«Цяпер я разумею, якім быў дурнем». «Тэрапія не адразу дае эфект». Чатыры рэальныя беларускія гісторыі пра дэпрэсію
Дагэтуль лічыце дэпрэсію выдумкай гультаёў? Гэтыя гісторыі пераканаюць вас, што ўсё не так. І, спадзяемся, дакажуць, што цярпець дэпрэсію не варта.
«У грудзях адчувалася туга і было адчуванне, быццам галаву сціскае ланцуг. Хацелася памерці»
39-гадовы Сцяпан хварэе на дэпрэсію ўжо шмат месяцаў. Неяк ён заўважыў, што часта знаходзіцца ў стане, калі нічога не хочацца і ні ў чым не бачыш сэнсу. У мужчыны вольны працоўны графік, і ён мог днямі «ляжаць і шкадаваць сябе за сваю нікчэмнасць», але ў той час яшчэ быў здольны праяўляць агрэсію: крычаў на блізкіх, быў вельмі нервовы і ўсім незадаволены.
Але з цягам часу хвароба стала больш сур’ёзнай: «Аднойчы ў мяне быццам скончыліся сілы, я проста злёг і не мог падняцца, толькі каб паесці і схадзіць да прыбіральні. У галаве былі думкі пра бессэнсоўнасць жыцця ўвогуле, успаміны пра крыўдныя падзеі са свайго жыцця. Думкі быццам былі вельмі гучнымі і хацелася іх прыпыніць, у грудзях адчувалася туга і было адчуванне, быццам галаву сціскае ланцуг. Хацелася памерці».
Некалькі разоў мужчына шукаў у інтэрнэце псіхатэрапеўтаў, але яму было шкада грошай і страшна звярнуцца па дапамогу. У выніку, калі беларус прыйшоў у паліклініку па іншыя справы, ён заадно вырашыў звярнуцца да паліклінічнага спецыяліста. І гэта вельмі добра, бо ён натрапіў на кваліфікаванага доктара з псіханеўралагічнага дыспансера.
Сцяпан успамінае, што на першай сесіі ў псіхатэрапеўта вельмі хваляваўся і не меў сіл на гутарку. Але спецыялістка добра спрацавала, прызначыла яму тэставанне ў псіхолага і выпісала антыдэпрэсант.
Прэпарат спачатку падзейнічаў, але потым мужчыне пагоршала, давялося павялічыць дазіроўку і дадаць яшчэ адны лекі.
Тады, расказвае Сцяпан, ён «паляцеў»: «Мой настрой кардынальна змяніўся, мне стала ўсё цікава — хадзіць, дыхаць, слухаць, чытаць, камунікаваць з людзьмі навокал.
Здараюцца яшчэ даволі працяглыя апатычныя эпізоды, але нават тады я адчуваю сябе жывым. Не грызу сябе, а фантазірую і адпачываю».
Толькі нядаўна мужчына звярнуўся да псіхолага, але разумее, што тэрапію варта было пачаць раней. Расказвае, што
лекі вяртаюць у норму працэсы ў мазгу, але ж за час дэпрэсіі шкодзіцца яшчэ і свядомасць, і вось яе трэба вяртаць з дапамогай псіхатэрапіі. Таксама, кажа беларус, яму вельмі дапамагае наведванне групы падтрымкі для людзей з дэпрэсіяй, якую ён знайшоў праз сацсеткі.
Родныя Сцяпана паставіліся да яго дыягназу з разуменнем, а вось
сам мужчына зразумеў, што для яго самога тэма дэпрэсіі была стыгматызаваная: «Быццам хварэць на дэпрэсію сорамна і мужык сам мусіць справіцца з такою лухтой. Цяпер я разумею, якім быў дурнем, што прымушаў сябе трываць гэтае невыноснае пекла».
Тым, хто знаходзіцца ў падобным стане, беларус раіць як мага хутчэй звярнуцца да спецыяліста, бо чым больш чалавек застаецца без лячэння, тым цяжэй змагацца з хваробай.
Наведаць спецыяліста ў дзяржаўнай паліклініцы можна бясплатна ці за сімвалічныя грошы (калі жадаеце лячыцца не пад сваім імем), можна пайсці і да прыватнага псіхолага, псіхатэрапеўта ці псіхіятра (першыя два спецыялісты займаюцца псіхатэрапіяй, апошнія два спецыялісты маюць права выпісаць вам антыдэпрэсанты — «НН»).
