпростае, тым больш што ў мяне рускамоўныя бацькі. Калі сама расцеш у беларускамоўным атачэнні, гэта прасцей, бо робіцца натуральным. Беларуская мова шчыльна з’явілася ў маім жыцці не з дзяцінства, я яе вывучала, па сутнасці, як замежную. Нешта вучыла ў школе і ў Акадэміі мастацтваў, але, калі судакранулася з беларускай мовай падчас агучак, зразумела, што ні халеры пра яе не ведаю.
Для дзяцей у нас вельмі мала зроблена, у Беларусі было складана знайсці добры падручнік ці пропісы на беларускай мове і мала хто займаўся такімі рэчамі. Калі і знаходзіла нешта такое ў якім «Белсаюздруку», то гэта была каляровая вокладка і штосьці шэрае і незразумелае ўнутры. Глядзіш і думаеш: «Божачкі, як гэта можа заахвоціць?» Апошнім часам пачалі выходзіць розныя размалёўкі і падручнікі, але гэтага, на жаль, мала.
Думаю, ні для кога не сакрэт, што беларускамоўныя групы ў садку — гэта нешта вельмі ўмоўнае. Тое самае было і ў нас. Прыносіла туды класныя беларускамоўныя кніжкі, але выхавацелькі размаўлялі па-руску.
Няма дзе выхоўваць па-беларуску, толькі дома, і тое гэта барацьба: дзіця знаходзіцца ў рускамоўным асяроддзі, а потым прыходзіць дахаты і з ім бацькі гутараць па-беларуску.
«Ты адзін, у цішыні толькі твой голас і гісторыя — гэта бясцэнна»
«НН»: «Кніжны воз» для вас — крыніца натхнення?
КД: Адназначна. Для мяне гэта і натхненне, і месца, дзе можна разгарнуцца. Ты бачыш, што людзям, у тым ліку маленькім, гэта патрэбна, а дарослыя знаходзяць у гэтым нейкае суцяшэнне і тэрапію. Гэта натхняе яшчэ болей, гатовая круглымі суткамі агучваць, пакуль не здохнуць звязкі.
А яшчэ гэта схованка ад усіх падзей. Калі ты прыходзіш да мікрафона, ты не можаш у гэты час чытаць навіны і размаўляць з людзьмі, ты застаешся сам-насам з нейкай цёплай гісторыяй. Ты адзін, у цішыні толькі твой голас і гісторыя — гэта бясцэнна, гэта лекуе. Таксама гэта і свабода, бо ты чытаеш кнігу і разумееш, што было б класна яе зрабіць вось так. Гэта рызыкоўна, можа быць занадта складана і не спрацаваць, але гэта цікава.
«НН»: Вы адна з вядоўцаў у тэлепраекце «Трэба пагаварыць». Што ён для вас значыць?
КД: Напэўна, гэта чарговы выклік для мяне самой, бо не лічу сябе тэлевядоўцай і не зусім разумею, як працуюць тэлевізійныя механізмы. У выпадку з кніжкамі адчуваю глебу пад нагамі і магу рухацца, а тут яшчэ боўтаю ножкамі ў паветры.
Перш за ўсё гэта спроба прагаварыць. Зразумела для сябе ў нейкі момант, што навокал могуць адбывацца вялікія рэчы, і часам нават тое, што здаецца табе банальным, простым і відавочным, трэба прагаварыць. Тады яно неяк іначай структуруецца ў галаве, становіцца трошкі лягчэй і больш зразумела. Для мяне праект — спроба ператварыць у словы той стос праблем і болю, што назбіраўся ў нас за апошні час.
Гледзячы на фідбэк, разумею, што праект шмат каму дапамагае. Не ўсе гатовыя гаварыць пра набалелае і слухаць пра яго, бо часам тое, што гэта адгукаецца ўнутры, а ты не хочаш капаць, выклікае гнеў. Магчыма, праект — гэта яшчэ і спроба натхніцца не нейкае выйсце з сітуацыі, бо мы ўсе цяпер эмацыянальна цяжкія.
«НН»: Якія яны — гэтыя эмоцыі, з якімі судакранаецца праект?
КД: У нас вельмі розныя тэмы, жаночыя, але і не толькі. Гэта і пачуццё віны за тое, што недаціснулі, і чаканне палітвязняў, тэмы ідэнтычнасці, жыццёвых ідэалаў і абясцэньвання таго, што робіш. То-бок гэта агульначалавечыя тэмы, якія абвастрыліся пасля 2020-га, але існавалі і раней. Напрыклад, кожны дзень мы сутыкаемся з тым, што бацькоўства і мацярынства — гэта не ружовыя поні, што існуе хатні гвалт і спрэчкі ў сям’і праз палітыку і розныя погляды на жыццё. Гэта ёсць у кожнага і не ўсе гатовыя гэта абмяркоўваць, але часам гэта важна.
«НН»: Чым вам яшчэ хацелася б зараз заняцца?
КД: У мяне яшчэ безліч незапісаных кніг. Яшчэ раскажу пра супольны праект з audiobooks.by — гэта прыватная ініцыятыва, якая перарасла ў досыць буйны каталог аўдыякніг. Мы пасябравалі і вырашылі — чаму б не зрабіць так, каб кнігу прачыталі простыя людзі, а не акцёры агучкі?
