«Не зразумеў, за што Мірны выбачаўся». Інтэрв'ю з легендарным беларускім тэнісістам Уладзімірам Валчковым

Кемер, клімат, акадэмія

— Дзе ваш дом сёння?

— Дом у Беларусі, а працую ў Турцыі. Жывём з сям’ёй у Кемеры. Цудоўнае месца. Ніколі не думаў, што буду працаваць сярод такой прыгажосці. Мне з сям’ёй тут вельмі падабаецца, хоць замежнікі заўсёды будуць замежнікамі. Займаемся тэнісам.

— Турцыя — не самая тэнісная краіна.

— Усё так. Але, думаю, у яе каласальны патэнцыял. Тут цудоўныя кліматычныя ўмовы. У еўрапейскіх краінах, напрыклад, Іспаніі ці Францыі, і ЗША пры ўсёй інфраструктуры і эканамічных магчымасцях тэніс усё роўна вандруе на поўдзень — туды, дзе лепшае надвор’е. У Кемеры 11 месяцаў у годзе можна гуляць на адкрытым паветры. Нават 12, але зімой бываюць дажджы. Плюс геаграфічнае становішча. З Антальі, Стамбула няцяжка дабрацца да любога пункта, што важна для тэнісістаў, якія гуляюць турніры па ўсім свеце. Таксама ў Турцыі праводзяцца міжнародныя спаборніцтвы. Бачу якасныя крокі ў гэтай краіне для павышэння ўзроўню тэніса.

— Вы заснавальнік акадэміі TruTennisteam. Раскажыце пра яе падрабязней.

— Запусцілі праект у канцы лета 2022 года. Да гэтага я працаваў з Тамлянавіч (аўстралійская тэнісістка харвацкага паходжання, была 32-й ракеткай свету, цяпер займае ў рэйтынгу 116-ю пазіцыю. — Заўв. рэд.), а жонка з дзецьмі пераехалі ў Стамбул. То-бок, у прынцыпе, сям’я ўжо прывыкла да Турцыі.

А акадэмія? Тэніс — маё пакліканне. Але падчас працы з Тамлянавіч і наступных індывідуальных заняткаў злавіў сябе на думцы, што хачу максімальны час быць з сям’ёй, бачыць, як растуць дзеці, дапамагаць ім рабіць першыя крокі. Так і з’явілася ідэя з акадэміяй. Цяпер я магу не толькі быць побач з любімымі людзьмі, але і рэалізавацца як трэнер, матыватар і арганізатар. Іншымі словамі, атрымалася сумясціць усё тое, што для мяне важнае ў жыцці.

У цэлым падабаецца, як мы развіваемся. Праекту ёсць куды расці, але тым не менш. На пастаяннай аснове ў акадэміі чатыры трэнеры па тэнісе, плюс спецыяліст па АФП. Некаторыя трэнеры прыязджаюць на стажыроўку. Адбіраем выключна па прафесійных якасцях. У асноўным гэта прадстаўнікі былога СССР. Што да спартоўцаў, то гэта таксама ў асноўным рускамоўныя. Цяжкасцяў у камунікацыі не ўзнікае.

Хтосьці трэніруецца з намі тыдзень-два, хтосьці некалькі месяцаў і больш. Нацэлены на тэнісістаў, у якіх ёсць амбіцыі. У аснове трэніравальнага працэсу і нашай філасофіі — увесь мой досвед у якасці спартоўца і трэнера. Усё ж выйграў юніёрскі «Уімблдон», даходзіў да паўфіналу на гэтым жа турніры сярод прафесіяналаў. Працаваў з Марыяй Шарапавай (былая першая ракетка свету з Расіі, пераможца 36 турніраў у адзіночным разрадзе. — Заўв. рэд.) і шэрагам беларускіх тэнісістаў, быў капітанам нашай мужчынскай зборнай.

— Каго са спартоўцаў акадэміі вылучыце?

— Гульцоў першай сотні рэйтынгу ў нас пакуль няма, але некаторыя імёны на слыху: напрыклад, прадстаўнік Узбекістана Сяргей Фамін, расіяне Ягор Агафонаў, Максім Жукаў. Ёсць некалькі добрых хлопцаў з Украіны. Падрыхтоўка ў тэнісе — працэс заўсёды даволі расцягнуты. Да нас прыязджаюць у асноўным тыя, хто расчараваўся ў трэніроўках у звыклых умовах ці недаатрымлівае неабходнай інтэнсіўнасці.

— Самі выходзіце на корт?