«Людзі не могуць зразумець тое, што гэта не лянота, а вельмі складаная хвароба праз незразумелыя да канца і вельмі складаныя біяхімічныя працэсы ў мазгу»
25-гадовы Крысціян Шынкевіч зараз жыве ў Польшчы. Мужчына згадвае, што ўпершыню пабачыў у сябе сімптомы дэпрэсіі каля 10 гадоў таму, калі вучыўся ў 10 класе: «Было складана ўстаць з ложка, вучыцца, поўнасцю адсутнічала матывацыя, не мог сканцэнтравацца ці запомніць нешта ў школе. Не мог выходзіць гуляць з сябрамі, а калі выходзіў, не вельмі хацелася размаўляць з імі. Вельмі лёгка крыўдзіўся праз дурасці, і амаль увесь час адчуваў унутраны боль і ціск у грудзях. Часам мог проста ляжаць, глядзець у столь і плакаць, пакуль ніхто не бачыць. Скардзіўся на дробязь, не сачыў за сабой, часам нават здавалася, што ўсё навокал нерэальнае».
Першы паход да псіхатэрапеўта ў Крысціяна не склаўся. Хлопцу сказалі, што ў яго вегетасасудзістая дыстанія — парушэнне, якое заходняя медыцына ўвогуле не лічыць хваробай. І прапісалі фенібут, які Шынкевіч называе плацэба.
У верасні 2015 года хлопцу стала горш: ён страціў магчымасць спаць, вучыцца і выходзіць з дому, расказвае, што не хацелася нават існаваць, што клапаціўся пра ўсё магчымае і баяўся без прычыны. Тады ён зноў пайшоў да псіхатэрапеўта, дзе атрымаў свой першы антыдэпрэсант — параксецін. Праз пару тыдняў Крысціян адчуў уплыў лекаў: палепшалі сон і настрой, зніклі напружанасць і страх, вярнулася здольнасць вучыцца, працаваць і прымаць рашэнні, з’явіліся новыя сябры.
Але потым прыйшоў 2017 год з пратэснымі падзеямі, у якіх прымаў удзел Крысціян: маршы недармаедаў, абарона Курапат. Беларуса затрымлівалі, судзілі, білі і запужвалі, сачылі за ім, адлічылі з ВНУ і пагражалі забойствам. У выніку Шынкевіч у лістападзе 2017 года з’ехаў у Польшчу па праграме Каліноўскага.
Дзякуючы падтрымцы сяброў, падчас першага навучальнага года хлопец даваў рады без лекаў, але восенню 2018 года яму зноў пагоршала: «Усё раздражняла, сварыўся з людзьмі, хацелася напіцца, не мог сканцэнтравацца ні на чым. Тады мясцовы псіхіятр зноў даў мне параксецін, але ён амаль што не дапамог тым разам. Дадаткова сутыкнўся з гамафобіяй, мне дыягнаставалі аўтаімунную хваробу (анкілазіруючы спандыліт, які таксама можа спрыяць дэпрэсіі), праз ўсё гэта пачаліся моцныя праблемы з адукацыяй. Не мог думаць, усё ятрыла, не бачыў сэнсу амаль у нічым, складана было атрымаць задавальненне ад звычайных рэчаў».
Дапамагла змена лекаў, і наступныя тры гады — да мая 2022 года — Крысціян жыў без сімптомаў дэпрэсіі. Потым было новае пагаршэнне, і цяпер хлопец вырашае пытанне з пошукам новых лекаў.
Ён расказвае, што часта сутыкаецца з неразуменнем дэпрэсіі, нават самі хворыя не надта сябе разумеюць: «Я быў сведкам, як родныя лекавалі маіх сяброў ад дэпрэсіі, і гэта прыводзіла ў 100% выпадкаў толькі да пагаршэння стану, нават значнага. Людзі часта не могуць зразумець тое, што гэта не лянота, а вельмі складаная хвароба праз незразумелыя да канца і вельмі складаныя біяхімічныя працэсы ў мазгу».
Пры найменшых думках аб тым, што ў вас можа быць дэпрэсія, хлопец раіць ісці да спецыяліста: «Лепш прыйсці і ён скажа што ўсё добра, чым прапусціць пачатак, калі значна лягчэй лекавацца і лепшыя прагнозы. І не варта засяроджвацца толькі на псіхатэрапіі ці толькі на леках, бо дэпрэсія — комплексная праблема, плюс псіхіятр павінен выключыць наяўнасць у вас нечага горшага, чым дэпрэсія, бо ёсць вельмі шмат розных хвароб».