На валанцёрскіх пачатках мы разгарнулі праект, у якім цяпер удзельнічае больш за 100 чалавек, якія дасылалі нам свае запісы. Склалі невялічкія інструкцыі для людзей пра тое, як больш-менш якасна запісаць гук, давалі фідбэк па вымаўленні на кожны запіс. Нашыя два рэдактары адслухалі кожны запіс, шмат у каго было па два дублі. І цяпер мы на стадыі, калі збіраем усё гэта ў агульную кнігу, і яна сапраўды народная, бо агучваем мы «Мову 404» Аліны Нагорнай. Гэтая кніга створаная з аповедаў простых беларусаў пра тое, як іх прыгняталі за беларускую мову, і агучаная таксама простымі беларусамі. Спадзяюся, што цягам месяца-двух мы нарэшце выдадзім яе.
Вось такія праекты мне б хацелася рабіць. У фідбэку людзі пісалі, што для іх было вельмі важна запісаць гэтую маленькую гісторыю, як гэта было для некаторых складана. Гэта ўразіла людзей, спадабалася ім і натхніла некаторых на стварэнне сваіх праектаў.
«Не варта да смерці гуляць у моцнага чалавека»
«НН»: Вы расказвалі раней, што для вас тэма ментальнага здароўя — вельмі важная. Чаму?
КД: Заўсёды думала, што я вельмі моцны чалавек, бо я ж актрыса, спецыялізуюся на тым, каб гвалціць сваю псіхіку і пры гэтым заставацца нармальным чалавекам. Але ў 2020-м я зазнала калейдаскоп эмоцый, якіх не ведала раней. Была пэўная, што ў мяне хопіць уласных рэсурсаў, каб выцягнуць гэта ўсё, заставацца маці, актрысай і грамадзянкай. Аднак у нейкі момант зразумела, што не, мая эмацыйная частка перастала паддавацца аналізу, разуменню і кантролю.
У такім стане ты не можаш рабіць нічога, не можаш быць нармальнай маці і рабіць праекты. Адзінае, што ты робіш — змагаешся з самім сабой, каб трымаць сябе ў руках, і гэта вельмі цяжка. Разумееш, што можаш толькі звярнуцца да спецыяліста, каб ён трошкі дапамог табе расставіць думкі слушна ў галаве, каб ты мог штосьці рабіць.
Таму я звярнулася і да спецыяліста, і да антыдэпрэсантаў, і нічога ў гэтым кепскага не бачу. Гэта дапамагае мне ва ўсім разабрацца і рабіць тое, што раблю.
Гэта вельмі важна, бо можна не заўважыць, як ты вар’яцееш. Веру, што беларусы вельмі моцныя і на ўласных рэсурсах ты шмат можаш, але, калі адчуваеш, што не ўсё ў парадку, не варта да смерці гуляць у моцнага чалавека.
Мая добрая знаёмая, псіхатэрапеўтка, мяркуе, што пасля 2020 года вельмі мала людзей могуць вынесці ўсю тую эмацыйную нагрузку на ўласных рэсурсах.
«НН»: То-бок вы пакутавалі на дэпрэсію?
КД: Не, клінічная дэпрэсія — трошкі іншая гісторыя. Мне было дастаткова, калі мне проста хтосьці дапамог пераасэнсаваць эмоцыі, вось і ўсё. Раней гэта ў мяне выходзіла самастойна як частка штодзённага рытуалу, а тут у мяне перастала атрымлівацца, эмоцыі накрывалі, а я не паспявала іх асэнсаваць. З дапамогай псіхолага і антыдэпрэсантаў мне ўдалося проста суцішыць вастрыню эмоцый і разабраць усё па палічках.
Абсалютна пра гэта не шкадую, найвыдатнейшы досвед. Тое, што мне ўдалося выжыць у Беларусі, пакуль я там была, і тое, што магу рабіць цяпер, — гэта ў вялікай ступені дапамога сяброў-псіхатэрапеўтаў і прэпаратаў.
«НН»: Тэма псіхічнага здароўя ў нас пакрытая стэрэатыпамі?
КД: Вельмі. Добра, калі людзі не жагнаюцца пры слове «псіхатэрапеўт». Калі прапануеш пайсці на сеанс, у цябе пытаюцца: я што, хворы? Ёсць яшчэ адно пытанне: а што я яму, псіхолагу, скажу? А калі яшчэ і згадаць антыдэпрэсанты, то гэта ўсё, ты гародніна ў кроку ад псіхбальніцы, але не!
Шмат хто яшчэ і маўчыць пра гэта. Я іх разумею, ты ж не напішаш у інсце ў сторыс «А я сёння пачынаю прымаць антыдэпрэсанты!». Але сказаць пра тое, што ты іх прымаеш, не страшна.
Неяк на адным сазвоне ў зуме хтосьці задаў пытанне, хто тут прымае антыдэпрэсанты, і руку паднялі ўсе. Як высветлілася, усе мы там былі, але ніхто пра гэта асабліва не гаворыць, хтосьці саромеецца.
Але мы прайшлі столькі сцэнароў галівудскага кіно пра трындзец, што дзіўна, што нам хапае толькі антыдэпрэсантаў і псіхатэрапеўтаў.
Любы псіхатэрапеўт скажа замыленую фразу, што спачатку трэба ўратаваць сябе, каб потым уратаваць таго, хто побач. У адной праграме я сказала, што самае галоўнае, што трэба не прапусціць у сваім жыцці — гэта сваё ўласнае жыццё. Ні адной навіны вы не прапусціце, усё роўна усе вас знойдуць. Але тваё жыццё — гэта тваё жыццё, дык і жыві яго.
Не кажу, што трэба кінуць усё і танчыць, але варта неяк сябе вывучаць і сябе ратаваць у першую чаргу. Калі ты жывеш дзеля таго, каб ратаваць іншых, дык захавай сябе, каб у цябе былі сілы. Ніхто не пражыве жыццё чалавека за яго, толькі ён сам.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары
Ды і на працягу 300 гадоў былі паўстанні і іншы супраціў.