— Абавязкова. Так было і ў той час, калі працаваў у Беларусі, па 5−6 гадзін быў на корце. Асабістага прыкладу ніхто не адмяняў. У мяне хапае энергіі і любові да тэніса, каб паказваць усё самому.

— А беларусы?

— У нас трэніравалася паўтара года таму Юлія Гатоўка, якая потым нядрэнна сябе паказала (Гатоўка займае ў рэйтынгу ў адзіночным разрадзе 555-ю пазіцыю. — Заўв. рэд.). Былі і іншыя. Праўда, беларусы, пазаймаўшыся ў нас, у асноўным не вяртаюцца. Кажуць, што ў іх дома праблемы са сваімі трэнерамі, калі тыя даведваюцца, што спартоўцы працавалі ў Валчкова. Нават не ведаю, як гэта каментаваць.

Шакуцін, плюшкі, прарыў

— Вас чапляе, што вы не запатрабаваныя сёння ў беларускім тэнісе?

— Няправільная пастаноўка пытання. Чаму, напрыклад, я з’ехаў і заняўся акадэміяй у Турцыі? Для мяне галоўнае — асобасная прафесійная рэалізацыя. Калі ў Беларусі мы працавалі з Аляксандрам Васільевічам Шакуціным (узначальваў федэрацыю тэніса з 2012 да 2017 года. Шакуцін — уладальнік холдынгу «Амкадор», пасля жніўня-2020 трапіў пад санкцыі ЕС за сувязі з Лукашэнкам. — Заўв. рэд.), адчуваў, што ў мяне будзе максімальнае ажыццяўленне ўсіх мэтаў і задумак. І ў прынцыпе гэта атрымалася. А потым сітуацыя памянялася. Праз нейкі час я зразумеў, што не магу здымаць кіно ў два разы лепшае, але з бюджэтам у тры разы меншым. Таму і пайшоў сваёй дарогай. Калі ў Беларусі ёсць маладыя, амбіцыйныя хлопцы і дзяўчаты, якія лічаць, што яны сёння гатовыя запрагацца, то трэба даць ім такую магчымасць.

— Што думаеце пра стан нашага тэніса?

— Вядома, я ведаю і разумею, што адбываецца ўнутры. Але мяне там не было чатыры гады. Так што некарэктна даваць ацэнкі з боку.

А я сваю працу зрабіў. Лічу, за Шакуціным Беларусь ажыццявіла ў тэнісе гістарычны прарыў, пра што гавораць і вынікі (у 2017-м жаночая зборная выйшла ў фінал Кубка Федэрацыі, а мужчынская прабілася ў плэй-оф за права гуляць у Сусветнай групе. — Заўв. рэд.), і развіццё інфраструктуры, і з’яўленне новых гульцоў і трэнераў.

Рады, што быў часткай каманды Аляксандра Васільевіча. Мяне заўсёды здзіўляла, як ён знаходзіў час і на бізнес, і на тэніс. Чалавек быў настолькі заглыблены ва ўсе працэсы… Калі ўпершыню меў зносіны з ім, яшчэ супрацоўнічаючы з Шарапавай, то адразу адчуў з яго боку ўсю сур’ёзнасць падыходу. Ён задаваў канкрэтныя пытанні, цікавіўся нюансамі. Нядоўга думаў, калі Шакуцін прапанаваў працу ў Беларусі.

Ён вылучаўся каласальнай працавітасцю, інвеставаў у людзей, заахвочваў канкурэнцыю і стварыў пісьменную каманду. Гэта было вельмі дэмакратычнае асяроддзе, дзе калектыўна абмяркоўваліся важныя пытанні і выслухоўваліся розныя меркаванні. Зразумейце: адна рэч — ствараць і закручваць гэтую варонку, і іншае — ісці пракладзенай дарогай. Але, як ужо казаў, не хачу ацэньваць сённяшнія працэсы.

— Вы працавалі індывідуальна з шэрагам гульцоў. Сёння ў нашым мужчынскім тэнісе, мяркуючы з рэйтынгу, усё сумна — ніводнага прадстаўніка Беларусі ў топ-300. Чаму?

— Я б не раўняў усіх пад адзін грабянец. Напрыклад, Аляксандр Буры (быў 59-м у свеце ў парным разрадзе. — Заўв. рэд.), Андрэй Васілеўскі (займаў 52-е месца ў парным разрадзе, уваходзіць у каманду Арыны Сабаленка. — Заўв. рэд.) дасягнулі практычна сваёй столі. Каб затрымацца ў вялікім спорце, акрамя здароўя патрэбныя мазгі, дысцыпліна. Вядома, былі розныя выпадкі. Ёсць такое паняцце — маштаб асобы. З’яўляліся мінімальныя плюшкі — і ўсё, некаторыя тэнісісты аказваліся не гатовыя працаваць далей з той жа энергіяй. Задавольваліся купляй кватэры і машыны, а не ззяннем на сусветных арэнах. Затое іншыя глядзелі на лідараў і цягнуліся за імі.

Ягор Герасімаў (быў 65-й ракеткай свету, цяпер займае 368-ю пазіцыю. — Заўв. рэд.), Ілля Івашка (быў 40-й ракеткай свету, у 2021-м выйграў турнір ATP у адзіночным разрадзе — раней з беларускіх тэнісістаў такога дабіваўся толькі Максім Мірны. Цяпер не мае рэйтынгу. — Заўв. рэд.), Арына Сабаленка заўсёды вылучалася матывацыяй. Яны хацелі быць на экранах тэлевізараў, дасягаць вялікіх мэтаў. Так, у кагосьці пік прайшоў — з гэтым не паспрачаешся. Але не будзем забываць і пра каласальную канкурэнцыю ў мужчынскім тэнісе. Хоць акно магчымасцяў у Беларусі адкрылася пасля таго прарыву ў 2017-м. Колькі дзяцей хацела запісацца ў секцыі на хвалі поспехаў нашага тэніса!

Павялічыць

— Цяперашнія цяжкасці з лагістыкай адкінулі назад беларускі тэніс?

— Я не думаю, што гэта неяк уплывае. Ведаю, і ў Ганконг беларусы лётаюць на турніры, і ў ЗША. Напэўна, цяжэй атрымаць шэнгенскую візу, але ў цэлым выбірацца кудысьці і выйграваць няма праблем.

— Беларусь можа быць тэніснай краінай? Калі ўлічваць клімат, эканоміку…

— А дзе трэніраваліся Сабаленка, Сасновіч, Івашка, Герасімаў у пачатку кар’еры? У мінскіх залах. І спартоўцы не скардзіліся на недахоп сонца. За Шакуціным была зробленая вялікая колькасць правільных рэчаў. І маленькая Беларусь, у прыватнасці, гуляла ў фінале Кубка Федэрацыі супраць ЗША. Ці можна паўтарыць усё гэта? Вядома, але галоўнае, каб было жаданне.

— Знаёмыя з цяперашнім кіраўніком федэрацыі Сяргеем Рутэнкам?

— Не.

Відэа, Мірны, дэмакратыя

— 14 жніўня 2020-га вы запісалі відэа, у якім заклікалі сілавікоў спыніць гвалт. Вам прапаноўвалі выдаліць яго?

— Не.

— Ці была на яго рэакцыя?

— Не. Ну, то-бок зразумела, што чалавек 100 цягам наступных трох дзён падышлі і сказалі, маўляў, малайчына, Уладзімір. Бо заява была не палітычна ангажаванай, а гуманістычнай. У апазіцыйныя рэчы не верыў з самага пачатку, але палічыў важным выказацца, бо на чалавечым узроўні было балюча бачыць, як беларусы могуць так ламаць беларусаў. Вядома, сачыў тады за тым, што адбываецца. Разумею, што ёсць розныя спосабы здушэння пратэстаў, аднак той узровень жорсткасці перахлёстваў у разы. Праўда, не асабліва верыў, што мой заклік зменіць сітуацыю.

— Якой яна вам бачыцца сёння?

— Я доўга думаў, разважаў пра прычыны ўсіх працэсаў. Першае — не веру ў патрыятызм. Ведаю асабіста шмат людзей, якія гучна крычаць, кідаючыся гэтым словам, але жывуць зусім інакш. Другое — веру ў барацьбу за ўладу. І не маю нічога супраць. Гэта доўжыцца столькі, колькі існуе чалавецтва. Барацьба за ўладу заўсёды жорсткая, і ў яе свае правілы. А тое, што адбылося ў 2020-м, — каласальна важны досвед для Беларусі. Час пакажа, які менавіта.

— Здзівіліся словам Мірнага, які прыехаў у Мінск у 2023-м і заявіў, што «не справіўся» ў 2020-м, калі таксама заклікаў спыніць гвалт?

— Я даведаўся пра ўсе выказванні толькі пасля яго аперацыі. Потым паглядзеў і не зразумеў, за што Макс выбачаўся. Ведаю Мірнага ўсё жыццё. Гэта ўнікальны чалавек, вельмі глыбокая асоба. Відаць, былі нейкія найглыбейшыя ўзрушэнні, якія маглі прымусіць яго адрэагаваць тым ці іншым чынам. Не ведаю, як гэта каментаваць… Я вось зрабіў заяву супраць гвалту і далей не спрабаваў лезці ў палітычную гісторыю, бо прыкладна ўяўляў развіццё падзей.

— Вам не здаецца, што Сабаленка, Азаранка пасля падзей у Беларусі і пачатку вайны ва Украіне маглі б выказацца значна выразней, а не абмяжоўвацца агульнымі фразамі?

— Абмяркоўваць вайну я цяпер не гатовы. Што да нашых падзей, то вы не можаце дапусціць, што, напрыклад, Арына ці Віка, як неспрактыкаваныя ў палітыцы спартоўкі, абмяркоўвалі ўсё ўнутры сям'і? Чаму б не ўявіць, што ім кажуць: «Добра, ты можаш лічыць, што гвалт — перабор, ты супраць гэтага. А тады за што выступаць? Упэўненая, што так будзе лепш?» Я вось не быў гатовы выказвацца за нешта. У прыватнасці, за заходнія каштоўнасці.

— Чаму?

— Мне няблізкае тое, чым жыве Еўропа, ЗША. Нават непрыемнае. І Турцыя, на жаль, рухаецца ў тым самым кірунку. Нам падсоўваюць матэрыяльныя рэчы і сцвярджаюць, што гэта сімвал росквіту і асобаснага развіцця. Не ўпэўнены, што трэба змагацца, ваяваць за такую арганізацыю грамадства. Хоць сам шмат жыў і працаваў на Захадзе, падарожнічаў. Як трэнеру мне важна, каб гулец мог канцэнтраваць увагу на выкананні ўстаноўкі, а не заліпаў у TikTok на апошнім «айфоне» і лічыў гэта выдатным баўленнем часу.

Я нарадзіўся ў СССР. Гэтая краіна, якую сёння прынята ганіць усім Захадам, падарыла мне першую школьную настаўніцу Таццяну Іосіфаўну. У звычайных дзецях яна бачыла будучых нобелеўскіх лаўрэатаў. Настаўніца прышчапіла мне запал да навучання, адказнасць, цікаўнасць.

Мой першы тэнісны трэнер Вячаслаў Конікаў знайшоў мяне ў звычайнай школе, і я пачаў займацца відам спорту, які спадабаўся. Бацькі, якія працавалі на заводзе, не заплацілі за гэта ні капейкі. З дзевяці гадоў дзякуючы СДЮШАР МАЗ у мяне з’явіліся талоны на харчаванне, мне куплялі ракеткі, струны, мячы, школа камандзіравала на спаборніцтвы з трэнерам. Уяўляеце, які запас магчымасцяў быў у простага дзіцяці?

А сёння ў «прасунутым» заходнім свеце, каб дзіця пайшло займацца тэнісам, трэба аддаць велізарныя грошы. Гадзіна на корце ў Еўропе абыдзецца мінімум у 20 еўра. Трэнер — ад 30 еўра. Каб нармальна трэніравацца, дзіцяці трэба займацца паўтары-дзве гадзіны практычна кожны дзень.

Звычайныя бацькі, якія не атрымалі спадчыны ці не прабіліся ў эліты, будуць асуджаныя назіраць за тым, як прападае талент дзіцяці. І не кажыце, што свабода слова, правы чалавека, дэмакратыя як бы ідуць асобна, а эканамічная патрэба — сама па сабе. Як на мяне, гэта ўсё ўзаемазвязаныя рэчы. І калі цана такога вось жыцця — адсутнасць магчымасці даць сваім дзецям развівацца ў сферах, у якіх яны таленавітыя, то навошта мне такая дэмакратыя?

— У Беларусі займацца тэнісам — таксама, мабыць, нятанная радасць.

— Сёння можна як заўгодна ставіцца да ўлады, але калі расіяне, украінцы даведваюцца, што дзяржава ў Беларусі будуе тэнісныя цэнтры і дзеці ў секцыях могуць там трэніравацца бясплатна, то не вераць сваім вушам. Іншае пытанне, як часам распараджаюцца інфраструктурай людзі, якія пераканалі прэзідэнта, урад, што трэба вылучыць сродкі на развіццё спорту.