Шынкевіч просіць не баяцца стэрэатыпаў, звязаных з псіхіятрыяй, бо на сёння яны неактуальныя. Напрыклад, няпраўда, што калі пойдзеш да псіхіятра, атрымаеш «воўчы білет», бо на сёння пры належным лекаванні нават людзі з шызафрэніяй могуць спакойна жыць і працаваць. А вось без лячэння яны няздольныя жыць нармальна, нават калі не маюць ніякіх забаронаў.
Таксама хлопец абвяргае, што антыдэпрэсанты выклікаюць цяжкія пабочныя эфекты і залежнасць. Так было дзясяткі гадоў таму, а зараз лекі наадварот паляпшаюць працаздольнасць, ды і звычайна лячэнне пачынаецца з самых лёгкіх прэпаратаў.
«Першыя некалькі месяцаў тэрапія слаба дапамагала, ужо пачаў адчайвацца, але потым стала лепей»
20-гадовы Рыгор пазнаёміўся з дэпрэсіяй вясной 2018 года на фоне нешчаслівага кахання. Недзе да новага года фазы хваробы перамяжаліся ў яго з перыядамі нармальнага жыцця, а потым стан хлопца сур’ёзна пагоршаў. На працягу некалькіх месяцаў беларусу было так цяжка, што ён пачаў займацца самапашкоджаннем і сур’ёзна задумваўся пра самагубства.
Гэтых думак было так шмат і яны так пужалі Рыгора, што ён вырашыў паставіць самагубства на таймер. Для гэтага выбраў умоўны момант — 27 гадоў як адсылку да «клубу 27», аб’яднанай назвы групы ўплывовых музыкантаў, якія памерлі па розных прычынах у гэтым узросце. Рыгор вырашыў, што да гэтага часу ён дае сабе час пажыць і праверыць, наколькі гэтае жыццё для яго перспектыўнае, а ўжо пасля вырашае, ці варта заставацца.
У жніўні 2019 года хлопец цалкам перайшоў на беларускую мову, і вельмі хутка яму зноў пагоршала, бо ніхто вакол яго на ёй не размаўляў і не надта жадаў гэта рабіць. З пачаткам пандэміі стала лепш, як і з падзеямі 9 жніўня, але пачала нарастаць трывожнасць, і Рыгор рашыўся прыйсці да псіхіятра, што і зрабіў у студзені 2021 года.
Беларусу адразу паставілі дыягназ «вялікі дэпрэсіўны разлад» і прапісалі таблеткі, ён даведаўся, што тры гады жыў з недыягнаставанай дэпрэсіяй.
Тэрапія не адразу дала эфект: «Першыя некалькі месяцаў слаба дапамагала, ужо пачаў адчайвацца, але потым стала лепей. Недзе ў лістападзе 2021 года адчуў, што са мной усё абсалютна добра, і я дагэтуль у рэмісіі. Лячыўся амаль выключна медыкаментамі, вельмі мала хадзіў на псіхатэрапію».
Рыгор успамінае, што сваякі не надта ўсведамлялі, што з ім: «Бацькі і сям’я не вельмі разумеюць, што гэта такое, чаму гэта адбываецца і што я не магу на гэта паўплываць. Бабуля не разумела, чаму мне трэба піць таблеткі, баялася, што гэтыя таблеткі могуць дрэнна на мяне паўплываць. Аднойчы, калі мне тыдзень запар было вельмі дрэнна і я не мог нічым сур’ёзна займацца, маці і тата пачалі мне за гэта выгаворваць, і не заўсёды гэта было акуратна».
«Перастала размаўляць з сябрамі і сваякамі, не прыбіралася ў кватэры, нават апарышы завяліся ў брудным посудзе»
40-гадовая Кацярына расказвае, што ўпершыню яна зразумела, што з ёй нешта не так, вясной 2021 года: «Я ўвесь вольны час спала, пачала блытаць словы, адчувала пастаянную стомленасць, такую, што нават не магла ўстаць і схадзіць у прыбіральню ці ў душ. Перастала размаўляць з сябрамі і сваякамі, не прыбіралася ў кватэры, нават апарышы завяліся ў брудным посудзе. Каб проста схадзіць у краму, даводзілася ўвесь дзень сябе прымушаць гэта зрабіць, але не заўсёды атрымлівалася. Людзі вакол раздражнялі да жудасці, любы рэзкі гук ці пах проста выводзіў з сябе».
