«Ад беларускага рэжыму ўцякаюць і студэнты, і кіраўнікі тэатраў». Як нясуць службу і каго бачаць літоўскія памежнікі на мяжы з Беларуссю
Памежнікі пункта «Капчамесціс», дзе сутыкаюцца дзяржаўныя межы трох краін — Літвы, Польшчы і Беларусі, — кажуць, што, хоць плынь нелегальных мігрантаў зменшылася пасля пахаладання, яны дэманструюць усё большае майстэрства ў спробах пераадолець фізічны бар'ер на мяжы. А сярод ужо звычайных мігрантаў з паўднёвых краін шмат беларусаў, якія бягуць ад рэжыму Аляксандра Лукашэнкі і просяць прытулку ў Літве. Вялікі рэпартаж з літоўскага памежнага пункта на сутыку межаў трох краін зрабілі журналісты літоўскага LRT.
Пасля таго, як летась пачаўся мігранцкі крызіс, самым гарачым пунктам на мяжы паміж Літвой і Беларуссю стаў участак памежнага пункта пропуску «Капчамесціс» — тут зафіксаваны найбольшы ўзровень нелегальнай міграцыі. «Гэта быў самы гарачы памежны пункт падчас міграцыйнага крызісу, нездарма ён атрымаў вялікую ўвагу, да нас часта прыязджалі палітыкі», — сказаў камандзір пункта «Капчамесціс» Алгіс Кісялюс.
Паводле яго, у 2021 годзе ў пункце пропуску было затрымана 2700 нелегальных мігрантаў. Цяпер сітуацыя ў гэтым плане змянілася — сёлета ў пункце пропуску затрымалі «толькі» 250 нелегальных мігрантаў, для ўдвая большай колькасці перасячэнне мяжы было прадухілена. «Шкада толькі, што снегу ў нас яшчэ мала, а было б прыдатна — больш было б бачна слядоў», — сказаў памежнік.
Разам з польскімі памежнікамі
«На мінулым тыдні мы зафіксавалі 36 нелегальных мігрантаў. Мяжу яны не перасякалі, мы іх заўважылі на беларускім баку, яны набліжаліся да мяжы, але потым адступілі ўглыб Беларусі», — распавёў Алгіс Кісялюс пра распарадак дня афіцэраў, якія працуюць на мяжы з Беларуссю.
Па словах начальніка памежнай заставы «Капчамесціс», плынь мігрантаў з Беларусі відавочна зменшылася па некалькіх прычынах. Перш за ўсё мігрантаў стрымлівае збудаваны на мяжы фізічны бар'ер і ўсталяваныя камеры відэаназірання ды іншыя сродкі адсочвання.
Як адзначыў спецыяліст памежнай службы Валдас Юдзявічус, не варта выключаць, што на змяншэнне колькасці паўплывала распаўсюджванне інфармацыі пра агароджы, якія ўзніклі на мяжы, абмен такімі ведамі сярод саміх мігрантаў. Акрамя таго, па словах памежніка, жаданне мігрантаў пратачыцца праз мяжу зніжае яшчэ і халоднае надвор'е.
Фізічны бар'ер, усталяваны на мяжы, мігранты спрабуюць пераадолець рознымі спосабамі. Фота: J.Stacevičiaus / LRT
«Сацыяльныя сеткі працуюць. Распаўсюджваецца інфармацыя, што з намі не так проста перасячы мяжу. Акрамя таго, не ўсе могуць заставацца ў лесе ў халады, асабліва з маленькімі дзецьмі», — адзначыў Юдзявічус.
Ягоны начальнік А. Кісялюс падкрэсліў, што з верасня бягучага года фіксуецца павелічэнне патокаў мігрантаў з Беларусі на польскі бок. Праўда, паводле ягоных слоў, польскія памежнікі ўвесь час рыхтаваліся да гэтай пагрозы. Да таго ж апошнім часам на іх мяжы таксама паўстаў фізічны бар’ер, які нават вышэйшы за плот на літоўска-беларускай мяжы.
Як сказаў В. Юдзявічус, пасля міграцыйнага крызісу актывізавалася супрацоўніцтва літоўскіх і польскіх памежнікаў. Стрымліваць мігрантаў памежнікам дапамагае і зручная прыродная абстаноўка — там, дзе сутыкаюцца межы Літвы, Беларусі і Польшчы, мігранты трапляюць у пэўны тупік. Таксама, паводле памежнікаў, у згаданым месцы працякае рака Мара, што з'яўляецца яшчэ адной перашкодай для нелегальнага перасячэння літоўскай ці польскай мяжы.
«Цяпер мы пастаянна бачым патрулі польскіх памежнікаў каля нашага трохбаковага знака. Акрамя таго, з польскага боку пабудаваны фізічны бар'ер. Так што ў нас больш дзеянняў стрымлівання і значна менш затрыманняў мігрантаў», — сказаў В. Юдзявічус.
«У нас быў не адзін і не два выпадкі, калі група з 24 чалавек падыходзіла да трохбаковага знака, а потым спрабавала прарвацца на польскі бок уздоўж нашай мяжы. Але, паколькі ў нас там ёсць сістэмы відэаназірання, мы ўсё запісваем, перадаём інфармацыю, апавяшчаючы польскія ўлады», — працягнуў памежнік.
На пытанне, як змянілася атмасфера на мяжы пасля нядаўняга падзення ў Польшчы ракеты, Юдзявічус адказаў, што ў зносінах з калегамі — польскімі памежнікамі — або мясцовымі жыхарамі ён не адчуваў, каб яны былі напалоханыя пасля згаданага інцыдэнту.
«Мясцовыя жыхары бачылі, як польскі ўрад адрэагаваў на інцыдэнт, як адрэагаваў на крызіс нелегальных мігрантаў. Мясцовыя жыхары бачылі, колькі польскіх салдат і афіцэраў было на мяжы, якія вялікія лагеры, таму я думаю, што людзі спакойныя, калі яны ўсё гэта бачаць», — разважаў інтэрв'юер.
«Драбіны за 250 даляраў»
Камандзір пункта пропуску «Капчамесціс» А. Кісялюс, які паказаў частку ўчастка мяжы, узрадаваўся таму, што ў апошні час, пасля будаўніцтва фізічнага бар’ера і амаль завяршэння ўстаноўкі камер відэаназірання ды іншых сродкаў адсочвання, неабходнасць вялікай колькасці супрацоўнікаў для фізічнай аховы мяжы значна зменшылася.
«Цяпер у нас ёсць і фізічная перашкода, і камеры відэаназірання, таму мы фіксуем рух ля сцяны і рэагуем», — пракаментаваў А. Кісялюс.
Паводле яго слоў, рэагаваць на інцыдэнты на мяжы і патруляваць дапамагаюць вайскоўцы-добраахвотнікі ДПС, а таксама кінолагі. Таму ў прафесійнай вайсковай дапамозе цяпер няма неабходнасці.
Памежнікі, адказваючы на пытанне пра тое, на якія інцыдэнты ім звычайна даводзіцца рэагаваць на мяжы, назвалі выпадкі нелегальнай міграцыі з беларускага боку, пашкоджанне фізічнага бар'ера. Нягледзячы на тое, што, па словах чыноўнікаў, плынь мігрантаў значна зменшылася, спробы нелегальна перасячы мяжу і трапіць на тэрыторыю Літвы працягваюцца.
Па сведчанні памежнікаў, мігранты становяцца ўсё больш вынаходлівымі, каб пераадолець натуральныя перашкоды на ўчастку заставы «Капчамесціс» — раку Мара, балоты, а таксама і фізічны бар'ер.
«Мігранты носяць з сабой драбіны і спрабуюць пераадолець фізічную перашкоду, а яшчэ маюць пры сабе нажніцы, каб прарэзаць агароджу», — заўважыў Юдзявічус.
А. Кісялюс расказаў, што затрыманыя мігранты, якія пералазяць праз фізічную перашкоду з драбінамі, распавядаюць розныя неверагодныя гісторыі пра тое, як яны забяспечваюць сябе такімі прыладамі.
«Адкуль узяліся драбіны? Версія мігрантаў — яны выклікалі таксі — і прывезлі ім драбіны, сказалі, што заплацілі за іх 250 даляраў», — з усмешкай на вуснах распавёў А. Кісялюс.
В. Юдзявічус, у сваю чаргу, паведаміў, што мігранты, каб пераадолець фізічны бар'ер, не толькі праходзяць праз рэкі і балоты, носяць драбіны, але і цягаюць бярвенне.
«Пасля таго, як пакладуць два сасновыя бярвёны на фізічны бар'ер, яны спрабуюць пералезці праз яго, і яны гэта робяць, пераскокваюць. Але гэтак было тут раней. Цяпер жа, як толькі камера спрацавала, мы неадкладна адпраўляемся на месца. Часцей за ўсё мігранты тады кідаюць усё і бягуць назад у Беларусь», — сказаў памежнік.
Паводле яго слоў, мігранты, якія пераадолелі сцяну і ўступілі ў кантакт з памежнікамі, звычайна не наважваюцца ім супрацьстаяць, бо тыя да такіх сутыкненняў рыхтуюцца.
«Калі мы едзем у канкрэтнае месца, то ведаем, што там група з пяці-шасці чалавек, ёсць службовыя сабакі, падмацаванне, ёсць спецсродкі, такія як газавыя балончыкі, электрашокеры. Так што буйных інцыдэнтаў не было», — пракаментаваў Юдзявічус.
На беларускім баку — людзі ў масках
Памежнікі сцвярджаюць, што не сумняюцца: беларускія памежнікі дапамагаюць мігрантам пашкоджваць фізічны бар'ер і ў спробах яго пераадолець. Праўда, афіцыйна даказаць гэта, па іх словах, няпроста.
«На іншых пунктах пропуску зафіксавана, што людзі ў масках прарываюцца праз агароджу, звычайна групамі па тры-чатыры чалавекі,
але, паколькі яны ў масках, іх немагчыма апазнаць, аднак ёсць падазрэнні, што гэта беларускія памежнікі: яны заходзяць у лес, а адтуль выходзяць людзі ў масках», — сказаў камандзір пункта пропуску «Капчамесціс» А. Кісялюс.
Ён нагадаў, што раней беларускія памежнікі адмаўляліся выходзіць на сувязь з літоўскімі памежнікамі, спасылаючыся на пагрозу пандэміі COVID-19, а пазней, калі пачаўся міграцыйны крызіс, Беларусь наогул перастала з імі кантактаваць.
Цяпер, паводле Кісялюса, беларускія памежнікі наогул не рэагуюць ні на паведамленні літоўскіх памежнікаў, ні на пытанні аб магчымых парушэннях пры перасячэнні мяжы.
«Нядаўна мы назіралі, як мігрант некалькі дзён сядзеў на памежным знаку адной дзяржавы, паведамлялі пра гэта беларускаму боку, але ніякай рэакцыі не было, яны так і не прыехалі», — сказаў інтэрв'юер.
Як паведаміў спецыяліст В. Юдзявічус, літоўскія памежнікі сочаць за патруляваннем калег з беларускага боку, часам, па яго словах, чуваць выбухі і стрэлы.
Тыя, хто бягуць ад рэжыму, просяць дапамогі ў Літвы
Гаворачы пра міграцыйныя плыні на мяжы, начальнік пункта пропуску «Капчамесціс» А. Кісялюс вылучыў новую тэндэнцыю: у Літву часцей, чым раней, прыязджаюць беларусы, якія ўцякаюць ад рэжыму Лукашэнкі і шукаюць тут прытулку.
«Праз Нёман прыязджаюць у асноўным беларусы ў гідракасцюмах. Калі мы не заўважаем, яны самі шукаюць начальства, шукаюць прытулку. Часцей за ўсё яны паказваюць нейкія дакументы, якія сведчаць аб тым, што яны асуджаныя, але гэтае рашэнне суда яшчэ не ўступіла ў законную сілу», — сказаў А. Кісялюс.
Як паведаміў В. Юдзявічус, звычайна беларусаў, якія ўцякаюць ад рэжыму, асуджаюць за ўдзел у акцыях пратэсту ў Беларусі, за розныя крытычныя ці здзеклівыя каментары пра ўладу ў інтэрнэце.
«Адзін беларус паказаў дакументы, пастанову суда, у якой гаворыцца, што ён асуджаны за каментары ў інтэрнэце пра А.Лукашэнку.
Чалавек напісаў, што, маўляў, «з такім тупагаловым прэзідэнтам, як А. Лукашэнка, нам яшчэ далёка да Вашынгтона». За такія фразы людзей асуджаюць на некалькі гадоў пазбаўлення волі», — сказаў В.Юдзявічус.
Памежнікі запэўніваюць, што апытваюць беларусаў, якія шукаюць прытулку ў Літве, прымаюць у іх дакументы, а потым перадаюць іншым службам. Рашэнне аб наданні прытулку гэтым асобам прымае Дэпартамент міграцыі.
Паводле чыноўнікаў, уцекачы ад рэжыму А.Лукашэнкі — рознага ўзросту і адукацыі, сярод іх можна сустрэць як студэнтаў, так і кіраўнікоў тэатраў.
«У апошніх выпадках беларусы казалі, што спрабавалі выехаць у Грузію, але іх не адпусцілі, таму яны прабылі ў Расіі некалькі месяцаў, але з'ехаць адтуль больш нікуды не ўдалося. Нарэшце, як распавёў беларус, яго жонка з дачкой з'ехалі ў Калінінград, а адтуль у Польшчу, просячы прытулку, а сам ён спрабуе тут атрымаць прытулак», — растлумачыў А. Кісялюс.
Памежнікі на пытанне, ці спрабуюць у Літву прарвацца тыя, хто ўхіляецца ад мабілізацыі, адказалі, што такіх выпадкаў не фіксуюць.
А. Кісялюс лічыць, што расіяне, верагодна, ведаюць цвёрдую пазіцыю Літвы ў пытанні вайны Расіі супраць Украіны, таму не адважваюцца абраць Літву ў якасці магчымага шляху ўцёкаў.
«Можа, расіянам прасцей ехаць у Грузію і ехаць праз яе далей? Пра нас і наш падыход да мабілізацыі ў Расіі шмат гаварылі, інфармацыя таксама ходзіць праз сацыяльныя сеткі, гэта, відаць, даходзіць да расіян, і яны саромеюцца бегчы да нас», — лічыць А. Кісялюс.
Як жывуць мясцовыя?
Падарожнічаючы па літоўска-беларускай і літоўска-польскай мяжы, у Лаздзійскім раёне можна было заўважыць паселішчы ці вёскі, дзе некаторыя хаты выглядалі ці то закінутымі, ці то бязлюднымі.
Жанчына, якую сустрэлі ў вёсцы Варвішкі, сказала не здзіўляцца: некаторыя людзі, калі надыходзіць пахаладанне, пакідаюць прымежныя гаспадаркі і пераязджаюць хаця б на зіму ў большыя гарады.
Аб’язджаючы Лаздзійскі раён, журналісты дабраліся да вёскі Менцішкі, што прыкладна за чатыры кіламетры ад мяжы, у лесе каля яе пачуўся гук пілавання дрэваў. Вітаўт выйшаў з лесу і згадзіўся пагаварыць. Ён расказаў, што не жыве ў вёсцы Менцішкі, але цяпер прыехаў сюды, бо хоча дапамагчы маці па гаспадарцы.
Мужчына сказаў, што апошнім часам не заўважаў мігрантаў, хоць чытаў пра міграцыйны крызіс у СМІ.
«Прыехаць да нас мігрантам вельмі шмат працы — ім трэба было б ехаць не толькі праз лясы, але і пераплываць раку», — сказаў Вітаўт.
Аднак мужчына распавёў, што памежнікі пастаянна распытваюць мясцовых жыхароў пра мігрантаў.
«Яны тут нашмат часцей ездзяць, пытаюцца, ці не бачылі мы чаго. Таксама прыходзяць вайскоўцы і пытаюцца, ці не заўважылі мы чагосьці падазронага», — растлумачыў ён.
Маці Вітаўтаса Біруце — сталая жыхарка вёскі Менцішкі. Яна распавяла, што дагэтуль мігрантаў не сустракала і не бачыла. Па словах жанчыны, магчыма, яны нават не заходзяць да яе ў двор, раней іх затрымліваюць памежнікі. Праўда, Біруце распавяла, што раней часта чула гукі стрэлаў і выбухаў з беларускага боку.
«Аднойчы ноччу страляніна была такая моцная, што нават вокны задрыжалі. Раней было страшна, думалі, чаго тут чакаць, ці не пачнуць сюды пхацца», — сказала жанчына.
Як бы там ні было, Біруце заявіла, што не баіцца ні нелегальных мігрантаў, ні суседства з Беларуссю, ні вайны Расіі супраць Украіны.
«Я стараюся не думаць пра гэта, не жыць такой думкай. Думаю, да нашых межаў вайна не дойдзе. Мы бачым, што нашы вайскоўцы нас абараняюць, і Польшча разам з намі», — кажа Біруце.
Судзяць гендырэктара БелАЗа. Пагражае да 15 гадоў9
Каментары