Павялічыць

Трэнерства, подзвіг, Шарапава

— Вы скончылі кар’еру ў 30 гадоў. Не рана?

— Усё адбылося своечасова. Цяпер я разумею, што гульня была патрэбная, каб стаць трэнерам. Мне падабаецца гэтая праца, вельмі люблю тэніс. Памятаю, калі быў капітанам мужчынскай зборнай, то рабіў гэта з велізарнай радасцю. Прадстаўляць краіну, працаваць з максімальным напружаннем і прымаць эфектыўныя кіраўнічыя рашэнні для перамогі — велізарны чэлендж і неймаверны драйв.

— Пераглядаеце матчы са сваімі выступамі?

— Неяк хацеў знайсці матчы Кубка Дэвіса 2004 года, калі гулялі ў Беларусі і прайшлі расіян і аргенцінцаў. Прасіў дапамагчы журналістаў, якія тады бралі інтэрв'ю і вялі рэпартажы, знайсці відэа. А потым сітуацыя памянялася, і ўсе пачалі рабіць выгляд, што мяне не ведаюць.

— Перамога над расіянамі, якую прынёс ваш поспех у матчы супраць Міхаіла Южнага, — адно з галоўных дасягненняў у кар’еры?

— Так, відаць. Гэта быў той момант, калі я адчуў вялікі гонар, што прадстаўляю Беларусь, народ. Прывяду прыклад. Да мяне аднойчы падышоў на вуліцы мужчына. Ён расказаў: «Калі вы гулялі супраць расіян, я ляжаў у бальніцы з ракам. Гэта быў цяжкі час у жыцці. Не ведаў, чым усё скончыцца. Але ўбачыў ваш спартыўны подзвіг з Максам [Мірным], як вы змагаліся. І гэта так эмацыйна акрыліла, што паабяцаў сабе — я выберуся, усё будзе добра. У тым, што цісну вам руку, і вашая заслуга». Пасля такіх гісторый разумееш, што яно каштавала ўсіх намаганняў. Нашыя перамогі ў Кубку Дэвіса ў 2004-м моцна абагналі час. Краіна толькі развівалася. Сёння, калі Сабаленка выйграе турніры Вялікага шлема, мы можам ацаніць гэта інакш, бо ў тэніс ужо было нешта ўкладзена.

— Чым запомнілася супрацоўніцтва з Марыяй Шарапавай?

— Мы працавалі разам амаль два гады. Быў спарынг-партнёрам Машы, часткай яе каманды. Я казаў вам пра маштаб асобы. У выпадку з Шарапавай ён выходзіць за рамкі і яе роднай краіны, і тэніса ў прынцыпе. Гэта настолькі шматгранная асоба, што пры цесных зносінах з ёю разумееш, якія таленавітыя людзі часам нараджаюцца. Са сваімі мазгамі яны могуць жыць і ў тэнісе, і ў модзе, і ў бізнесе, і ў архітэктуры, і ў мастацтве. Дух захоплівала. Маша вельмі харызматычная.

— Сабаленка параўнальная з ёй?

— Час пакажа. Яшчэ не сустракаў настолькі развітых інтэлектуальна і ўнутрана арганізаваных спартовак, як Шарапава. Яе вельмі складана перасягнуць. За межамі спорту Марыя і Арына — пакуль што розныя планеты.

— У які момант скажаце сабе, што рэалізаваліся як трэнер?

— Калі мой вучань выйграе турнір Вялікага шлема.

— Вы сумуеце па Беларусі?

— Вельмі. Але, папрацаваўшы гэтыя два з паловай гады ў Турцыі, разумею, што мой трэнерскі час у тэнісе абмежаваны. Знаходжуся там, дзе, паўтаруся, магу максімальна рэалізавацца. Урэшце, адыграўшы ўсе гэтыя спартыўныя, палітычныя, жыццёвыя гульні, важна сказаць сабе, што зрабіў усё і змагаўся да апошняга. Балазе ў мяне цудоўная жонка, на якую заўсёды можна разлічваць, трое дзяцей. Вольга стаяла ля вытокаў піяр-працы тэніснай акадэміі ў Беларусі, проста пра гэта не ведалі. А цяпер яна вядзе ўсе пытанні нашага праекта за межамі корта. Жонка — цудоўная арганізатарка і маці. Я вельмі люблю сваю сям’ю і спадзяюся, што і далей у працы і не толькі мы будзем плячом да пляча.

• 1
• 4
• 1
• 13
• 1
• 0
• 1
• 0