Жанчына не думала пра тое, што ў яе можа быць дэпрэсія, свае сімптомы яна прыняла за ўзроставыя змены (на той момант нашай суразмоўцы было ўсяго 38 гадоў). Але ж Кацярына ўсё роўна звярнулася да дактароў, праўда, вынік гэта прынесла не адразу — беларусцы казалі, што са здароўем у яе ўсё практычна ў норме. Толькі калі жанчына заплакала на прыёме ў эндакрынолага, тая параіла ёй звярнуцца да псіхатэрапеўта.
Кацярыне прапісалі антыдэпрэсант, адначасова з гэтым яна пачала штотыдзень хадзіць на сеансы да псіхолага. Першыя тры месяцы здавалася, што стан беларускі толькі горшае, але потым ёй змянілі антыдэпрэсант і справы пайшлі на лад.
Толькі праз год пасля пачатку тэрапіі ў псіхолага з'явілася здагадка, што ж выклікала дэпрэсію Кацярыны. Гэта былі наступствы дзіцячай траўмы: «Я вырасла ў сям'і, дзе бацька ўвесь час піў і здзекаваўся над мамай. Мама толькі плакала і крыўдзілася, але не сыходзіла, бо «што ж людзі скажуць». Жанчына згадвае, як страшна ёй было ў дзяцінстве, калі бацька мог прыйсці дахаты п’яны: «Я зажмурылася і з усіх сіл хацела, каб ён здох, і мы б зажылі спакойна без яго».
У 2021 годзе, расказвае Кацярына, яна сутыкнулася з падобнымі перажываннямі, што і запусціла дэпрэсію: «Я была актыўнай удзельніцай пратэстаў, верыла ў перамогу і чакала яе. Да 2021 года ўсё сціхла, людзі перасталі выходзіць [на вуліцы]. Ужо тады было хранова, але надзея, што вясной усё працягнецца, яшчэ была. У сакавіку я выходзіла ў горад і не разумела, дзе людзі, чаму зноў не выходзяць. Чаму нічога не мяняецца, чаму гэты Лука не […], нарэшце! Але пасля мая 2021 года з'явілася разуменне, што нічога ўжо не будзе, вось я і сышла ў анабіёз: спала і чакала, што ўсё, нарэшце, вырашыцца».
Калі прыйшло разуменне, адкуль у жанчыны дэпрэсія, ёй нарэшце стала лепш. У выніку сышла санлівасць, з’явіліся сілы на тое, каб прыбрацца ў хаце, і шопінг зноў пачаў прыносіць былое задавальненне. Бо да хваробы, расказвае Кацярына, яна так любіла хадзіць у крамы, выбіраць, але падчас дэпрэсіі беларусцы было цяжка нават набываць сабе ежу — ні ў чым не бачыла яна сэнсу.
У нейкі момант Кацярына адчула сябе настолькі добра, што нават вырашыла заняцца асабістым жыццём. Для гэтага давялося асвоіць тындар, усміхаецца яна.
А праз яшчэ некалькі месяцаў знікла сувязь з псіхатэрапеўткай беларускі. Толькі праз пару тыдняў стала вядома, што аднойчы раніцай у дом да той уварваліся сілавікі, і спецыяліст правяла разам з мужам 13 дзён на Акрэсціна, пасля чаго выехала з краіны.
Цяпер Кацярына працягвае піць лекі, але ў меньшай колькасці, і апісвае свой стан словамі «здаецца, усё нармальна». Яна згадвае, што, пакуль не ўсвядоміла свой дыягназ, ёй было цяжка: «Вельмі складана разумець, што ты фізічна здаровая, а табе вельмі дрэнна і гэтаму няма прычын».
На думку Кацярыны, здароваму складана ўявіць, што такое дэпрэсія: «Калі чалавек сам з гэтым не сутыкаўся, ён не надта гэта разумее. Усе [тыповыя ў гэтым выпадку] парады падбадзёрыцца, заняцца спортам і гэтак далей ніяк не дапамагаюць, як і проста задушэўныя гутаркі з сябрамі. Абавязкова трэба ісці да спецыяліста».
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары